Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Λυκείου: Πλοηγός απαντήσεων στα ζητούμενα των Πανελλαδικών (παλαιό σύστημα)

Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου: Πλοηγός απαντήσεων στα ζητούμενα των Πανελλαδικών (παλαιό σύστημα)

1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις).

Η άσκηση της περίληψης συνιστά μία βαρύνουσας σημασίας δραστηριότητα, καθότι αξιολογείται με 5/20 μονάδες, αν εκτελεστεί στο ακέραιο.

Βήματα εκπόρθησης της περίληψης:

α) Προσεκτική ανάγνωση του κειμένου, τουλάχιστον δύο με τρεις φορές (καλό είναι να γίνεται πρώτη η άσκηση του Σ/Λ, για καλύτερη κατανόηση του κειμένου), για μεγαλύτερη εμβάθυνση στο νόημά του.

β) Κατασκευή πλαγιότιτλων για κάθε παράγραφο.

γ) Αξιοποίηση των πλαγιότιτλων για την παραγωγή της σύνοψης.

Πιο ειδικά για την πύκνωση της περίληψης:

Αρχή (θεματικό κέντρο):

(Ενεργητική σύνταξη)

Ο συγγραφέας τονίζει/ υποστηρίζει/ θίγει/ διαπιστώνει / επισημαίνει/ διατυπώνει/ εκφράζει / υπερασπίζεται/ προσεγγίζει/ επιχειρεί να προσδιορίσει κ.ο.κ

(Παθητική σύνταξη)

Το κείμενο πραγματεύεται/ ασχολείται/αναφέρεται
Στο κείμενο παρουσιάζεται/ προβάλλεται/ερμηνεύεται/ διερευνάται/ σχολιάζεται/ υποστηρίζεται

Η πρώτη φράση της περίληψης (θεματική περίοδος) δεν ξεπερνά τη μία γραμμή. π.χ. Tο κείμενο πραγματεύεται την παιδεία και τη σύγχρονη συρρίκνωσή της.

Μέσο περίληψης (Σχόλια / Λεπτομέρειες)

Διαρθρωτικές λέξεις: Αρχικά, Εν πρώτοις, Πρώτον, Κατ’ αρχάς

Ενδεικτικά ρήματα: υπογραμμίζεται, επισημαίνεται, τονίζεται, εξαίρεται (τονίζεται), διασαφηνίζεται, προβάλλεται, αντιτίθεται κτλ.

Χρήσιμες διαρθρωτικές λέξεις που εντοπίζονται στα σχόλια/λεπτομέρειες: Επίσης, επιπλέον, αντίθετα, στον αντίποδα, επιπρόσθετα, παράλληλα, συνάμα, δηλαδή, συγχρόνως, ταυτόχρονα, ειδικότερα, αναλυτικότερα, συγκεκριμένα, ωστόσο, ενώ, όμως κ.ά.

Τέλος περίληψης (κατακλείδα)

Διαρθρωτικές λέξεις & φράσεις: Καταληκτικά συνάγεται, συμπεραίνεται λοιπόν ότι, Εν κατακλείδι, Συμπερασματικά, επομένως, Για τον λόγο αυτόν, Συνοψίζοντας, καθίσταται σαφές κ.ά.

Ενδεικτικά ρήματα: υπογραμμίζεται, επισημαίνεται, τονίζεται

Η κατακλείδα δεν ξεπερνά τη μία – μιάμιση γραμμή.

