Λάθη στα γραπτά των μαθητών στη Νεοελληνική Γλώσσα: Η χρήση του «Πρέπει»
Διορθώνοντας τα γραπτά μαθητών – τριων, αυτό που διαπιστώνουμε μετά λύπης είναι τα επαναλαμβανόμενα λάθη, που δεν έχουν τελειωμό. Λες και υπάρχει ένα μηχάνημα παραγωγής πανομοιότυπων γραπτών, με κοινότοπα λάθη. Γραπτά που πολλές φορές μόλις και μετά βίας θυμίζουν γραπτά μαθητών Λυκείου που προετοιμάζονται για Πανελλαδικές Εξετάσεις. Η αλήθεια είναι ότι το επίπεδο έχει «πέσει», όπως και ο δείκτης ωριμότητας που χαρακτηρίζει τα περισσότερα απ’ αυτά. Οι λόγοι πολλοί και γνωστοί. Η αποχή από το δημιουργικό διάβασμα, η πολύωρη αποχαύνωση μπροστά από μία οθόνη, το εξετασιοκεντρικό σύστημα εκπαίδευσης και άλλα πολλά… Ας δούμε, λοιπόν, μερικά από αυτά, τα πολύ γνωστά σε όλους εμάς που διορθώνουμε γραπτά των παιδιών, λάθη.
Ξεκινάμε. Η ανεξέλεγκτη έως και ασύδοτη χρήση του «πρέπει» («πρεπολογία»…), που έχει γίνει «καραμέλα» πλέον στα περισσότερα γραπτά, λες και είναι τόσο άνοστα που το συγκεκριμένο ρήμα θα τα γλυκάνει (εδώ που τα λέμε κάτι τέτοιο δεν απέχει και πολύ από την πραγματικότητα). Δεν τολμάμε να θέσουμε ως ζητούμενο σε ένα θέμα έκθεσης τους τρόπους αντιμετώπισης ή τους τρόπους περιορισμού του τάδε φαινομένου και «τσουπ» κάνει μεγαλοπρεπώς την εμφάνισή του το αγαπημένο σε πολλούς και πολλές «πρέπει». Και όχι μία ή δύο αλλά πάμπολλες φορές, καθιστώντας το ύφος του κειμένου μας αυταρχικό, επιτακτικό, θυμίζοντας κάτι από τις 10 εντολές. Και όπου λείπει το «πρέπει», ξεκινάει η περίοδος με το «Να…». Άλλο κι αυτό. Χωρίς καν ρήμα η πρόταση. Ορφανή. Η γλώσσα μας, όμως, δεν είναι ορφανή. Έχει προβλέψει για όλα αυτά, και με το παραπάνω μάλιστα. Δεκάδες λέξεις – φράσεις υπάρχουν, προκειμένου να καλύψουν το δυσαναπλήρωτο – για πολλούς και πολλές – κενό του «πρέπει». Ας πάρουμε μια εικόνα: επιβάλλεται να…, χρειάζεται να…, χρέος / ευθύνη / ρόλος του / της είναι να…, κρίνεται αναγκαίο / επιτακτικό / χρήσιμο να…, οφείλει / οφείλουμε να…, καλό είναι να…, απαιτείται να…, και άλλα πολλά παρόμοια που μπορούν επάξια να αντικαστήσουν το αγαπημένο σε πολλούς και πολλές «πρέπει». Κάπου εδώ, λοιπόν, η ακατάσχετη «πρεπολογία» οφείλει / επιβάλλεται / απαιτείται (και όχι πρέπει, για να μη μας πουν και «δάσκαλε που δίδασκες και νόμο δεν εκράτεις»…) να λάβει τέλος, παραδίδοντας τα σκήπτρα σε άλλες πιο εύηχες και λιγότερο «δικτατορικές» και αυταρχικές λέξεις / φράσεις, καθιστώντας το κείμενό μας πιο «δημοκρατικό». Ας το προσπαθήσουμε και μάλλον δεν θα βγούμε χαμένοι… Τι λέτε;
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου
Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
