Συνεξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας & Λογοτεχνίας Β΄ Λυκείου – Κριτήριο: Πληροφορία και Διαδίκτυο
MH ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Η διαδικτυακή πληροφορία είναι γνώση;
§1. Συνηθίσαμε να λέμε ότι ζούμε στην εποχή της πληροφορίας και της γνώσης, ταυτίζοντάς τες, όμως, άκριτα, καθώς εκλαμβάνουμε συνήθως την πληροφορία ως γνώση. Αυτές συνδέονται με δύο διαφορετικές εγκεφαλικές διεργασίες: η πρώτη κυρίως με τη μνήμη και η δεύτερη με ανώτερες νοητικές λειτουργίες, όπως είναι η ανάλυση και η σύνθεση διά της κριτικής και δημιουργικής σκέψης.
§2. Η γενική αυτή εισαγωγική νότα έχει ιδιαίτερο νόημα για το πώς χρησιμοποιούμε στην ηλεκτρονική εποχή μας την πληροφορία και για το πώς μπορεί να μεταποιηθεί αποτελεσματικότερα σε γνώση. Ένα επίπεδο προβολής αυτών των καίριων ερωτημάτων αποτελεί η χρήση του Διαδικτύου από τους νέους, κυρίως, οι οποίοι βρίσκονται στο στάδιο οικοδόμησης των γνώσεών τους, ή και από πολλούς μεγάλους, που χάνονται σε μια χαοτική ξενάγηση. Σε κάθε περίπτωση, ένα πρώτο χαρακτηριστικό, που πρέπει να τονιστεί, σχετικά με τη χρήση του Διαδικτύου είναι το επίπεδο της αποτελεσματικότητας εντοπισμού της αναζητούμενης πληροφορίας. Ένα άλλο χαρακτηριστικό αφορά τον υπερπληθυσμό σχετικών πληροφοριών, με τις περισσότερες, όμως, να μην είναι καλά εστιασμένες στη ζητούμενη πληροφορία, προκαλώντας διάχυση της προσπάθειας αυτού που αναζητά την πληροφορία. Μια άλλη «παγίδα» αφορά τον βαθμό της εγκυρότητας και της αντικειμενικότητας της διαδικτυακής πληροφορίας, ακόμη και της επιστημονικής· μια άλλη παρατήρηση, ακόμη, αφορά το ότι η προσφερόμενη πληροφορία «περιβάλλεται» από πάμπολλους «θορύβους», άσχετες, δηλαδή, οπτικές πληροφορίες της οθόνης του υπολογιστή που διασπούν την προσοχή και γεμίζουν τη μνήμη με περιττές νευρωνικές συνάψεις.
§3. Ένας έμπειρος, βέβαια, εξερευνητής του Διαδικτύου μπορεί να αποφύγει πολλές παγίδες και να εστιάσει αποτελεσματικότερα την ξενάγησή του, καθιστώντας το ανεκτίμητο εργαλείο της σύγχρονης εποχής μας. Γι΄ αυτό η πρόσφατη προσπάθεια εισαγωγής της χώρας μας στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι ένα σοβαρό βήμα, που διαρκώς αναβαθμίζεται! Παρ΄ όλα αυτά το πρόβλημα που προαναφέραμε δεν παύει να υπάρχει και ως εκ τούτου γίνονται μεγάλες προσπάθειες από τις σχετικές εταιρείες, προκειμένου να βρεθεί ένας τρόπος καλύτερης συστηματοποίησης της πληροφορίας του Διαδικτύου για την αποτελεσματικότερη αξιοποίησή του.
§4. Επί του παρόντος το διαδίκτυο γίνεται πολλές φορές όχι μόνο αναποτελεσματικό υπό το πρίσμα που προαναφέραμε αλλά και επικίνδυνο, υπό τη θέαση λ.χ. της αγωνιώδους προσπάθειας ασθενών να «μάθουν» περισσότερα πράγματα για την ασθένειά τους παρεκκλίνοντας πολλές φορές από την ιατρική φροντίδα, επηρεασμένοι από την αποσπασματική πληροφορία που συλλέγουν ή από την ανεξέλεγκτη διαφήμιση διαφόρων «μπλογκς» που αφορούν λ.χ. την υγεία, τη διατροφή, την εκπαίδευση κ.ά.