Tips:

Ο κάθε πλαγιότιτλος αποτυπώνεται σε δύο το πολύ σειρές
Διαβάζω καλά την σύνοψή μου για τυχόν νοηματικές αναδιατυπώσεις ή «προβληματικά νοήματα».
Δεν χρησιμοποιώ συντομογραφίες.
Αποφεύγεται η επανάληψη και αυτούσια μεταφορά τμημάτων του κειμένου.
Δεν αναφέρω τα παραδείγματα του κειμένου (περιγραφές, λεπτομέρειες, αυθεντίες κ.ά.)
Σε κάθε περίπτωση να προτιμηθεί η παθητική σύνταξη
Αξιολόγηση περίληψης:

Περιεχόμενο: /12 Έκφραση – Μορφή: /8 Δομή: /5

Μονάδες επί τοις εκατό: [25]

2. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε , με βάση το κείμενο, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος:

Απαντάται ολογράφως

Ορθή απάντηση:

Λάθος
Σωστό
Λάθος
Λάθος
Σωστό

Λανθασμένη απάντηση:

1)Λ

2) Σ

3)Λ

4) Λ

κτλ.

Μονάδες επί τοις εκατό: [10: 2Χ5]

3. Να βρείτε έναν τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου του κειμένου και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

(Βλ. φυλλάδιο με τους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου)

(!) Φόρμα απάντησης:

Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο/ Ο τρόπος ανάπτυξης της παραγράφου είναι ….
Συγκεκριμένα, π.χ. αιτιολογείται/ συγκρίνεται (αν πρόκειται για τις μεθόδους της αιτιολόγησης ή της σύγκρισης – αντίθεσης κτλ)
Αιτιολογώ την επιλογή μου σχετικά με το θέμα της παραγράφου με δικά μου λόγια, συντόμως.
Κατόπιν, παραθέτω το ακριβές χωρίο του κειμένου σε εισαγωγικά «…».
Αναφέρω τη διαρθρωτική λέξη που υποδηλώνει τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου. Π.χ. Άλλωστε, εντοπίζεται και η διαρθρωτική λέξη «….».

Προσοχή στον τρόπο ανάπτυξης των μεθόδων του ορισμού (οριστέα έννοια, ειδοποιός διαφορά) και της διαίρεσης (διαιρετέα έννοια/ διαιρετέα βάση/ διαιρετέα μέλη) και της αναλογίας.

Ενδεικτικές μονάδες επί τοις εκατό (5): [εντοπισμός «2»/ τεκμηρίωση «3»]

4. Να γράψετε ποια νοηματική σχέση εκφράζουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις (με έντονη γραφή στο κείμενο).

(Βλ. φυλλάδιο με τις διαρθρωτικές λέξεις – συνοχή)

(!) Ενδεικτική απάντηση:

Επίσης: προσθήκη

Δηλαδή: επεξήγηση

Επειδή: Αιτιολόγηση

Για να: σκοπός

Προσοχή στη νοηματική – σημασιολογική χροιά ορισμένων διαρθρωτικών λέξεων και δη των:

Άλλωστε: προσθήκη/ επιβεβαίωση (ανάλογα με το νόημα του κειμένου)

Εξάλλου: προσθήκη/ επιβεβαίωση (ανάλογα με το νόημα του κειμένου)

Βέβαια, ασφαλώς: Επιβεβαίωση/ έμφαση

Αν, εφόσον, ίσως: προϋπόθεση/όρος

Αν και: εναντίωση

Προκειμένου να: Σκοπό

Έτσι, απότοκο: αποτέλεσμα

Αφού, διότι: αιτιολόγηση

Εντούτοις, απεναντίας: εναντίωση/αντίθεση

Παράλληλα, συνάμα, και: Προσθήκη

Φυσικά, κατεξοχήν, κατά κόρον: Έμφαση

όπως, σαν, ως: Αναλογία

όπως: πιθανόν να δηλώνει παραδείγματα ανάλογα με το νόημα του κειμένου

ή, είτε…είτε: διάζευξη

Γι’ αυτό, εξαιτίας, λόγω, χάρη σ’ αυτό: αίτιο – αποτέλεσμα

Ταυτόχρονα, άλλοτε: χρονική σχέση

Πρώτον, Δεύτερον: σειρά, ταξινόμηση

Αφενός… αφετέρου: διαίρεση

Πάντοτε, επεξηγώ το νόημα των ζητούμενων διαρθρωτικών λέξεων με δίστιγμο (άνω – κάτω τελεία). Όχι βελάκια!

