Η λέξη «ευθανασία» ετυμολογικά σημαίνει τον καλό θάνατο. Σε μια βαθύτερη όμως θεώρηση της σημασίας της εννοούμε τον ανώδυνο θάνατο που προκαλείται ή επισπεύδεται με τη χρήση ιατρικών μέσων, όταν δεν υπάρχει ελπίδα σωτηρίας που να στηρίζεται σε ανθρώπινη πρόβλεψη. Στο πλαίσιο μιας τέτοιας διαδικασίας, ο άνθρωπος επωμίζεται την ευθύνη του τερματισμού μιας ζωής, την οποία έχει από πριν καταδικάσει ως ανίκανη να επιβιώσει.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικά αμφιλεγόμενο ζήτημα της σύγχρονης ηθικής. Περισσότερο δημιουργεί προβληματισμό για τα όρια της ανθρώπινης πρωτοβουλίας σε θέματα ζωής και θανάτου και για το πόσο ανεκτή είναι η στάση του ανθρώπου, όταν αυτός επιχειρεί να υποκαταστήσει τον ίδιο το δημιουργό του, όποιος κι αν είναι αυτός, ο θεός ή η φύση.

Ο προμελετημένος πάντως ανθρώπινος θάνατος από κάποιον συγκεκριμένο αυτουργό είναι προοπτική που διχάζει την παγκόσμια κοινότητα. Απόδειξη αυτού είναι ότι σε όσες χώρες έχουν καταγραφεί ανάλογα περιστατικά, η κοινή γνώμη τα έχει αντιμετωπίσει με εξαντλητικό σκεπτικισμό.

Μια σημαντική μερίδα ανθρώπων υποστηρίζει απόλυτα το δικαίωμα των συνανθρώπων μας στη ζωή και στο θάνατο κι ως εκ τούτου υπερθεματίζει αναφορικά με το ενδεχόμενο νομιμοποίησης ή αποποινικοποίησης της ευθανασίας. Η σκέψη της περιέχει τα επιχειρήματα του δικαιώματος στον αξιοπρεπή θάνατο, τη φιλευσπλαχνία προς τους ανιάτως πάσχοντες, το δικαίωμα του γιατρού να δρα προς ό,τι εκείνος κρίνει ως όφελος του ασθενούς, ακόμα και την οικονομική επιβάρυνση της κοινωνίας από άτομα χρονίως πάσχοντα ή ανήμπορα λόγω αναπηρίας να εργαστούν! Ομολογουμένως πρόκειται για πολύ προχωρημένες σκέψεις, που σε κάποιες περιπτώσεις, όπως η τελευταία, σοκάρουν, αλλά σε γενικές γραμμές διατυπώνουν θαρραλέα την προτίμηση ενός καλού και ήσυχου θανάτου από την παράταση μιας καταδικασμένης στη δυστυχία ζωής.

Από την άλλη πλευρά, οι φανατικοί επικριτές της ευθανασίας στηρίζουν τον πυρήνα της διαφωνίας τους κυρίως σε θρησκευτικές ευαισθησίες και πιστεύω. Θεωρούν ότι ο μοναδικός, ισόβιος και απαράβατος δωρεοδότης της ζωής είναι ο Θεός και μόνο αυτός δικαιούται να αποφασίζει για το τέλος ενός ανθρώπου. Κοντά σ’ αυτήν τη θρησκευτικού χαρακτήρα προσέγγιση του θέματος, οι πολέμιοι της ευθανασίας διατυπώνουν και την άποψη ότι ποτέ κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ασφάλεια το τέλος μιας ζωής και πολύ περισσότερο να καταδικάσει το συνάνθρωπό του σε θάνατο. Και αυτό γιατί δε σπανίζουν σήμερα οι περιπτώσεις ασθενών που θεωρήκαν έως και κλινικά νεκροί, κι όμως επανήλθαν στη ζωή σαν από θαύμα, εκπλήσσοντας και τους πιο έμπειρους γιατρούς.

Μετά από όλα αυτά, είναι ομολογουμένως εξαιρετικά δύσκολο να αποφανθεί κανείς οριστικά και αμετάκλητα υπέρ ή κατά της ευθανασίας. Ίσως γιατί και οι δύο αντικρουόμενες απόψεις σχετικά μ’ αυτό το θέμα εμπεριέχουν ισχυρές δόσεις αλήθειας και λόγικά επιχειρήματα. Στο επίπεδο μιας κοινωνίας, τη λύση στο συγκεκριμένο ζήτημα θα δώσει το υφιστάμενο καθεστώς ηθικής. Με άλλα λόγια το αν και κατά πόσο είναι ψυχολογικά έτοιμοι οι άνθρωποι να αποδεχτούν ότι ίσως θα έπρεπε να τους αναγνωριστεί το δικαίωμα στο σταμάτημα της ύπαρξής τους. Το πόσο δύσκολο είναι αυτό να εμπεδωθεί το επιβεβαιώνει το γεγονός ότι μόνο λίγες χώρες στον πλανήτη έχουν κατοχυρώσει νομικά την ευθανασία ή τουλάχιστον δε διώκουν συνήθως την εφαρμογή της. Στην Ελλάδα φυσικά, αφού είναι έντονα ανεπτυγμένο το θρησκευτικό συναίσθημα σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, η άποψη της επίσημης ορθόδοξης χριστιανικής εκκλησίας για την ευθανασία, περί ύβρεως κατά του Θεού, έχει αναλόγως επηρεάσει και το ποινικό μας δίκαιο, που σαφώς καταδικάζει ως ανθρωποκτονία κάθε απόπειρα αφαίρεσης ζωής κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες.

Εξετάζοντας πάντως σε βάθος την ουσία του ζητήματος της ευθανασίας και κρίνοντας αποκλειστικά με τη λογική, θα μπορούσαμε να συναινέσουμε στην εφαρμογή της κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, που αποδεδειγμένα το τέλος είναι κοντά και κρίνεται αναπόφευκτο. Έτσι, θα διευκολύναμε ανθρώπους που υποφέρουν από ανίατες ασθένειες ή θα αποφεύγαμε τη γέννηση παραμορφωμένων ή ανάπηρων παιδιών, που θα ήταν καταδικασμένα σε μια δύσκολη ζωή για τα ίδια και τους γύρω τους.

Το θέμα της ευθανασίας είναι τελικά ένα από τα πιο δύσκολα ερωτήματα που απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο. Εάν από τη μια επιτρέψει στον εαυτό του το ρόλο που επί αιώνες αποδίδεται στο Θεό, τότε υποτίθεται ότι διαπράττει ύβρη. Εάν από την άλλη παραιτηθεί από το δικαίωμά του να ζει και να πεθαίνει ελεύθερα, τότε ίσως νιώσει δέσμιος ενός αόρατου εξουσιαστή – θεού. Όποια άποψη κι αν ωριμάσει στην κοινωνία μας όμως, πολύ περισσότερο η πρώτη, πρέπει να θωρακιστεί από νομικό πλαίσιο εξονυχιστικού ελέγχου των εν λόγω ενεργειών.

(Πρώτη δημοσίευση στο schooltime.gr – Νοέμβριος 2013)

Αλέξανδρος Γ. Αλεξανδρίδης
Φιλόλογος

Δείτε τις τελευταίες ειδήσεις στο Newsroom schooltime.gr – Βρείτε μας στο Google News

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook