Μαζοποίηση – Κομφορμισμός, Κριτήριο Αξιολόγησης / Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου / Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία
Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια «Προμηθέας Ο.Ε.»
Επιμέλεια: Λυχναρόπουλος Αλέξανδρος
ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Ουτοπία : σε κάνει να προχωράς
Οι περισσότεροι στο άκουσμα της λέξης ουτοπία ή των παραγωγών επιθέτων συνειρμικά οδηγούνται στις έννοιες ανέφικτο, ανεφάρμοστο, απραγματοποίητο, ιδανικό, φανταστικό, χιμαιρικό…. Υπάρχουν, όμως, κι εκείνοι που έχουν ταυτίσει την έννοια ουτοπία με κάτι θετικό. Ως μία, δηλαδή, πρόκληση ή κάλεσμα – προτροπή για κατάκτηση ενός στόχου ή τη δημιουργία ενός κόσμου ιδεατού. Για τον Λαμαρτίνο «Οι ουτοπίες συχνά αποδεικνύονται σαν πρόωρα διατυπωμένες αλήθειες».
Η ουτοπία είναι ένα σύστημα ιδεών, μία ιδεατή πραγματικότητα που κινείται στο χώρο του ανέφικτου και του ανεφάρμοστου. Είναι, όπως, ορίζει και η ετυμολογία της λέξης, ένας “ου τόπος”. Πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 1516 από τον Άγγλο φιλόσοφο Τόμας Μουρ, για το ομώνυμο έργο του Utopie. H ουτοπία σύμφωνα με τους οπαδούς της είναι μία εικόνα ενός άλλου κόσμου, μία εικόνα του μέλλοντος απαλλαγμένη από τα ανεπιθύμητα στοιχεία του παρόντος. Η ιδεατή αυτή εικόνα είναι προϊόν της επεξεργασίας της πραγματικότητας με κριτήριο τις ιδέες και τις εμπνεύσεις του δημιουργού – οραματιστή. Η ουτοπία ως έννοια προϋποθέτει και συνεπάγεται τη φαντασία και το ονειρικό στοιχείο….
Άνθρωπος και ουτοπία
Ο άνθρωπος από τη φύση του διαθέτει μία δύναμη προσαρμοστικότητας αλλά και μία δύναμη – διάθεση υπέρβασης της επικρατούσας κατάστασης: Η πρώτη, όσο κι αν φαίνεται μία συντηρητική στάση-εκδήλωση της ανθρώπινης ύπαρξης, βοήθησε σημαντικά στην επιβίωση του ανθρώπου. Η δεύτερη, όταν δεν εκδηλώνεται με πράξεις – ενέργειες, αισθητοποιείται μέσα από τα όνειρα και τις ουτοπικές σκέψεις του υποκειμένου για ένα άλλο, ιδεατό κόσμο.
Πολλές φορές, δηλαδή, το άτομο-υποκείμενο των ιστορικών αλλαγών συλλαμβάνει και πλάθει μία άλλη μορφή-εικόνα της πραγματικότητας που κινείται στο χώρο του ιδανικού, του ανέφικτου και της ουτοπίας. Αυτή η ουτοπική-ονειρική ενατένιση του κόσμου άλλοτε λειτουργεί θετικά και άλλοτε αρνητικά για τον άνθρωπο-δημιουργό της ιστορίας.
Αρνητικά γιατί φανερώνει μία αδυναμία προσαρμογής στην πραγματικότητα. Στην περίπτωση αυτή το άτομο συνθλίβεται από αρνητικά συναισθήματα, όπως: απογοήτευση, μελαγχολία, αβεβαιότητα και ενοχές. Αρέσκεται να ζει μέσα στις αυταπάτες και στις ψευδαισθήσεις που του προσφέρει ο ψεύτικος κόσμος του ονείρου και της ουτοπίας.
Δεν επικοινωνεί με την πραγματικότητα με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζει προβλήματα τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο. Στην περίπτωση αυτή το άτομο αδυνατεί να κατανοήσει πως πολλές φορές στη ζωή μας ορίζεται από μία πραγματικότητα που ενέχει στοιχεία αναγκαιότητας.
«Ένας χάρτης του κόσμου που δεν περιέχει την Ουτοπία δεν αξίζει να τον κοιτάξεις καν, γιατί αφήνει έξω τη μόνη χώρα όπου η Ανθρωπότητα πάντα θα προσγειώνεται. Κι όταν προσγειωθεί, κοιτάζει πέρα και, βλέποντας μία καλλίτερη χώρα, ξεκινάει για εκεί. Πρόοδος είναι η υλοποίηση της μίας μετά την άλλη Ουτοπίας» (Όσκαρ Ουάϊλντ, “Η ψυχή του Ανθρώπου στο Σοσιαλισμό”).
Η ουτοπία ως μοχλός αλλαγής
Ωστόσο η δυνατότητα του ατόμου να δημιουργεί ένα κόσμο ονειρικό και να σκέπτεται ουτοπικά λειτουργεί θετικά για την κοινωνική πρόοδο και δρα θεραπευτικά για το άτομο-φορέα-υποκείμενο ονείρων και ουτοπιών. Κι αυτό γιατί το όνειρο και οι ουτοπίες γίνονται δύναμη και μας βοηθούν να απελευθερωθούμε από τα δεσμά μιας πεζής-καταπιεστικής πραγματικότητας και να ηχογραφήσουμε μία άλλη πιθανή εναλλακτική πραγματικότητα.
Τα όνειρα, δηλαδή, και οι ουτοπίες λειτουργούν ως πυροκροτητές πράξεων και συμπεριφορών με στόχο και όραμα ένα άλλο, διαφορετικό κόσμο. Ενεργοποιούν και αφυπνίζουν όλες εκείνες τις εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου και τον καθιστούν πρωταγωνιστή της ζωής και της ιστορίας. Τον εθίζουν στην υγιή αμφισβήτηση του παραδοσιακού αλλά στην ανάγκη δόμησης –έστω και σε φαντασιακό επίπεδο– ενός άλλου, καλύτερου κόσμου.
Επιπρόσθετα οι ουτοπίες λειτουργούν θεραπευτικά γιατί ευνοούν μία δημιουργική διέξοδο στις ανησυχίες, στα ερωτήματα και στις αναζητήσεις του ανθρώπου και ιδιαίτερα του νέου. Η δύναμη, δηλαδή, και δυναμική της ουτοπίας βρίσκονται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν εγκλωβίζεται στις σειρήνες μιας “συστημικής” λογικής που προπαγανδίζει πως η υπάρχουσα πραγματικότητα είναι και η μόνη δυνατή. Έτσι η ουτοπία συνιστά βασικό φορέα αλλαγής και μετασχηματισμού τόσο των ανθρώπων όσο και της αντικειμενικής κοινωνικής πραγματικότητας.
Ιστορικά αποδείχθηκε πως η ουτοπία, το όνειρο και η φαντασία, όταν δεν συνιστούν μία ψυχοπαθολογική κατάσταση (ο φαντασιόπληκτος, ο αθεράπευτα ονειροπόλος) λειτουργούν ως κινητήριοι μοχλοί για την αλλαγή, την εξέλιξη και πρόοδο των κοινωνιών. Η ουτοπία και τα όνειρα μπορούν να γκρεμίσουν ακόμη και τα απόρθητα τείχη.
Είναι η άλλη πλευρά του δονκιχωτισμού. «Τρέλα μπορεί να είναι το να εγκαταλείπουμε τα όνειρά μας…Και η μεγαλύτερη τρέλα απ΄ όλες, να βλέπεις τη ζωή όπως είναι και όχι όπως θα έπρεπε να είναι… Να αλλάξεις τον κόσμο φίλε μου Σάντσο, δεν είναι τρέλα, ούτε ουτοπία. Είναι δικαιοσύνη!» (Θερβάντες).
Αντίπαλοι της ουτοπίας η βιολογική κόπωση-αδράνεια των ανθρώπων που εθίζονται στο καθιερωμένο και μένουν πεισματικά προσκολλημένοι σε αυτό. Αντίπαλοι, επίσης, είναι τα μικροσυμφέροντα που αγιοποιούν το καθιερωμένο και λοιδορούν το νέο, το διαφορετικό ως εστία επικίνδυνων καταστάσεων. Αυτό είναι η άλλη πλευρά του πολιτικού συντηρητισμού.
Ωστόσο, τα όνειρα και οι ουτοπικές ιδέες όταν δεν εκφράζονται και δεν ζυμώνονται με τις ανάγκες και τα προβλήματα της κοινωνίας είναι μία ακίνδυνη εκρηκτική ύλη. Όταν, όμως, γίνουν “περιουσία” του κοινωνικού συνόλου, τότε μπορούν να εκραγούν και να προκαλέσουν τις αναγκαίες ρήξεις και αλλαγές. Έτσι προχωρά η ιστορία και ο πολιτισμός.
Αρθρογράφος
Γιαννακόπουλος Ηλίας
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Ο «Δον Κιχώτης» είναι ένα από τα τελευταία ποιήματα που έγραψε και συμπεριέλαβε μαζί με άλλα ποιήματα ο Κώστας Ουράνης στις Νοσταλγίες, που είδαν το φως της δημοσιότητας το 1920.
Κώστα Ουράνη, «Δον Κιχώτης»
Ατσάλινος και σοβαρός απάνω στ’ άλογό του
το αχαμνό, του Θερβαντές ο ήρωας περνάει·
και πίσω του, στο στωικό γαϊδούρι του καβάλα,
ο ιπποκόμος του ο χοντρός αγάλια ακολουθάει.
Αιώνες που ξεκίνησε και αιώνες που διαβαίνει
με σφραγισμένα επίσημα, ερμητικά τα χείλια
και με τα μάτια εκστατικά, το χέρι στο κοντάρι,
πηγαίνοντας στα γαλανά της Χίμαιρας βασίλεια…
Στο πέρασμά του απ’ τους πλατιούς του κόσμου δρόμους, όσοι
τον συντυχαίνουν, για τρελό τον παίρνουν, τον κοιτάνε,
τον δείχνει ο ένας του αλλουνού – κι ειρωνικά γελάνε.
Ω ποιητή! παρόμοια στο διάβα σου οι κοινοί
οι άνθρωποι χασκαρίζουνε. Άσε τους να γελάνε:
οι Δον Κιχώτες παν μπροστά κι οι Σάντσοι ακολουθάνε![1]
Παρατηρήσεις:
Θέμα Α
Να γράψετε την περίληψη της τρίτης μέχρι και έκτης παραγράφου του Κειμένου («Ο άνθρωπος από τη φύση του διαθέτει μία δύναμη προσαρμοστικότητας … μία πραγματικότητα που ενέχει στοιχεία αναγκαιότητας .») σε 60-70 λέξεις.
Μονάδες 15
Θέμα Β
Β1. Με βάση το Κείμενο 1, να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένα χωρία από τα κείμενα.
α. Πολλοί στο άκουσμα της λέξης ¨ουτοπία¨ διακατέχονται μόνο από αρνητικά συναισθήματα.
β. Σύμφωνα με το συντάκτη , η ουτοπία αποθαρρύνει το άτομο.
γ. Ο άνθρωπος που ονειρεύεται δεν μπορεί να ξεπεράσει τα όριά του.
δ. Η αποχαύνωση των ανθρώπων αντιστρατεύεται την ουτοπία.
ε. Τα όνειρα των ανθρώπων ,για να γίνουν πραγματικότητα , οφείλουν να «αφουγκράζονται» τα κοινωνικά προβλήματα.
Μονάδες 10
Β2. «Αρνητικά γιατί φανερώνει μία αδυναμία προσαρμογής στην πραγματικότητα… που του προσφέρει ο ψεύτικος κόσμος του ονείρου και της ουτοπίας.»: Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στη συγκεκριμένη παράγραφο του Κειμένου 1; (μονάδες 7) Πώς ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να την αναπτύξει υπηρετεί την πρόθεση αυτή; (μονάδες 8)
Μονάδες 15
Β3. α. ) Να αξιολογήσετε τον τίτλο του Κειμένου 1 ως προς τη σχέση του με το περιεχόμενο του κειμένου και την ικανότητά του να προσελκύσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. (Μονάδες 8)
β.)«Ενεργοποιούν και αφυπνίζουν (τα όνειρα ) όλες εκείνες τις εσωτερικές δυνάμεις του ανθρώπου και τον καθιστούν πρωταγωνιστή της ζωής και της ιστορίας». Να ξαναγράψετε την παραπάνω περίοδο λόγου δίνοντας έμφαση αυτή τη φορά στην ενέργεια του υποκειμένου . Τι αλλαγές παρατηρείτε ως προς το ύφος; (Μονάδες 7)
Μονάδες 15
Β4. α.) « Η δύναμη, δηλαδή, και δυναμική της ουτοπίας βρίσκονται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος δεν εγκλωβίζεται στις σειρήνες μιας “συστημικής” λογικής που προπαγανδίζει πως η υπάρχουσα πραγματικότητα είναι και η μόνη δυνατή». Να ελέγξετε αν ο συγγραφέας κάνει χρήση μακροπερίοδου ή μικροπερίοδου λόγου σε αυτό το απόσπασμα από το κείμενο 1 . Πώς επιδρά αυτή η επιλογή στο ύφος του κειμένου; (Μονάδες 8)
β.) Υπό ποια οπτική γωνία προσεγγίζεται το Κείμενο 1 ; Πως αυτό πιστοποιείται; (Μονάδες 7)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το θέμα του ποιήματος; Να γράψετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο, τεκμηριώνοντάς το με τουλάχιστον τρεις (3) κειμενικούς δείκτες (150-200 λέξεις).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
”Κάνε τη ζωή σου όνειρο και το όνειρό σου πραγματικότητα”, διατεινόταν στο «Μικρό Πρίγκηπα» ο Αντουάν Ντε Σαιντ Εξυπερύ. Με ποια μέσα και εφόδια πιστεύετε ότι θα μπορέσουμε να εφαρμόσουμε έμπρακτα την παραπάνω ρήση; Να γράψετε ένα άρθρο στη διαδικτυακή σχολική σας εφημερίδα, για να καταθέσετε την προσωπική εμπειρία και τις απόψεις σας. (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ Ο.Ε.»,
ΓΥΜΝΑΣΙΟ – ΛΥΚΕΙΟ
ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 156, Ν. ΙΩΝΙΑ, ΒΟΛΟΣ
ΤΗΛ. 24210-64888 /6908854840
Ιδιωτικά Εκπαιδευτήρια «Προμηθέας Ο.Ε.» Γυμνάσιο – Λύκειο*
Διαβάστε ακόμα:
Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου: 14 κριτήρια αξιολόγησης για τη συνεξέταση της Ν. Γλώσσας & Λογοτεχνίας
Χρήσιμο υλικό για τα Νέα Ελληνικά / Νεοελληνική γλώσσα & Λογοτεχνία Λυκείου (50+ προτάσεις)
Πώς εξετάζονται τα Αρχαία Ελληνικά και η Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις
Συμπληρωματικές Οδηγίες και Κριτήρια Αξιολόγησης για τη Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Γ’ ΓΕΛ
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία – Έκθεση Λυκείου
- Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
- Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)
- Χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό για την περίληψη γραπτού λόγου
- Το επικοινωνιακό πλαίσιο στη Νεοελληνική Γλώσσα: Δοκίμιο, άρθρο, ομιλία
- 250 Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ τη Β’ και τη Γ’ Λυκείου
- Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Νέα ελληνικά Α’ Λυκείου, 2. Νέα ελληνικά Β’ Λυκείου, 3. Νέα ελληνικά Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
(Εικόνα.: Θ. Πάνου)