Μονάδες επί τοις εκατό: [5]

5. Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες προτάσεις/περιόδους λόγου του κειμένου, αντικαθιστώντας καθεμιά από τις υπογραμμισμένες λέξεις με μία συνώνυμή / αντώνυμή της, χωρίς να αλλάζει το νόημα:

(!) Ενδεικτική απάντηση:

Συνώνυμα

Υπονομεύω: υποσκάπτω

Βοήθεια: αρωγή

Επεκτείνω: διευρύνω κ.ο.κ

Αντώνυμα

Υλικός: πνευματικός/άυλος

Σωστός: λανθασμένος κ.ο.κ

Tips

Προσοχή στα σύνθετα αντώνυμα (αλλάζω μόνο το πρώτο συνθετικό τους) π.χ. προ – γενέστερος: μετα – γενέστερος / βραχυπρόθεσμα – μακροπρόθεσμα/ αυτόφωτος – ετερόφωτος/ ετερογενής – ομοιογενής κ.ο.κ
Σε κάθε περίπτωση να γίνει ορθός έλεγχος στο κείμενο, για το πώς εναποτίθεται σημασιολογικά η εκάστοτε λέξη στο νόημα του, ώστε να προσεγγιστεί σωστά η χροιά της (είτε συνώνυμης, είτε αντώνυμης).
Παραθέτω τα συνώνυμα/ αντώνυμα του κειμένου με δίστιγμο (άνω – κάτω τελεία. Όχι βελάκια!

Ενδεικτικές μονάδες επί τοις εκατό: (10) [5 για το καθένα]

6. Με ποια συλλογιστική πορεία αναπτύσσεται η παράγραφος του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

(Βλ. φυλλάδιο με τη συλλογιστική πορεία)

Παραγωγικός συλλογισμός: [από μια γενική ιδέα σε μια επιμέρους (ειδική) ιδέα/ Καταλήγει σε βέβαιο – ασφαλές συμπέρασμα]

Επαγωγικός συλλογισμός: [από μια ειδική (επιμέρους) ιδέα σε μια γενική ιδέα/ Καταλήγει σε πιθανά συμπεράσματα]

Αναλογικός συλλογισμός: [από μια ειδική (επιμέρους) ιδέα σε μια ειδική (επιμέρους) ιδέα / Καταλήγει σε πιθανολογικά συμπεράσματα]

(!) Φόρμα απάντησης:

Η συλλογιστική πορεία είναι / Ο συγγραφέας αναπτύσσει τη σκέψη του με …πορεία.
Συγκεκριμένα, ξεκινά/αφορμάται/ (αναφορά της γενικής/ ειδικής ιδέας, με σύντομα δικά μας λόγια και αμέσως μετά παράθεση του χωρίου σε εισαγωγικά)
….καταλήγοντας προς ειδικότερες / γενικότερες ιδέες. Αναφορά των ιδεών με σύντομα δικά μας λόγια και αμέσως μετά παράθεση του χωρίου σε εισαγωγικά), προάγοντας (αναφορά του συμπεράσματος) ένα βέβαιο/πιθανό/πιθανολογικό συμπέρασμα, ανάλογα με τον συλλογισμό.

Tips

Ελέγχω πρώτα την κατακλείδα της παραγράφου, ούτως ώστε να κατανοήσω το πώς κινείται η συλλογιστική πορεία.
Η πλειονότητα των ζητούμενων συλλογιστικών πορειών, που έχουν ζητηθεί στις πανελλαδικές εξετάσεις, αφορούσε την παραγωγική συλλογιστική πορεία.