§5. Μια άλλη διάσταση της χρήσης του Διαδικτύου αποτελεί η οχληρή υπερπληροφόρηση· Η υπερβολική συσσώρευση κατακερματισμένων διαδικτυακών πληροφοριών δεν είναι δημιουργική και μερικές φορές καταντά αποπροσανατολιστική. Φυσικά αναφερόμαστε στα ανεπιθύμητα μηνύματα που δεχόμαστε από «οχληρούς και απρόσκλητους επισκέπτες του εγκεφάλου μας». Λογοκρισία, βέβαια, δεν πρέπει να γίνεται εμποδίζοντας έτσι την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, τις οποίες μπορεί να αξιοποιεί ο καθένας ανάλογα με την κριτική του σκέψη, την παιδεία του. Μπορεί, όμως, να γίνει μια συστηματοποίηση ανά θέμα, δηλαδή, ένας χαρακτηρισμός των μηνυμάτων και να δημιουργούνται φάκελοι ομοειδών θεμάτων.
§6. Η σημαντική, λοιπόν, αυτή τεχνολογία της εποχής μας εμφανίζει ορισμένες παιδικές ασθένειες που μπορεί να επηρεάζουν την πνευματική υγεία μικρών και μεγάλων, οδηγώντας ακόμη και στον εθισμό. Γι΄ αυτό, το διαδίκτυο έχει ανάγκη μιας σχετικής ηθικής, κάποιων κανόνων, μιας δεοντολογίας. Ωσότου, λοιπόν, ξεπεράσει αυτές τις παιδικές ασθένειες η νέα αυτή τεχνολογία, είναι καλό να μη θυσιάζουμε τη γνώση στον βωμό της πληροφορίας, η οποία δεν είναι γνώση, όπως, βέβαια, συμβαίνει με τις κατακερματισμένες πληροφορίες του Διαδικτύου και αυτό θα επιτευχθεί, αν όλοι οι χρήστες διαθέτουν το ίδιο υψηλό επίπεδο παιδείας. Ιστορικά η τεχνολογία προηγείται της κοινωνικής και της πολιτισμικής προόδου και οι ρυθμοί της προόδου της είναι πιο εντατικοί, γι΄ αυτό και η παιδεία πρέπει να δρα και να επενεργεί αδιάλειπτα στην πνευματική και ηθική συγκρότηση των ανθρώπων. Η κατάκτηση της γνώσης- με τη χρήση του Διαδικτύου να εισβάλλει όλο και περισσότερο στη μάθηση- είναι η πρόκληση κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου και ειδικότερα των μαθητών, ένα μείζον θέμα, στο οποίο πρέπει διαρκώς να εγκύπτει** η κοινωνία μας.
Σταμάτης Ν. Αλαχιώτης, καθηγητής Γενετικής. Το Βήμα, 29/11/2009
(Κείμενο ελαφρώς διασκευασμένο)
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
** Το ρήμα εγκύπτω = σκύβω, κλίνω προς τα εμπρός και εξετάζω προσεκτικά. Απαντά και στην αρχαία ελληνική γλώσσα (με τη σημασία τού σκύβω σε κάτι ή πάνω σε κάτι, βλέπω μέσα σε κάτι, εισχωρώ σε κάτι).
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Το σύγχρονο θαύμα: Ο πληθωρισμός της γνώσης και της πληροφορίας
Είμαστε οι «νεόπλουτοι» της γνώσης. Παράλληλα, «πάσχουμε» από έναν πολύ δυσκολοχείριστο πληθωρισμό πληροφορίας. Οπουδήποτε και αν βρίσκεται κανείς σήμερα, μπορεί να έχει άμεση, γρήγορη και εύκολη πρόσβαση στη γνώση και την πληροφορία. Και όλη αυτή η άμεση προσβασιμότητα προσφέρεται αφειδώς και αδαπάνως από τα επιτεύγματα και τις δυνατότητες που προσφέρει ο σύγχρονος ψηφιακός πολιτισμός. Αυτή, ακριβώς, είναι η νέα πραγματικότητα: ζούμε πλέον στον αιώνα του ψηφιακού πολιτισμού. Δηλαδή στο σύγχρονο σχεδόν απίστευτο θαύμα!
Πηγαίνοντας τρεις τέσσερις δεκαετίες πίσω στο χρόνο, θα βρεθούμε-αντιθετικά με το τώρα- σε μια κατάσταση, όχι βέβαια γνωσιακής πενίας, αλλά σε πολύ κλειστούς ορίζοντες, με μόνη σχεδόν πηγή της γνώσης και της πληροφορίας τον πολύμορφο και συνήθως γοητευτικό έντυπο λόγο. Και ο τρόπος άντλησης της πληροφορίας ήταν μονοδιάστατος: η ανάγνωση των γραμμικών κειμένων. Η διαφορά ανάμεσα στο τότε και το τώρα είναι πως το παρελθόν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κατάσταση ακραίας πληροφοριακής πενίας και ως παντελής έλλειψη προσβασιμότητας στο καινούργιο, ως αυτοεγκλεισμός μας στο σκοτάδι της άγνοιας.
Απ’ το σκοτάδι, λοιπόν, της άγνοιας, έχουμε περάσει στο εκτυφλωτικό φως. Ακριβώς! Πρόκειται για εκτυφλωτικό φως. Όντως, η πληθωρική πληροφορία, ο σημερινός καταιγιστικός ρυθμός του πολιτισμού της εικόνας και η λειτουργία πολλών πηγών γνώσης και πληροφορίας, όλα αυτά λειτουργούν ζαλιστικά. Ο σύγχρονος άνθρωπος, ο εξοικειωμένος με τη σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία, γίνεται, σε κάθε λεπτό της ζωής του, δέκτης ενός τεράστιου όγκου πληροφοριών, που σχεδόν αδυνατεί να παρακολουθήσει τις λεπτομέρειες προσεκτικά, δεν μπορεί να τις οργανώσει και ταξινομήσει μέσα του, κι ακόμη είναι πολύ δύσκολο να τις προσλάβει επιλεκτικά και, κυρίως, εκλεκτικά. Κάποιες, μάλιστα, φορές ο σύγχρονος άνθρωπος, μην μπορώντας να ενορχηστρώσει μέσα του την αφθονία και τον όγκο των πολλαπλών εισροών, βουλιάζει αμήχανα μέσα στον πληθωρικό του πλούτο.
Γίνεται έτσι αυτονόητο ότι η έννοια της παγκοσμιοποίησης δεν λειτουργεί μόνο στο επίπεδο των ποικίλων οικονομικών συναλλαγών και αλληλοεπιδράσεων. Ο ψηφιακός πολιτισμός είναι ίσως η πιο εμπράγματη διαβεβαίωση της πολιτιστικής παγκοσμιοποίησης. Όλα τα πολιτιστικά δεδομένα, όπου γης, είναι πλέον ανοιχτά, προσιτά και προσφερόμενα. Η οθόνη του υπολογιστή, η μικρή οθόνη των tablets, ή και η ακόμη μικρότερη των έξυπνων τηλεφώνων, όλα αυτά γίνονται θαυμαστικές επιφάνειες συσσωρευμένου πολιτισμού. Αυτές οι επιφάνειες, με σωστή και λελογισμένη χρήση, προκαλούν και δημιουργούν την ευφροσύνη της όρασης, της ακοής, της σκέψης και του συναισθήματος.
Αυτό, ακριβώς, είναι το σύγχρονο και σχεδόν απίστευτο θαύμα του αιώνα μας!
Του κ. Νικήτα Παρίση,(κείμενο διασκευασμένο για τις ανάγκες του κριτηρίου)
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ
ΔΕΛΤΙΟ ΗΔΥΣΕΩΝ**
ΣΥΛΛΟΓΙΖΟΜΑΙ ΤΟ ΙΔΑΝΙΚΟ δελτίο ειδήσεων.
Το σχεδιάζω προσεκτικά, το επινοώ, το προκατασκευάζω.
Αφαιρώ με προσοχή και με λαβίδες καθετί το δυσάρεστο και το οδυνηρό.
Το λογοκρίνω.
Εξαιρώ τα εγκλήματα, διαγράφω τις ληστείες, εξαφανίζω την παραφιλολογία και τις διαδόσεις.
Κρατώ τη φωνή και σκεπάζω τον αντίλαλο, κρατώ τον ήχο και εξαφανίζω τον απόηχο. Ως δια μαγείας, δεν υπάρχουν καταλήψεις, επιθέσεις, απεργίες, πορείες, επεισόδια.
Δεν υπάρχουν νεκροί από ατυχήματα, από τροχαία, από ναρκωτικά.
Δεν εκπυρσοκροτούν πιστόλια, δε βγαίνουν μαχαίρια.
