«364 λέξεις για τις επιδράσεις που έχει η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας»
Γράφει ο Βασίλης Συμεωνίδης
Στην αρχαία ελληνική έχουμε συχνή χρήση μετοχών και απαρεμφάτων, μονολεκτικών επιρρηματικών προσδιορισμών, σύνθετων λέξεων με προθέσεις και πλουσιότερο κλιτικό σύστημα. Αυτά η νεοελληνική τα έχει αντικαταστήσει με τη χρήση δευτερευουσών προτάσεων και περιφράσεων. Ο σύνθετος, πυκνός λόγος της αρχαίας ελληνικής είναι ξένος στη νεοελληνική γλώσσα που είναι αναλυτική.
Η παράλληλη διδασκαλία δύο μορφών της γλώσσας προκαλεί την άστοχη χρήση τύπων και τρόπων της αρχαίας, τη διείσδυση της στη νεοελληνική και τη διατάραξη της δομής που έχει η νεοελληνική.
Είναι εμφανής η αδυναμία εύστοχης χρήσης δευτερευουσών προτάσεων όπως αυτή φαίνεται με την κατάχρηση αναφορικών αντί για άλλων, με τον ασύντακτο μακροπερίοδο λόγο και την απουσία στίξης. Δημιουργείται σύγχυση και συνακόλουθες δυσκολίες στην πρόσληψη και στην απόδοση νοημάτων. Συγκεκριμένο παράδειγμα αποτελούν οι αρνητικές προτάσεις. Η αρχαία ελληνική δεν επιδέχεται δύο αρνήσεις (ουδείς βούλεται) σε αντίθεση με τη νεοελληνική (κανείς δε θέλει). Η δομή της αρχαίας ελληνικής επιτρέπει εύκολα την αλλαγή της σειράς των λέξεων σε αντίθεση με τη νεοελληνική που θέλει το άρθρο δίπλα στο όνομα, τους προσδιορισμούς δίπλα στα προσδιοριζόμενα κλπ. Η αρνητική επίδραση της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής είναι φανερή στα άστοχα υπερβατά σχήματα και στις ασυνταξίες του νεοελληνικού λόγου που μιμείται τη δομή του αρχαίου.
Ακόμη η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας εισάγει γραμματικούς τύπους λέξεων ξένων με την κοινή νεοελληνική. Ο αναδιπλασιασμός, η χρονική αύξηση, οι τύποι της γενικής σε –εως, η δοτική (αντί για εμπρόθετο) είναι συνηθισμένα παραδείγματα. Επίσης η χρήση λόγιων λέξεων αντί για τις ζωντανές λέξεις της ομιλούμενης (ουσιώδης αντί για ουσιαστικός, αλλά ποιος είναι ο επουσιώδης;). Η παραγωγή παθητικών τύπων όπως «θέτονται», «τίθονται» με βάση το ζωντανό γλωσσικό αισθητήριο αλλά με νεκρό υλικό.
Η σημασία των αντιδανείων δε γίνεται αντιληπτή όταν μπαίνει στο προκρούστειο κρεβάτι της ετυμολογίας. Ας πούμε η λέξη «πολιτισμός». Όταν ανάγεται τελικά στο αρχαιοελληνικό «πόλις», ασυναίσθητα μπορεί να δημιουργείται ο συνειρμός ότι όσοι δε ζουν σε πόλεις είναι και απολίτιστοι.
Σαφώς θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι για όλα αυτά τα προβλήματα ευθύνεται αποκλειστικά η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στη μέση εκπαίδευση. Σαφώς δε μπορεί να αρνηθεί κανείς ότι η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είναι συνυπεύθυνη και ότι η καλλιέργεια της νεοελληνικής γλώσσας μπορεί να γίνει μόνο με τη διδασκαλία της ίδιας.