Ενδεικτικές μονάδες επί τοις εκατό: (5) [εντοπισμός «2»/ τεκμηρίωση «3»]

7. Να εντοπίσετε τον τρόπο πειθούς που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην … παράγραφο και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές από το κείμενο.

(Βλ. φυλλάδιο με τους τρόπους πειθούς)

(!) Φόρμα απάντησης:

Ο συγγραφές/αρθρογράφος/ δοκιμιογράφος, επιστρατεύει/μετέρχεται/χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς π.χ. την επίκληση στη λογική, με μέσο πειθούς τεκμήρια – στατιστικά στοιχεία και επεξηγώ σύντομα με δικά μου λόγια το εν λόγω μέσο πειθούς σε συσχετισμό με το κείμενο. Κατόπιν, «παραθέτω σε εισαγωγικά το σημείο του κειμένου, που διαφαίνεται το μέσο πειθούς»

(!) Εναλλακτική απάντηση:

Ο τρόπος πειθούς που μετέρχεται ο συγγραφέας είναι…., με μέσο πειθούς… και επεξηγώ σύντομα με δικά μου λόγια το εν λόγω μέσο πειθούς σε συσχετισμό με το κείμενο. Κατόπιν, «παραθέτω σε εισαγωγικά το σημείο του κειμένου, που διαφαίνεται το μέσο πειθούς» .

Ενδεικτικές μονάδες επί τοις εκατό: (5) [εντοπισμός «2»/ τεκμηρίωση «3»]

8. Αιτιολόγηση σημείων στίξης.

(Βλ. φυλλάδιο με τα σημεία στίξης)

Ενδεικτικά παρατίθενται ορισμένα ιδιόμορφα σημεία στίξης, που συναντώνται στο γραπτό λόγο και η αιτιολόγηση της χρήσης τους.

Διπλή παύλα – – : απαραίτητη/ εμβόλιμη παρέμβαση στο λόγο, παρενθετική ομολογία για προθήκη/ συμπλήρωση πληροφοριών

Εισαγωγικά « »: ειρωνεία, συνυποδηλωτική χρήση (μεταφορά), τίτλος βιβλίου, γλωσσικό ιδίωμα, λόγιες εκφράσεις, ειδικό – επιστημονικό λεξιλόγιο, αυτούσια μεταφορά λεγομένων κάποιου προσώπου (αυθεντία), έμφαση, αμφιβολία, αμφισβήτηση.

Κάθετος /: έμφαση, διεύρυνση της έννοιας

Παρενθέσεις ( ): επεξήγηση των προηγούμενων ή των επόμενων/ παραπομπή σε συγγραφέα ή πηγή

Δίστιγμο (άνω κάτω τελεία): ερμηνεία ή αποτέλεσμα μιας ενέργειας, απαρίθμηση, επεξήγηση όσων προηγήθηκαν, παράθεση παραδειγμάτων κ.ά.

Άνω τελεία: έμφαση, κοφτό ύφος, στοχαστική ατμόσφαιρα από πλευράς πομπού

Προσοχή στο τι δηλώνει το ερωτηματικό (ρητορικά ερωτήματα), το θαυμαστικό, η άνω τελεία, τα παραδείγματα και το ασύνδετο σχήμα.

Μονάδες επί τοις εκατό: [5]

9. Αιτιολόγηση ρηματικών προσώπων

(Βλ. φυλλάδιο με τη θεωρία των ρηματικών προσώπων)

α΄ ενικό: αμεσότητα, παραστατικότητα, οικειότητα, ζωντάνια στο λόγο. Προσδίδει εξομολογητικό – προσωπικό τόνο από την πλευρά του πομπού (βιωματικός χαρακτήρας).

β΄ενικό: αμεσότητα, παραστατικότητα, οικειότητα, ζωντάνια στο λόγο. Προσδίδει διαλογικό χαρακτήρα, συνομιλητικό – φιλικό τόνο, καθώς και παραινετικό (συμβουλευτικό) τόνο.

