Λατινικά Β’ Λυκείου (Κείμενο 13): Προτεινόμενο διδακτικό υλικό και ασκήσεις
LECTIO TERTIA DECIMA (XIII) 13
Κείμενο: ΠΩΣ Η ΓΝΩΣΗ ΝΙΚΗΣΕ ΤΗ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑ
Sulpicius Gallus legātus Luci Aemili Pauli erat, qui bellum adversus Persen regem gerēbat. Serēnā nocte subito luna defecerat; ob repentīnum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat. Tum Sulpicius Gallus de caeli ratiōne et de stellārum lunaeque statu ac motibus disputāvit eōque modo exercitum alacrem in pugnam misit. Sic liberāles artes Galli aditum ad illustrem illam Pauliānam victoriam dedērunt. Quia ille metum exercitus Rōmāni vicerat, imperātor adversarios vincere potuit!
Α. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ
1.Τι ήταν αυτό που τρομοκράτησε και αποθάρρυνε τον στρατό των Ρωμαίων;
Με ποιο τρόπο οι Ρωμαίοι ανέκτησαν το χαμένο τους ηθικό;
2.Γιατί η απαλλαγή από τη δεισιδαιμονία [religio] είναι σημαντική;
Β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ
- Να γραφούν οι ζητούμενες πτώσεις:
Sulpicius: γενική και κλητική ενικού αριθμού.
Luci Aemili Pauli : κλητική ενικού αριθμού.
Persen: να αναγνωρίσετε γραμματικά και να κλίνετε τον τύπο.
Serena nocte: γενική και αφαιρετική πληθυντικού αριθμού
repentīnum monstrum: Να κλιθεί η συνεκφορά.
militum: κλητική ενικού και γενική πληθυντικού αριθμού.
exercitus: γενική και κλητική πληθυντικού αριθμού.
caeli: Να επισημάνετε την ιδιαιτερότητα του τύπου και στη συνέχεια να τον κλίνετε στους δύο αριθμούς.
ratione: ονομαστική και δοτική ενικού αριθμού.
statu: αιτιατική ενικού και γενική πληθυντικού αριθμού.
motibus: δοτική ενικού αριθμού.
eo modo: ονομαστική και αιτιατική πληθυντικού αριθμού.
alacrem: ονομαστική και αφαιρετική ενικού αριθμού στο ουδέτερο γένος.
liberales artes: αφαιρετική ενικού, δοτική πληθυντικού αριθμού.
aditum: γενική ενικού και πληθυντικού αριθμού.
illustrem illam Paulianam victoriam: γενική ενικού αριθμού.
metum: ονομαστική πληθυντικού αριθμού.
imperator: αιτιατική του ενικού αριθμού.
- exercitus alacer: Να κλίνετε τη συνεκφορά.
- ratione, metum, imperator, adversarios, exercitus: Να κλιθούν.
- Luci Aemili Pauli, serena nocte, liberales artes: Να κλιθούν.
- erat, potuit: Να γράψετε τα απαρέμφατα όλων των χρόνων.
- gerebat: Να γράψετε το ίδιο πρόσωπο στους άλλους χρόνους της οριστικής..
- invaserat, dederunt: Να κλίνετε τους συντελικούς χρόνους στην ίδια έγκλιση και να γράψετε τα απαρέμφατα της ίδιας φωνής.
- gerebat, amiserat, dederunt, vicerat, potuit: Να γίνει χρονική αντικατάσταση και οι μετοχές της ίδιας φωνής.
- amiserat: να γραφούν τα απαρέμφατα όλων των χρόνων.
- erat, disputavit: Να γίνει χρονική αντικατάσταση (Χ.Α.) και να γραφούν οι μετοχές της ίδιας φωνής.
- defecerat, invaserat, amiserat, vicerat : να γραφεί το β΄ ενικό και γ΄πληθυντικό στην οριστική του ενεστώτα στη ίδια φωνή.
- Να γραφούν οι ζητούμενοι τύποι:
erat: β΄ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου.
gerebat: β΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου.
defecerat: β΄ ενικό ενεστώτα και μέλλοντα στην οριστική.
invaserat: α΄ πληθυντικό οριστικής μέλλοντα.
amiserat: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου και συντελεσμένου μέλλοντα.
misit: α΄ πληθυντικό ενεστώτα οριστικής της ενεργητικής φωνής και μετοχές όλων των χρόνων.
dederunt: β΄ ενικό ενεστώτα και μέλλοντα.
vincere: γ΄ πληθυντικό παρακειμένου και υπερσυντελίκου.
potuit: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου και συντελεσμένου μέλλοντα
- qui, eō(que), illam: Να γραφούν πι πλάγιες πτώσεις και στους δύο αριθμούς των άλλων γενών.
- Να μεταφέρετε τις προτάσεις στον αντίθετο αριθμό προσέχοντας να είναι νοηματικά αποδεκτές.
- ob repentīnum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat.
- Tum Sulpicius Gallus de stellārum lunaeque statu ac motibus disputāvit eōque modo exercitum alacrem in pugnam misit.
- Sic liberāles artes Galli aditum ad illustrem illam Pauliānam victoriam dedērunt.
Γ. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
- Να γράψετε τη συντακτική λειτουργία των λέξεων και τον όρο αναφοράς τους:
legatus: είναι ……………….………στο……….
Luci Aemili Pauli :είναι ………………………στο……….
regem: είναι ………………………στο……….
nocte: είναι ………….……………στο……….
subito :είναι ………………………στο……….
de ratiōne :είναι ………………………στο……….
caeli stellārum lunaeque :είναι ………………………στο……….
in pugnam :είναι ………………………στο……….
militum: είναι ………………………στο……….
ob monstrum:είναι ………………………στο……….……………………………….
alacrem:είναι ………….……………στο……….……………………………….
modo:είναι ………………………στο……….……………………………….
exercitus:είναι ………………………στο……….……………………………….
ad victoriam:είναι ………………………στο……….……….……………………….
- Nα εντοπίσετε το απαρέμφατο του κειμένου και να αιτιολογήσετε την πτώση του υποκειμένου του.
- .adversus Persen regem: Να γραφεί ο ισοδύναμος τρόπος εκφοράς του επιρρηματικού προσδιορισμού, με όλους τους δυνατούς τρόπους.
- adversus Persen regem: Να αναλυθεί η παράθεση σε δευτερεύουσα πρόταση.
- Να αναλυθεί ο επιθετικός προσδιορισμός σε δευτερεύουσα πρόταση:
- Serēnā nocte subito luna defecerat;
- ob repentīnum monstrum.
- Sic liberāles artes Galli aditum ad illustrem illam Pauliānam victoriam dedērunt.
- 6.ob repentīnum monstrum: να αποδώσετε την επιρρηματική σχέση με άλλο, ισοδύναμο, τρόπο.
- 7.gerēbat, vicerat: Να γράψετε τις δευτερεύουσες προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα ρήματα και να τις χαρακτηρίσετε συντακτικά (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος).
- Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις με εξάρτηση που δίνεται στην παρένθεση.
- Sulpicius Gallus legātus Luci Aemili Pauli erat. (Cicero narrat.../ Sulpicius Gallus dixit...)
- Serēnā nocte luna defecerat. (Cicero narrat...)
- Ob repentīnum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat. (Cicero narrat...)
- Sulpicius Gallus de caeli ratiōne et de stellārum lunaeque statu ac motibus disputāvit (Cicero narrat...)/ (Sulpicius Gallus dixit...)
- Sulpicius Gallus exercitum alacrem in pugnam misit. (Cicero narrat...) /(Sulpicius Gallus dixit...)
- Liberāles artes Galli aditum ad illustrem illam Pauliānam victoriam dedērunt. (Cicero narrat...)
