Νέα Ελληνικά Γ. Π. Γ΄ Λυκείου – Κριτήριο αξιολόγησης, θεματική ενότητα: Αλλοτρίωση εν καιρώ πανδημίας
Κείμενο 1
Δεν γράφει Ιστορία η δευτεράντζα
Η πιστοποίηση ότι «ο Ελληνισμός έχει ιστορικά τελειώσει», εισπράττεται, κατά κανόνα, σαν υποκειμενική εκτίμηση – γνώμη – άποψη. Κυρίως σαν «σχήμα λόγου», ενδεικτικό απαισιόδοξης ιδιοσυγκρασίας ή σκόπιμης υπερβολής. Η ρεαλιστική εκδοχή της πιστοποίησης απαιτεί απροκατάληπτη οξύνοια, κριτική οξυδέρκεια, σοβαρή κατάρτιση.
Ποιος να εξασφαλίσει τέτοιες προϋποθέσεις στον σημερινό Έλληνα; Το απάνθρωπα χρηστικό, ωφελιμοθηρικό σχολείο; Η στεγανά επαγγελματική, βιοποριστική προτεραιότητα που επενδύεται στις πανεπιστημιακές και μεταπτυχιακές σπουδές; Μήπως τα ραδιοτηλεοπτικά θεάματα, που μεθοδικά εξηλιθιώνουν τις μάζες με την ιδεολογική μικρόνοια και τον αμοραλισμό[1] που στανικά[2] επιβάλλουν; Βιβλία δεν διαβάζουν πια οι Νεοέλληνες, πολιτική προστασίας της εκδοτικής ποιότητας και της σοβαρής βιβλιοκρισίας δεν υπάρχει, μια εκδοτική «επιτυχία» είναι συνάρτηση υποχρεωτικού συμβιβασμού με την ευτέλεια, τον εντυπωσιασμό, το καλοπληρωμένο εγκώμιο που έχει υποκαταστήσει την κριτική.
Η οδυνηρή πιστοποίηση ότι «ο Ελληνισμός έχει ιστορικά τελειώσει» συνάγεται, δεκαετίες τώρα, και από τον ακάθεκτα συνεχιζόμενο πολεοδομικό εκβαρβαρισμό της χώρας: Τη βάναυση, άνευ όρων υποταγή μας στους επαγγελματίες κερδοσκόπους της «μεσοτοιχίας», της «αντιπαροχής», της «μεταφοράς συντελεστή δόμησης», την ακολασία «νομιμοποίησης των αυθαιρέτων». Συνάγεται ο θρίαμβος του πρωτογονισμού και από τη βάναυση προτεραιότητα που έχει στον βίο τού σημερινού Ελληνώνυμου το Ι.Χ. του, η ειδωλοποίηση της «ρόδας»: Αυτή ιεραρχεί την επαγγελματική επιτυχία, την κοινωνική καταξίωση, τελικά τη «χαρά» της ζωής.
Και μόνο οι τίτλοι των συμπτωμάτων της παρακμής – ντροπής μας χρειάζονται τόμο πολυσέλιδο για την καταγραφή τους: Ποιο ποσοστό του πληθυσμού συνταξιοδοτείται, ισοβίως, για τα ελάχιστα χρόνια που βρέθηκε χαριστικά διορισμένο σε δημόσιο υπούργημα. Γιατί ατιμώρητο το έγκλημα και θεσμοποιημένη η ατιμωρησία των καταχρήσεων, της ιδιοποίησης και καταλήστευσης κοινωνικού χρήματος. […] Γιατί οι κρατικοί μας θεσμοί αναστέλλουν τη λειτουργία της Δικαιοσύνης, όταν πρόκειται για βαρύτατα κοινωνικά […]. Είπαμε: χρειάζονται πολυσέλιδοι τόμοι προκειμένου να καταγραφούν έστω και μόνο οι τίτλοι των συμπτωμάτων παρακμής.
Ζούμε και πάλι («έτι και έτι») τον φόβο, την αγωνία, τον πνιγμό για επερχόμενο καινούργιο ακρωτηριασμό όσης επικράτειας απομένει, κουτσά-στραβά, ελληνόφωνη. Πριν ελάχιστες μέρες, ο καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών αποφάνθηκε νηφαλιότατα ότι «τα εθνικά χωρικά μας ύδατα προσδιορίζονται στα έξι ναυτικά μίλια». Η φράση σήμαινε, πολύ απλά, ότι η δυσφόρητα[3] επίπονη και τεράστιου κόστους κινητοποίηση του αμυντικού μηχανισμού της χώρας, για έναν ολόκληρο μήνα, ήταν παντομίμα ή πρόσχημα […]. Ο κατεστημένος τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας του συλλογικού μας βίου συνεχίζεται ίδιος και απαράλλαχτος, όποιος κι αν κυβερνάει – σαν μαγαζί ή επιχείρηση με μισθωμένο προσωπικό επιβιώνουμε, όχι σαν λαός που γράφει Ιστορία. Για του λόγου το ασφαλές και μόνο, θα ενδιέφερε να εκμαιεύσει κανείς (και να μελετήσει) τις φιλοδοξίες των Ελλήνων σήμερα, των ανωνύμων του πλήθους και των «επωνύμων» της δημοσιότητας: Ενας μεροκαματιάρης λ.χ. που παλεύει, από μέρα σε μέρα, για τη συντήρηση και τη χαρά της φαμίλιας του (μια χούφτα ανθρώπους που τους αγαπάει και τον αγαπούν), τι λογαριάζει πιο πολύτιμο: τη σχέση ή την ατομική άνεση, τους καλούς φίλους ή τους «συναγωνιστές» ομοϊδεάτες; Ένας έφηβος σήμερα, ποιο είδος «δόξας» εκτιμάει; Ποιος, για τον έφηβο, πραγματικά «έγραψε Ιστορία» στις μέρες μας; Ποιος συγγραφέας είναι μέτρο ποιότητας στη λογοτεχνία μας: η Λένα Μαντά ή ο Χρήστος Βακαλόπουλος.
Σε τέτοιες συγκρίσεις και αντιδιαστολές ακονίζονται μαχαίρια ικανά να κόψουν «γόρδιους δεσμούς». Η Ιστορία δεν προχωράει με θορυβοποιούς φασουλήδες, εντυπωσιακά νταϊλίκια και δύσοσμες πια μεγαλοστομίες. Ούτε, φυσικά, με διδακτικούς νομικισμούς[4] και ατομοκεντρικές θρησκοληψίες[5]. Θέλει αρετή και τόλμη η ενεργός παραμονή στην πορεία της Ιστορίας. Την καλύτερη ανθρώπινη ποιότητα στο Παιδείας, Εξωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης.
Χρήστος Γιανναράς, εφ. Η Καθημερινή – 25.10.20202 (διασκευασμένο κείμενο για τις ανάγκες του κριτηρίου)
Κείμενο 2
Πτωτική τάση του ιικού φορτίου, αύξηση αντικαταθλιπτικών και ναρκωτικών δείχνουν τα λύματα της Αττικής
Τάση σταθεροποίησης προς τα κάτω του ιικού φορτίου της πανδημίας τις τελευταίες δύο εβδομάδες δείχνουν οι αναλύσεις των λυμάτων της Αττικής.
«Δεν μπορούμε να είμαστε ήσυχοι ότι έχει σταματήσει η διασπορά διότι παρατηρούμε και ανιχνεύουμε συνεχώς ιικό φορτίο, ωστόσο είναι σαφώς μικρότερο το ιικό φορτίο από την κορυφή του δεύτερου κύματος που ήταν μεταξύ 30 Οκτωβρίου και 5 Νοεμβρίου», τονίζει ο καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ, Νίκος Θωμαΐδης, επικεφαλής της ομάδας του Εργαστηρίου Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, που «τρέχει» την σχετική έρευνα.
Σύμφωνα με τον ίδιο κατά τη διάρκεια της κορύφωσης του δεύτερου κύματος η πρόβλεψη που γινόταν μέσα από το μοντέλο υπολογισμού απ’ αυτή τη μεθοδολογία εκτιμούσε ότι οι φορείς (ασυμπτωματικοί και συμπτωματικοί) ανέρχονταν στους 60.000 φορείς, ενώ αυτή τη στιγμή είναι μεταξύ 10.000 – 20.000.
Μεταξύ άλλων, το εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας αναλύει πολλά φάρμακα, ναρκωτικά και ψυχοδραστικές ουσίες κάθε χρόνο από το 2010 και μετά. Φέτος τα αποτελέσματα είχαν εξαιρετικό ενδιαφέρον, διότι συγκρινόμενα με το 2019 διαπιστώθηκε ότι την περίοδο της καραντίνας δηλαδή τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, υπήρξε σημαντική αύξηση των αντικαταθλιπτικών και των αγχολυτικών σε σχέση με το 2019, όπως και η μεγαλύτερη χρήση κοκαΐνης που έχει καταγραφεί από το 2010 έως σήμερα για το λεκανοπέδιο της Αττικής.
Πηγή: Tvxs, 08. 12. 2020
Κείμενο 3
Εισαγωγικό σημείωμα: O Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911 – 18 Μαρτίου 1996) ήταν ποιητής από το Ηράκλειο της Κρήτης. Το πραγματικό του επίθετο ήταν Αλεπουδέλης. Έγινε γνωστός για τα ποιητικά του έργα Άξιον Εστί, Ήλιος ο Ηλιάτορας, Το Μονόγραμμα, Ο Μικρός Ναυτίλος, Τα Ρω του Έρωτα, Προσανατολισμοί. Τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1960 και το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1979.
«Η ιδέα ενός βιβλίου με κρατούσε – όπως άλλους ένα εικόνισμα». Ο Ελύτης γράφει για τη δύναμη των βιβλίων, ακόμα κι αυτών που δεν γράφτηκαν.
Το βιβλίο που με κράτησε στη ζωή
«ΤΟ ΕΝΙΩΣΑ ΑΥΤΟ, ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΚΙ ΑΠΟ ΤΗ ΣΚΗΝΗ το μέτωπο που διηγήθηκα πριν, δυο μήνες αργότερα, όταν βρέθηκα στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου των Ιωαννίνων, με όλες τις ενδείξεις τις επιστημονικές ότι δεν πρόκειται να ξανασηκωθώ. Πριν από τ’ αντιβιοτικά, ο τύφος δεν είχε άλλη σωτηρία από την αντοχή του οργανισμού σου. Έπρεπε να υπομένεις, ακίνητος υποχρεωτικά, με πάγο στην κοιλιά και μερικά κουταλάκια γάλα ή πορτοκαλόζουμο για τροφή, όλες τις ατέλειωτες μέρες που βαστούσε ο πυρετός, σαράντα ακατέβατα. Κι ο Θεός βοηθός.
ΈΤΥΧΕ ΝΑ ΠΕΡΑΣΩ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΚΡΙΣΗ τις ημέρες ακριβώς που άρχισε η επίθεση των Γερμανών. Δεν ήταν και τόσο ρόδινα τα πράγματα. Το κρεβάτι μου βρισκότανε πλάι στο παράθυρο και κάθε φορά, θυμάμαι, που σήμαινε
συναγερμός όλοι οι άλλοι άρρωστοι (το νοσοκομείο ήταν παθολογικό και δεν είχε τραυματίες) μαζί με τις νοσοκόμες και τους γιατρούς τρεχοκοπούσανε στα καταφύγια.
ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΔΕΝ ΗΤΑΝΕ ΦΡΟΝΙΜΟ ΝΑ ΠΑΡΙΣΤΑΝΟΥΝ ΤΟ ΠΑΛΙΚΑΡΙ. Πριν φύγουν από το θάλαμο μού άνοιγαν τα τζάμια, μήπως και σπάσουν και με χτυπήσουν τα θραύσματα. Κι απόμενα έτσι ολομόναχος μέσα στον άδειο θάλαμο, που μου φαινότανε ξαφνικά ότι μεγάλωνε, γινότανε απέραντος, με τα ξέστρωτα κρεβάτια, τα κουβαριασμένα σεντόνια, τις εφημερίδες, τα σακίδια, μια σταματημένη απότομα ζωή, ένα είδος Πομπηίας του κλειστού χώρου, απ’ όπου αναδυόμουν και επέπλεα μετέωρος, βουτηγμένος μέσα σε μια παράξενη ηρεμία. Ώσπου σε λίγο άρχιζαν οι εκρήξεις, που ολοένα πλήθαιναν και πλησίαζαν. ΑΥΤΟ ΠΙΑ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΠΟΛΕΜΟΣ, ΗΤΑΝ ΜΙΑ ΜΟΝΟΜΑΧΙΑ. Δεν υπήρχανε στρατεύματα, όπλα, υπηρεσίες, επιτελεία. Τίποτε. Μονάχα το αόρατο εκείνο τέρας που μπουμπούνιζε από ψηλά. Κι εγώ ασάλευτος, με την πληγιασμένη ράχη και το κομμάτι τ’ ουρανού απ’ τ’ ανοιχτό παράθυρο. Ένα αίσθημα που δεν είχα δοκιμάσει ποτέ όσο ήμουν τριγυρισμένος από τους στρατιώτες μου αναπηδούσε τώρα μέσα μου, πολλαπλασιαζότανε, με χίλιες φωνές μου έκρενε: «πρέπει, πρέπει, πρέπει να ζήσεις, να νικήσεις, να τα βγάλεις πέρα».
ΘΑ ‘ ΝΑΙ ΦΑΙΝΕΤΑΙ, ΣΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΑΝΙΣΟ ΑΓΩΝΑ που ξυπνάει όλος ο άντρας. Και ο ποιητής. Η ιδέα ενός βιβλίου με κρατούσε – όπως άλλους ένα εικόνισμα. Το έβλεπα, το φυλλομετρούσα, τα ποιήματα που δεν είχα γράψει, και που θα ήθελα να είχα γράψει, γεμίζανε με το εξωτερικό τους σχήμα τις σελίδες του, δεν απόμενε παρά να τα «γεμίσω», όπως γεμίζεις μια σειρά από άδεια ποτήρια, και αμέσως τι δύναμη, τι ελευθερία, τι αψηφησιά στις βόμβες και στο θάνατο. Να ‘χεις βγάλει τον εαυτό σου τον πραγματικό, από τον άλλο τον καθημερινό, έξω, και να τον βλέπεις αντίκρυ σου άτρωτον, άφθαρτον, προσιτό στα μέλλοντα όπου πια εσύ δε θα συμμετέχεις, τι ανακούφιση!»
«ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΜΕΡΑ, ΟΤΑΝ ΕΙΔΑ ΝΑ ΜΕ ΠΛΗΣΙΑΖΕΙ ΕΝΑΝ ΠΑΠΑΣ με το δισκοπότηρο στο χέρι, μόνο που δε γάβγισα. Το ‘βαλε στα πόδια, και οι άλλοι άρρωστοι, θαρρώ, γελούσανε. Όμως εγώ δε βάσταξα πια κι έβαλα τα κλάματα. Οι γιατροί μαζεύτηκαν γύρω μου, κάτι είπανε μεταξύ τους, και στο τέλος ένας απ’ αυτούς μου έκανε μια ένεση. Βυθίστηκα στον ύπνο για ώρες πολλές. Και την άλλη μέρα –κάτι απίστευτο– ξύπνησα σχεδόν απύρετος. Είχα περάσει τη μεγάλη κρίση. Το βιβλίο που ονειρευόμουνα θα μπορούσε ίσως να γίνει. ΚΑΙ ΤΩΡΑ, ΒΕΒΑΙΑ, ΠΟΥ ΓΡΑΦΩ, ύστερα από τόσα χρόνια, το ιδανικό αυτό βιβλίο δεν έγινε. Αλλά τι σημαίνει; Η ελπίδα του με κράτησε στη ζωή, και τότε που δεν ήξερα και τώρα που κατάλαβα ότι τα ιδανικά βιβλία δε γίνονται ποτέ. “Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι”. Να πάλι το passe-partout Καβάφη».
Οδυσσέας Ελύτης, Το χρονικό μιας δεκαετίας, «Ανοιχτά Χαρτιά», εκδ. Ίκαρος
Πηγή: doctv.gr
Παρατηρήσεις:
Θέμα Α
Α1. Να παρουσιάσετε συνοπτικά, σε 80 λέξεις, το περιεχόμενο των τεσσάρων πρώτων παραγράφων του
Κειμένου 1.
Μονάδες 15
Θέμα Β
Β1. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις αποδίδουν ορθά απόψεις του συγγραφέα του κειμένου; ( Σωστό ή Λάθος). Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας, παραθέτοντας σχετικά αποσπάσματα από το κείμενο.
α. Σύμφωνα με τον επιφυλλιδογράφο, η ιστορικότητα του ελληνικού πολιτισμού έχει «τελειώσει». [Κείμενο 1]
β. Η δικαιοσύνη στη σύγχρονη κοινωνία του 21ου αιώνα επιτελεί ορθά το έργο της. [Κείμενο 1]
γ. Για την ιστορική και την ανθρώπινη εξυγίανση δεν χρειάζεται η ενεργός και ολιστική συμμετοχή της Πολιτείας. [Κείμενο 1]
δ. Την περίοδο Μαρτίου – Απριλίου 2020 δεν υπήρξε αύξηση των αντικαταθλιπτικών και των αγχολυτικών φαρμάκων χορήγησης συγκριτικά με το 2019. [Κείμενο 2]
ε. Σύμφωνα με την έρευνα που διενεργήθηκε από το ΕΚΠΑ, οι φορείς του ιού στο δεύτερο κύμα ανέρχονται σε 10.000 – 20.000. [Κείμενο 2]
Μονάδες 10
Β2.α Στην 5η παράγραφο του Κειμένου 1, ο συγγραφέας θέλει να (εξηγήσει, να πείσει, να καταγγείλει). Επιλέξτε μία από τις παραπάνω επιλογές και τεκμηριώστε την απάντησή σας με αναφορά σε τέσσερις (4) κειμενικούς δείκτες/ γλωσσικές επιλογές.
Μονάδες 15
Β2.β. Οι υπογραμμισμένες λέξεις του Κειμένου 2 ανήκουν σε πιο επίσημη μορφή λεξιλογίου. Να καταγράψετε από μία συνώνυμη για κάθε μία από τις λέξεις αυτές, ώστε το ύφος να καταστεί πιο οικείο και καθημερινό.
Μονάδες 5
Β3. «Δεν μπορούμε να είμαστε ήσυχοι ότι έχει σταματήσει η διασπορά, διότι παρατηρούμε και ανιχνεύουμε συνεχώς ιικό φορτίο, ωστόσο είναι σαφώς μικρότερο το ιικό φορτίο από την κορυφή του δεύτερου κύματος που ήταν μεταξύ 30 Οκτωβρίου και 5 Νοεμβρίου». Στο ανωτέρω απόσπασμα του Κειμένου 2 αξιοποιείται το α΄ πληθυντικό πρόσωπο. Να μετασχηματίσετε το απόσπασμα, χρησιμοποιώντας το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο. Τι αλλάζει ως προς το ύφος;
Μονάδες 10
Θέμα Γ
Να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο για το κυρίαρχο θέμα του αφηγήματος [Κείμενο 3]. Να καταδείξετε, επιπλέον, την επικαιρικότητα του ζητήματος που προβάλλεται, αξιοποιώντας τουλάχιστον τρεις (3) κειμενικούς δείκτες.
Μονάδες 15
Θέμα Δ
Λαμβάνοντας υπόψη τη θέση του αρθρογράφου: «Ο κατεστημένος τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας του συλλογικού μας βίου συνεχίζεται ίδιος και απαράλλαχτος, όποιος κι αν κυβερνάει – σαν μαγαζί ή επιχείρηση με μισθωμένο προσωπικό επιβιώνουμε, όχι σαν λαός που γράφει Ιστορία», στο κείμενο αναφοράς 1, καλείστε να τοποθετηθείτε στο εξής ερώτημα: Θεωρείτε ότι ο σύγχρονος πολίτης υποτάσσεται στο κύμα αλλοτρίωσης, όπως αυτό καθορίζεται εν καιρώ πανδημίας; Ποιες παράμετροι θα μπορούσαν να συμβάλλουν ευεργετικά, ώστε να αποτινάξει αυτό το «αίσθημα»;
Κειμενικό είδος: Άρθρο γνώμης
Πομπός: Μαθητής/Μαθήτρια
Μέσο: Εφημερίδα πανελλαδικής κυκλοφορίας
Αποδέκτης: Ευρύ αναγνωστικό κοινό
Όριο λέξεων: 350 λέξεις
Μονάδες 30
[1] ανηθικότητα
[2] εξαναγκαστικά
[3] αίσθημα άρνησης, δυσανασχέτησης
[4] ερμηνεία του νόμου με τέτοιο τρόπο που να υπηρετεί συγκεκριμένα ιδιοτελή συμφέροντα (δικολαβισμός)
[5] η εμμονική αφοσίωση με τη θρησκεία
Τάσος Τριανταφυλλόπουλος*
Φιλόλογος, MSc Εκπαιδευτική Πολιτική και Διοίκηση
Διαβάστε ακόμα:
Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου: 14 κριτήρια αξιολόγησης για τη συνεξέταση της Ν. Γλώσσας & Λογοτεχνίας
Χρήσιμο υλικό για τα Νέα Ελληνικά / Νεοελληνική γλώσσα & Λογοτεχνία Λυκείου (50+ προτάσεις)
Πώς εξετάζονται τα Αρχαία Ελληνικά και η Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις
Συμπληρωματικές Οδηγίες και Κριτήρια Αξιολόγησης για τη Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ’ ΓΕΛ
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία – Έκθεση Λυκείου
- Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
- Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)
- Χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό για την περίληψη γραπτού λόγου
- Το επικοινωνιακό πλαίσιο στη Νεοελληνική Γλώσσα: Δοκίμιο, άρθρο, ομιλία
- 250 Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ τη Β’ και τη Γ’ Λυκείου
- Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Νέα ελληνικά Α’ Λυκείου, 2. Νέα ελληνικά Β’ Λυκείου, 3. Νέα ελληνικά Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
