Δημήτρης Πάνος

 Tου Δημήτρη Πάνου

Διαβάζουμε ή ακούμε πράγματα για την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Πόσοι όμως έχουμε αναρωτηθεί από πού συλλέγονται πληροφορίες για τη συγγραφή της ιστορίας της ένδοξης και ηρωικής αυτής Επανάστασης των Ελλήνων; Με απλά λόγια, ποιες είναι οι ιστορικές πηγές για τη συγγραφή των γεγονότων;

Καταρχάς, οι ιστορικές πηγές, στις οποίες στηριζόμενοι συγγράφουμε τα γεγονότα της σημαντικής αυτής περιόδου της Ελληνικής Ιστορίας, διακρίνονται σε συγκεκριμένες κατηγορίες, οι οποίες παρουσιάζονται παρακάτω.

Πρώτον, έχουμε τα επίσημα ελληνικά κρατικά έγγραφα (τα οποία φυλάσσονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους / Γ.Α.Κ.) και τα έγγραφα της Φιλικής Εταιρείας (1814 – 1821). Στη συνέχεια, έχουμε διάφορα Αρχεία Κοινοτήτων, όπως το Αρχείο Ύδρας, το Αρχείο Ψαρών, το Αθηναϊκό Αρχείο και άλλα. Ακόμη, έχουμε διάφορα ιδιωτικά Αρχεία, όπως τα Αρχεία του Εμμανουήλ Ξάνθου (πρωτεργάτη της Φιλικής Εταιρείας), τα Αρχεία του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου (πολιτικού και αγωνιστή του ’21), τα Αρχεία του Ιωάννη Κωλέττη [αγωνιστή του ’21 και μετέπειτα, πρωθυπουργού της Ελλάδος (μετά την απελευθέρωση των Ελλήνων από τους Οθωμανούς Τούρκους)], τα Αρχεία του Διονυσίου Ρώμα [ευεργέτη του Αγώνα του 1821 και μετέπειτα, σύμβουλου της επικρατείας (μετά την απελευθέρωση, στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος)] και άλλα.

Επίσης, έχουμε αλληλογραφία ιδιωτική, η οποία δεν εντάσσεται σε κάποιο Αρχείο˙ ακόμη, έχουμε τα απομνημονεύματα των Αγωνιστών του ’21 και ιστορίες του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, γραμμένες από αγωνιστές ή σύγχρονους που είχαν ζήσει τα γεγονότα. Επιπροσθέτως, έχουμε εκθέσεις, αναιρέσεις, συμπληρώσεις και λοιπά, οι οποίες γράφτηκαν και αυτές από συγχρόνους της εποχής, με σκοπό να διορθώσουν, να προσθέσουν ή να αναιρέσουν στοιχεία που περιέχονται στα απομνημονεύματα των αγωνιστών ή τις ιστορίες του Αγώνα.

Παράλληλα, έχουμε τον Τύπο του Αγώνα (π.χ., εφημερίδες και έντυπα της εποχής), καθώς και τους ιστορικούς πίνακες (ζωγραφικής), οι οποίοι, πέρα από το εικαστικό – καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, λειτουργούν, ως πηγές πληροφοριών για την ιστορική έρευνα.

Εκτός, όμως, από τις ελληνικές πηγές, υπάρχει και μεγάλος αριθμός αντίστοιχων ξένων πηγών, η αξιοποίηση των οποίων είναι σημαντική. Έτσι, υπάρχουν επίσημα κρατικά έγγραφα και επίσημη αλληλογραφία, διπλωματική και άλλη, τα οποία βρίσκονται στα κρατικά Αρχεία διάφορων ευρωπαϊκών και μη Χωρών, όπως είναι η Μεγάλη Βρετανία (Αγγλία), η Γαλλία, η Ρωσία, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Ιταλία (συγκεκριμένα, το Βατικανό) και η Τουρκία.

Επίσης, υπάρχουν ιδιωτικά Αρχεία ξένων προσωπικοτήτων, οι οποίες συνδέθηκαν για διάφορους λόγους με τα γεγονότα του ’21, όπως το Αρχείο του Λόρδου Βύρωνα (Lord Byron) ή του στρατηγού Τόμας Γκόρντον (Thomas Gordon) στη Μ. Βρετανία (Αγγλία). Ακόμη, υπάρχουν τα Αρχεία των Φιλελληνικών Οργανώσεων, όπως του «Κομιτάτου του Λονδίνου». Επιπροσθέτως, έχουμε τον ξένο Τύπο (π.χ., ξένες εφημερίδες και ξένα έντυπα της εποχής), καθώς και τα φιλελληνικά έργα που κυκλοφόρησαν σε διάφορες ξένες Χώρες (εκείνην την περίοδο). Παράλληλα, έχουμε απομνημονεύματα ή άλλου παρόμοιου τύπου Έργα, γραμμένα από ξένους που βρέθηκαν στην Ελλάδα, την περίοδο του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, είτε συμμετέχοντας σε αυτόν, είτε εκτελώντας κάποιου ειδικού τύπου αποστολή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν και ιστοριογραφικά έργα για την Ελληνική Επανάσταση, γραμμένα από ξένους που βρέθηκαν στην Ελλάδα, όσο εξελίσσονταν τα επαναστατικά γεγονότα, όπως του Τόμας Γκόρντον (Thomas Gordon) και του Άγγλου ιστορικού Τζορτζ Φίνλεϋ (George Finley)˙ ή έργα ανθρώπων που γνώριζαν καλά τον χώρο και τους ανθρώπους από την προηγούμενη μακρά διαμονή τους σε αυτόν, όπως συνέβαινε στην περίπτωση του Γάλλου ιστορικού François Pouqueville και του Άγγλου στρατιωτικού και τοπογράφου – χαρτογράφου William Martin Leake. Τέλος, έχουμε τους ιστορικούς πίνακες (ζωγραφικής) από ξένους ιστορικούς καλλιτέχνες, οι οποίοι πίνακες, πέρα από το εικαστικό – καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, λειτουργούν, όπως προαναφέρθηκε, ως πηγές πληροφοριών για την ιστορική έρευνα.

Καταληκτικά, γίνεται κατανοητό το γεγονός, ότι γνωρίζοντας τις ιστορικές πηγές από τις οποίες αντλούνται πληροφορίες για την Ελληνική Επανάσταση του 1821, γνωρίζουμε, καλύτερα, την ίδια την Ελληνική Επανάσταση που οδήγησε στη συγκρότηση του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους.

Δημήτρης Πάνος*
Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης (Κλάδου ΠΕ33)
email: [email protected]

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook