Ανέκαθεν ο ρόλος του παιδαγωγού υπήρξε καθοριστικός στη διαμόρφωση και διάπλαση του χαρακτήρα και της προσωπικότητας του νέου. Στην αρχαία Ελλάδα δε, ο κηδεμόνας ανέθετε στον παιδαγωγό την ευθύνη αρχικά της ηθικής διαπαιδαγώγησης και κατόπιν της παιδαγωγικής κατάρτισης του εφήβου. Άραγε, συμβαίνει κάτι ανάλογο σήμερα;
Τα δεδομένα που επικρατούν εδώ και δεκαετίες στο χώρο της εκπαίδευσης μάλλον δε δημιουργούν και τις πλέον κατάλληλες συνθήκες προκειμένου να ισχύει αυτό που κάποτε ήταν θεσμός στην αρχαία Ελλάδα. Ο εξετασιοκεντρικός προσανατολισμός του σύγχρονου σχολείου, σε συνάρτηση με το βαθμοθηρικό πνεύμα που αυτός προάγει, αλλάζουν άρδην τις προτεραιότητες μας. Βέβαια, πιστεύω ότι κύριο μέλημα κάθε γονιού ήταν και είναι ο χαρακτήρας του παιδιού του, αλλά πολλές φορές κάτι τέτοιο δείχνει να λησμονείται και να παραγκωνίζεται ενόψει μιας καλής σχολής…
Όμως, σε κάθε περίπτωση ο παιδαγωγός οφείλει να έχει διττό ρόλο. Από τη μία οφείλει να παρέχει ένα ολοκληρωμένο πρότυπο, ικανό να αποτελέσει τηλαυγή «φάρο» στην πορεία του μαθητή. Οφείλει να είναι συνοδοιπόρος του νέου, ιδιαίτερα σήμερα στα δύσκολα κι επικίνδυνα μονοπάτια της τεχνολογίας. Οφείλει να είναι αυτός που θα σημαδέψει ανεξίτηλα με τη διδασκαλία του την ψυχή του παιδιού και να το συνοδέψει στο αύριο. Οφείλει να είναι ο εμπνευστής του…
Από την άλλη, δυστυχώς, ο ρόλος του δεν περιορίζεται σε τόσο ρομαντικούς και ουτοπικούς –πολλές φορές – προσανατολισμούς. Αν ο παιδαγωγός αναλωθεί στα παραπάνω, ίσως φανεί «αποτυχημένος» στα μάτια των περισσοτέρων. Κι αυτό καθώς η επιτυχία ή η αποτυχία ενός σύγχρονου παιδαγωγού – εκπαιδευτικού καθορίζεται μάλλον ποσοτικά, με βάση δηλαδή των αριθμό των επιτυχιών ή των αποτυχιών του. Επιτυχίες ή αποτυχίες πού; Μα φυσικά στις εξετάσεις… Στον αδιάψευστο – για τους περισσοτέρους – και άτεγκτο κριτή της αξίας ενός σύγχρονου παιδαγωγού. Εκεί, λοιπόν, θα κριθεί, βάσει των επιδόσεων του μαθητή του. Λες κι ο ρόλος του, οι σπουδές του, η προσωπικότητά του, η κατάρτισή του … όλα διαμορφώθηκαν ώστε να προετοιμάσει τον επιστήμονα του αύριο. Όχι τον Άνθρωπο, αλλά τον επιστήμονα του αύριο… Αν το καταφέρει, έχει καλώς… Αν όχι, μάλλον απέτυχε…
Δυστυχώς, ο δεύτερος αυτός ρόλος του παιδαγωγού –εκπαιδευτικού, ο ρόλος δηλαδή του απλού αναμεταδότη γνώσεων, δείχνει να έχει υποσκελίσει οτιδήποτε άλλο. Μακάρι να μπορούσαμε όλοι εμείς που υπηρετούμε αυτό το ύψιστο λειτούργημα του εκπαιδευτικού – παιδαγωγού, να είχαμε τη δυνατότητα, μπαίνοντας στον «ιερό» χώρο της αίθουσας, να αφιερωθούμε «ψυχή τε και σώματι» στην ηθική, κατά κύριο λόγο, σφυρηλάτηση του χαρακτήρα των μαθητών μας, παραμερίζοντας – στα όρια του δυνατού – τις απαιτήσεις του αγχωτικού προγράμματος σπουδών. Να μπορούσαμε, έστω και λίγο, να «πάμε αντίθετα» στο «μονόδρομο» της καθορισμένης ύλης, που οφείλουμε να ακολουθούμε απαρέγκλιτα, για το καλό βέβαια του παιδιού – υποψηφίου. Να μπορούσαμε να δώσουμε ώθηση στην κριτική σκέψη του μαθητή, παροτρύνοντάς τον να δει τον κόσμο μέσα από τα δικά του μάτια κι όχι τα «γυαλιά» που ακόμη κι εμείς οι ίδιοι πολλές φορές άθελά μας του φοράμε. Να μπορούσαμε να προετοιμάσουμε τον πολίτη της πολυπολιτισμικής κοινωνίας μας, απαλλαγμένο από κάθε ψεγάδι ρατσισμού, αδιαλλαξίας, μίσους και φανατισμού. Να μπορούσαμε να είμαστε πραγματικά το «φως» στο σκοτάδι της πλάνης, της εξειδίκευσης και του χρησιμοθηρικού προσανατολισμού της εκπαίδευσης… Μακάρι να μπορούσαμε…
(Πρώτη δημοσίευση στο schooltime.gr – Ιούλιος 2014)
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
Δείτε τις τελευταίες ειδήσεις στο Newsroom schooltime.gr – Βρείτε μας στο Google News