Δεν υπάρχουν κυβερνητικές αποφάσεις που να ζορίζουν, στοιχεία της φύσης που να καταστρέφουν, ανθρώπινες παρεμβάσεις που να πυροδοτούν.
Δεν υπάρχουν παρασκήνια, ίντριγκες, δολοπλοκίες και συνωμοσίες……
Θεέ μου, τι τερατούργημα δημιούργησα…
Τι πληκτικά εξιδανικευμένο κόσμο, όπου ο αντικατοπτρισμός του δεν ενδιαφέρει κανέναν, δεν συγκινεί, δεν συναρπάζει!
Τι ειδυλλιακό και στείρο κατασκεύασμα, χωρίς κορυφώσεις και δραματικές εξάρσεις, χωρίς συγκινησιακά δρώμενα και θεατρική δομή!
Ιδανικό πρόγραμμα για μηδενική θεαματικότητα, γιατί σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η ενημέρωση υποχρεούται να αποκτά ψυχαγωγικό χαρακτήρα, έστω και αν η ψυχαγωγία αυτή στηρίζεται στην αρνητική πλευρά των πραγμάτων.
Αλλά γιατί να γίνει και αλλιώς;
Πέρα από τον βασικό ορισμό της είδησης που αποστηθίζουν οι σπουδαστές της δημοσιογραφίας («ο άνθρωπος που δαγκώνει σκύλο»), αν δεν υπήρχε το αδηφάγο βλέμμα, η μελοδραματική ροπή και η σαδομαζοχιστική διάθεση του μέσου ανθρώπου, πολλά πράγματα δε θα είχαν γίνει.
[…]
Γιάννης Ευσταθιάδης, «Tragicomedia»
ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ: Στο έργο ‘’Tragicomedia’’ είναι χαρακτηριστική η αμφίσημη ανάγνωση του τίτλου ως: α)τρατζικομέντια Tragicomedia =τραγικοκωμωδία/ Ιλαροτραγωδία, που ονομάζεται το θεατρικό είδος της τραγωδίας, της οποίας η υπόθεση εκτυλίσσεται από τραγική σε κωμική και κατ΄ επέκταση έτσι χαρακτηρίζεται κάθε θλιβερή κατάσταση που έχει κωμική έκβαση ή ως: β)Τρατζικομίντια [=τα τραγικά media/μέσα].
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΙΤΛΟ: **Δεν πρόκειται για ορθογραφικό λάθος. Ο συγγραφέας κάνει ένα λογοπαίγνιο με το αρχαίο ελληνικό επίθετο «ηδύς» = ευχάριστος.
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να συντάξετε την περίληψη των 2 πρώτων παραγράφων του κειμένου Ι σε 80 λέξεις.
(μονάδες 15)
Β1.α. Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω περιόδους που αναφέρονται στα κείμενα που διαβάσατε σημειώνοντας τη λέξη ‘’Σωστό’’ ή ‘’Λάθος’’ δίπλα σε κάθε περίοδο.
- Πληροφορία και γνώση ταυτίζονται, γιατί απευθύνονται και οι δύο σε νοητικές λειτουργίες.(κειμ. Ι)
- Η πληθώρα των πληροφοριών δεν συνεπάγεται και υψηλό βαθμό εγκυρότητας.(κειμ. Ι)
- Η πολιτισμική πρόοδος ιστορικά προηγείται τη τεχνολογικής. (κειμ. Ι)
- Στις παλαιότερες εποχές κυριαρχούσε γνωσιακή πείνα. (κειμ. ΙΙ)
- Ο σύγχρονος άνθρωπος δεχόμενος έναν τεράστιο όγκο πληροφοριών, αδυνατεί να παρακολουθήσει και να οργανώσει τις λεπτομέρειες. (κειμ. ΙΙ)
(μονάδες 10)
Β1.β. «Γι΄ αυτό η πρόσφατη προσπάθεια εισαγωγής της χώρας μας στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι ένα σοβαρό βήμα, καθώς η προσπάθεια αυτή διαρκώς αναβαθμίζεται! Παρ΄ όλα αυτά το πρόβλημα που προαναφέραμε δεν παύει να υπάρχει και ως εκ τούτου γίνονται μεγάλες προσπάθειες από τις σχετικές εταιρείες»: Να επισημάνετε στο παραπάνω απόσπασμα το σημείο που αποτελεί σχόλιο και να δηλώσετε τον τρόπο, με τον οποίο αυτό εκφέρεται.
(μονάδες 5)
Β2. Να εξηγήσετε το ρόλο που παίζουν τα σημεία στίξης σε καθεμιά περίπτωση στις παρακάτω λέξεις/φράσεις:
του Κειμένου Ι:
- «μπλογκς», (εισαγωγικά)
- «οχληρούς και απρόσκλητους επισκέπτες του εγκεφάλου μας» (εισαγωγικά)
του Κειμένου ΙΙ:
- «νεόπλουτοι» (εισαγωγικά)
- -αντιθετικά με το τώρα- (διπλή παύλα)
- Δηλαδή στο σύγχρονο σχεδόν απίστευτο θαύμα του αιώνα μας! (θαυμαστικό)
(μονάδες 5)
Β3. Να βρείτε στο κείμενο ΙΙ πέντε [5] διαθρωτικές λέξεις διαφορετικής κατηγορίας, αναφέροντας το είδος της συνοχής που δημιουργείται σε κάθε περίπτωση.
(μονάδες 5)
Β4. «Αυτές οι επιφάνειες, με σωστή και λελογισμένη χρήση, προκαλούν και δημιουργούν την ευφροσύνη της όρασης, της ακοής, της σκέψης και του συναισθήματος.»: Να μετατρέψετε την ενεργητική σε παθητική σύνταξη και να δηλώσετε τη διαφορά που προέκυψε στο ύφος μετά τη μετατροπή αυτή.
(μονάδες 10)
Β5. Δυνατότητες, μονοδιάστατος, πενίας, παντελής, αφθονία: Να ξαναγράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν οι παραπάνω λέξεις του κειμένου ΙΙ αντικαθιστώντας τες με μια άλλη σε πιο οικείο ύφος.
(μονάδες 5)
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο είναι το θέμα το οποίο θίγεται στο λογοτεχνικό κείμενο ΙΙΙ; Να απαντήσετε σε 120 περίπου λέξεις παραθέτοντας στοιχεία του κειμένου. Να σχολιάσετε, επίσης, τον τίτλο ως προς το περιεχόμενο και τη μορφή[=γλώσσα] του και να αξιολογήσετε αν είναι ελκυστικός για τον αναγνώστη.
(μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Δ
Στο κείμενο ΙΙ αναφέρεται ότι είμαστε οι «νεόπλουτοι» της γνώσης και παράλληλα «πάσχουμε» από έναν πολύ δυσκολοχείριστο πληθωρισμό πληροφορίας. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Ως νέοι που ζείτε στην εποχή του καταιγισμού των πληροφοριών και των γνώσεων να αναφερθείτε στο ρόλο που παίζουν τα Μ.Μ.Ε. στην πληροφόρηση των νέων προτείνοντας παράλληλα τους τρόπους με τους οποίους ο θεσμός του σχολείου θα δημιουργήσει τους λεγόμενους «ενεργητικούς αναγνώστες και θεατές», ώστε να αντιμετωπίζουν κατάλληλα τον πληροφοριακό καταιγισμό. Το κείμενό σας θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας [350 λέξεις].
(μονάδες 30)
Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος
- Το εκπαιδευτικό υλικό διατίθεται στο διαδίκτυο αποκλειστικά από το schooltime.gr
Διαβάστε ακόμα:
Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου: 14 κριτήρια αξιολόγησης για τη συνεξέταση της Ν. Γλώσσας & Λογοτεχνίας
Χρήσιμο υλικό για τα Νέα Ελληνικά / Νεοελληνική γλώσσα & Λογοτεχνία Λυκείου (50+ προτάσεις)
Πώς εξετάζονται τα Αρχαία Ελληνικά και η Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις
Φιλολογικά μαθήματα Γ’ ΓΕΛ: Οι τελευταίες οδηγίες του ΥΠΑΙΘ για τη διδασκαλία και αξιολόγηση
Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας Γ΄ ΓΕΛ
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία – Έκθεση Λυκείου
- Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
- Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)
- Χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό για την περίληψη γραπτού λόγου
- Το επικοινωνιακό πλαίσιο στη Νεοελληνική Γλώσσα: Δοκίμιο, άρθρο, ομιλία
- 250 Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ τη Β’ και τη Γ’ Λυκείου
- Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Νέα ελληνικά Α’ Λυκείου, 2. Νέα ελληνικά Β’ Λυκείου, 3. Νέα ελληνικά Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