- Imperātor adversarios vincere potuit (Cicero narrat...)/ (Ιmperator dixit…)
- Nα μετατραπεί η σύνταξη σε παθητική [ Άσκηση για προχωρημένους]
- qui bellum adversus Persen regem gerēbat.
- ob repentīnum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat.
- eōque (Sulpicius Gallus) modo exercitum alacrem misit.
- Sic liberāles artes Galli aditum ad illustrem illam Pauliānam victoriam dedērunt.
- Quia ille metum exercitus Rōmāni vicerat[…]
10.Να εκφράσετε τον χρόνο και τον τόπο χρησιμοποιώντας τις λέξεις μέσα στην αγκύλη στο σωστό τους τύπο , εμπρόθετα ή απρόθετα.
- Dux iusserat exercitum manere in castris … [ nox ].
- Aemilius Paulus gessit bellum adversus Persen regem… [ Graecia ][ΣΤΑΣΗ ΣΕ ΤΟΠΟ].
- [ Ultimus annus ] belli Carthaginienses amiserunt omnem fiduciam..
- Castra exercitus Romani ... [ mons ] erant..
- [Cannae ] Hannibal Romanos profligavit et vicit.
- Να μετατρέψετε την επιτονισμένη πρόταση με τα μαύρα γράμματα σε δευτερεύουσα χρονική πρόταση του προτερόχρονου με τη χρήση οριστικής και να κάνετε τις απαραίτητες μεταβολές στην περίοδο.
- Serena nocte subito luna defecerat et terror animos milites invaserat.
- Ob repentinum monstrum terror animos militum invaserat et exercitus fiduciam amiserat.
- Sulpicius Gallus de caeli ratione et de stelalrum lunaeque statu ac motibus disputavit eoque modo execitum alacrem in pugnam misit.
Δ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑΣ, ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ
- Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με ετυμολογικά συγγενείς λέξεις της στήλης Β. [Προσοχή: 2 λέξεις της στήλης Α δεν εμφανίζουν αντιστοίχιση προς τη στήλη Β και 4 λέξεις της στήλης Α θα έχουν διπλή αντιστοίχιση με λέξεις της Β].
| ΣΤΗΛΗ Α | ΣΤΗΛΗ Β |
| 1. legātus
| i. ρήγας |
| 2. bellum
| ii. Serenata [ιταλ] |
| 3. adversus
| iii. Lune [γερμ.][= σελήνη] |
| 4. regem | iv. σούμπιτος |
| 5. subito
| v. Regia [ιταλ.] |
| 6. Serēnā
| vi. Statue [ αγγλ] |
| 7. nocte
| vii. Exercise [γαλλ] |
| 8. luna
| viii. invasion[ αγγλ] |
| 9. exercitus
| ix. Ciel [γαλλ] |
| 10. monstrum
| x. Νύξ-κτός |
| 11. caeli
| xi. Delegate [ αγγλ.] |
| 12. ratiōne
| xii. Lunedi [ ιταλ.]** |
| 13. stellārum.
| xiii. μόδα |
| 14. statu
| xiv. Motion [ αγγλ.] |
| 15. motibus
| xv. Adversity[αγγλ] |
| 16. disputāvit
| xvi. Rational [ αγγλ] |
| 17. modo.
| xvii. Stellar [ γερμ.] |
| 18. liberāles
| xviii. στάση |
| 19. invaserat | xix. Dono [ ιταλ..] |
| 20. artes | xx. victory [ αγγλ] |
| 21. illustrem
| xxi. Dispute [ αγγλ] |
| 22. Dedērunt
| xxii. Artist [αγγλ] |
| 23. metum
| xxiii. δίδωμι |
| 24. vincere | xxiv. Potent [ αγγλ] |
| 25. potuit | xxv. Liberté [γαλλ.] |
| xxvi. Illustration [ αγγλ] | |
| xxvii. monster[ αγγλ] |
- Τι γνωρίζετε για τη φράση «mens sana in corpora sano» και «Veni, vidi, vici»; Να ενσωματώσετε καθεμιά σε μια περίοδο νεοελληνικού λόγου, όπου να φαίνεται η σημασία τους.
- Casus belli: Να εξηγήσετε τη σημασία της φράσης και να σχηματίσετε μια νεοελληνική περίοδο λόγου ενσωματώνοντας τη φράση αυτή.
- Να μεταφέρετε στα λατινικά τις παρακάτω περιόδους:
- Ο Σουλπίκιος Γάλλος μπορεί να νικήσει τον φόβο των Ρωμαίων με τη συζήτηση [=disputatio-ionis, γ΄κλίση .]
- Οι Ρωμαίοι δεν μπορούσαν να πολεμήσουν [= ρ. pugno-avi -atum-are] εξαιτίας του φοβερού θεάματος.
Ε. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ-ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
** Η ονομασία των ημερών της ιταλικής από Δευτέρα ως Πέμπτη προέρχεται από την Ρωμαϊκή εποχή, από το πλανητικό ή αστρολογικό ημερολόγιο, το οποίο έδινε σε κάθε ημέρα το όνομα ενός ουράνιου σώματος.
Λατινική ονομασία:
Dies Lunae= ημέρα της σελήνης >lunedì (σημερινή ονομασία στην ιταλική) .
Dies Martis= ημέρα του Άρη> martedì (σημερινή ονομασία στην ιταλική)
Dies Mercurii= ημέρα του Ερμή> mercoledì (σημερινή ονομασία στην ιταλική)
Dies Jovis= ημέρα του Δία, >giovedì (σημερινή ονομασία στην ιταλική) .
Dies Veneris= ημέρα της Αφροδίτης>venerdì (σημερινή ονομασία στην ιταλική)
Dies Saturni= ημέρα του Κρόνου> πλέον ονομάζεται sabato(σημερινή ονομασία στην ιταλική), από το εβραϊκό Σάββατο. Πιο στενή σχέση με την λατινική ονομασία έχουν το αγγλικό Saturday.
Dies Solis =ημέρα του ήλιου > πλέον ονομάζεται domenica(σημερινή ονομασία στην ιταλική) [ από το λατινικό dominus], ημέρα του Κυρίου.
[η ιταλική κατάληξη dì: προέρχεται από τα λατινική λέξη «dies», ουσιαστικό της 5ης κλίσης, που σημαίνει «ημέρα»] .
Η σειρά των πλανητών δεν είναι τυχαία. Σχετίζεται με τη θεωρία της αρμονίας των σφαιρών που συνάρπαζε πολλούς φιλοσόφους της Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα και σύμφωνα με την οποία κάθε ουράνιο σώμα περιστρεφόμενο παράγει συγκεκριμένο ήχο, εκτός από τη Γη που τότε θεωρούταν ακίνητη. Ο μεγάλος φιλόσοφος Πλάτωνας δίδασκε ότι οι πλανήτες, καθώς περιστρέφονται, παράγουν διάφορους μουσικούς ήχους τους οποίους δεν ακούμε και έλεγε ότι «Η Μουσική δίνει ψυχή στο Σύμπαν». Η ΝΑΣΑ πλέον έχει αποδείξει την ύπαρξη μουσικής και ήχων στο Σύμπαν.
Επίσης, οι Πυθαγόρειοι πίστευαν ότι όλη η ύλη προήλθε από μουσικές αποχρώσεις. Η μουσική για τους Πυθαγόρειους ήταν εικόνα της ουράνιας αρμονίας και ταύτιζαν τους πλανήτες με νότες της μουσικής.
Γ. ΣΟΥΛΠΙΚΙΟΣ ΓΑΛΛΟΣ
Ο Γάιος Σουλπίκιος Γάλλος (Gaius Sulpicius Gallus ή Galus) ήταν στρατηγός, πολιτικός και ρήτορας της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Υπό τον στενό του φίλο, τον Λεύκιο Αιμίλιο Παύλο, διοίκησε την 2η Λεγεώνα στην εκστρατεία κατά του Περσέα, βασιλιά της Μακεδονίας, και κέρδισε μεγάλο σεβασμό, όταν προέβλεψε μια έκλειψη σελήνης την νύχτα πριν από τη Μάχη της Πύδνας (168 π.Χ.). Ο Γάλλος ήταν ευρυμαθής, εξαίρετος λόγιος και στα ύστερα χρόνια του αφιερώθηκε στη μελέτη της αστρονομίας, θέμα στο οποίο αναφέρεται ως αυθεντία από τον Πλίνιο. Ο σεληνιακός κρατήρας Σουλπίκιος Γάλλος έχει ονομαστεί προς τιμή του.
ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΦΡΑΣΗ «mens sana in corpore sano» :
Το απόφθεγμα είναι φράση που ειπώθηκε από τον Λατίνο σατιρικό ποιητή, Δέκιμο Ιούνιο Γιουβενάλη (Decimus Iunius Iuvenalis, 55 ή 60 μ.Χ. – μετά το 127 μ.Χ.) στην προσπάθειά του να πείσει τους Ρωμαίους πολίτες να ακολουθήσουν το δρόμο της αρετής. Βρίσκεται στο έργο του με τίτλο “Σάτιρες” ( Satire, X, 356) και το πρωτότυπο έχει ως εξής: “orandum est ut sit mens sana in corpore sano” που μεταφράζεται στα ελληνικά ως “νους υγιής εν σώματι υγιεί”. Στο χωρίο του έργου του κάνει αντιπαραβολή του τρόπου ζωής του Ηρακλή με τον τρόπο ζωής του Σαρδανάπαλου.
Το ρητό «νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ», μεταφραστικό δάνειο από το λατινικό «mens sana in corpore sano», είναι ίσως από τα πιο γνωστά γνωμικά ή εκφράσεις που χρησιμοποιούμε στις μέρες μας κυρίως στο χώρο του αθλητισμού και της άσκησης, που σημαίνει ότι ένα υγιές σώμα προσφέρει και ψυχική υγεία και ισορροπία και ότι ένας ισορροπημένος νους αναπτύσσεται μέσα σε ένα υγιές σώμα.
Το ρητό «mens sana in corpore sano» μετατράπηκε σε «Animus Sanus In Corpore Sano» (κατά άλλους : «Anima Sana In Corpore Sano»)[ όπου anima-ae αλλά και animus-i= ψυχή, νους, πνεύμα , αναπνοή, Λεξικό ΛΑΤΙΝΟΕΛΛΗΝΙΚΟ, Στ. Κουμανούδη) με αντικατάσταση της αρχικής λέξης «mens» με την συνώνυμη και ίδιας απόδοσης λέξη «animus / anima» και με προσαρμογή του επιθετικού προσδιορισμού.
Τα αρχικά της φράσης υιοθετήθηκαν από τη γνωστή εταιρεία αθλητικών ειδών ASICS.
Η λέξη, λοιπόν, ASICS, της αθλητικής εταιρείας, είναι το ακρωνύμιο της παραπάνω λατινικής φράσης.
Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος
Διαβάστε ακόμα:
- «Λατινική Γραμματική» δωρεάν e-book
- Λατινικά Β’ Λυκείου (Κείμενο 11): Προτεινόμενο διδακτικό υλικό και ασκήσεις
- Λατινικά Β’ Λυκείου (Κείμενο 3): Προτεινόμενο υλικό για τη διδασκαλία και ασκήσεις
- Λατινικά Β’ Λυκείου (Κείμενο 7): Ασκήσεις Γραμματικής, Συντακτικού, Ετυμολογίας και Κατανόησης
- ΛΑΤΙΝΙΚΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ
Δείτε τις τελευταίες ειδήσεις στο Newsroom schooltime.gr – Βρείτε μας στο Google News