γ΄ενικό: Προσδίδει αντικειμενικότητα, αμεροληψία, ουδετερότητα, τυπικότητα και αποστασιοποίηση του συγγραφέα από τα γεγονότα, με ορθή τεκμηρίωση από την πλευρά του γράφοντος.

α΄ πληθυντικό: αμεσότητα, παραστατικότητα, οικειότητα, ζωντάνια στο λόγο. Αναδεικνύει μια αίσθηση συλλογικότητας (καθολικότητας), ότι δηλαδή ο προβληματισμός του πομπού αφορά τόσο τον ίδιο, όσο και το δέκτη (τους αναγνώστες/ ένταξη του αναγνώστη στον προβληματισμό για ευαισθητοποίηση).

β΄ πληθυντικό: αμεσότητα, παραστατικότητα, οικειότητα, ζωντάνια στο λόγο. Προσδίδει διαλογικό χαρακτήρα και συνομιλητικό – φιλικό τόνο.

γ΄πληθυντικό: Προσδίδει αντικειμενικότητα, αμεροληψία, ουδετερότητα, τυπικότητα και αποστασιοποίηση του συγγραφέα από τα γεγονότα, με ορθή τεκμηρίωση από την πλευρά του γράφοντος.

Μονάδες επί τοις εκατό: [5]

10. Μετατροπή ενεργητικής σε παθητική φωνή και το αντίστροφο/ Να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης. Αιτιολόγηση επιλογής της εκάστοτε σύνταξης από το συγγραφέα.

(Βλ. φυλλάδιο με τη θεωρία ενεργητικής – παθητικής σύνταξης)

Αιτιολόγηση επιλογής ενεργητικής σύνταξης: Με τη χρήση της ενεργητικής σύνταξης, τονίζεται (εξαίρεται) η ενέργεια του δράστη / δίνεται έμφαση στην ενέργεια του δράστη. Έτσι, το ύφος γίνεται/ προκρίνεται ως/ καθίσταται/ άμεσο, παραστατικό, οικείο και ζωντανό, ενώ συνάμα ο λόγος είναι πιο καθαρός και κατανοητός.

Αιτιολόγηση επιλογής παθητικής σύνταξης: Με τη χρήση της παθητικής σύνταξης, τονίζεται (εξαίρεται)/ δίνεται έμφαση (σ)το αποτέλεσμα/ δέκτη της ενέργειας. Το ύφος είναι επίσημο, τυπικό, ουδέτερο, απρόσωπο, σοβαρό, ενώ συγχρόνως ο λόγος γίνεται πιο πολύπλοκος και σύνθετος, προσδίδοντας έτσι αντικειμενικότητα (ακαδημαϊκό χαρακτήρα) στο κείμενο.

Μονάδες επί τοις εκατό: [5]

11. Παραγωγή λόγου

Η παραγωγή λόγου αποτελεί την τελική δραστηριότητα στις πανελλαδικές εξετάσεις. Εφίσταται ιδιαίτερα προσοχή κατά την εκπόνησή της, καθώς «κοστίζει» 8/20 μονάδες.

Πιο ειδικά για την παραγωγή λόγου:

α) Καλή ανάγνωση και κατανόηση των ζητουμένων, για την καλύτερη αποτύπωση των ιδεών μου.

Β) Προσοχή στο κειμενικό είδος, που ζητείται και κατ’ επέκταση στο επικοινωνιακό πλαίσιο (ομιλία, εισήγηση, άρθρο, δοκίμιο, επιστολή).

Γ) Οι παράγραφοι της παραγωγής λόγου είναι επτά.

Πρόλογος (προσφώνηση)
2§ για το πρώτο ζητούμενο (ισόποσες σε έκταση).
Μεταβατική § (5 σειρών, για αλληλουχία και ομαλή μετάβαση στο δεύτερο μέρος της παραγωγής λόγου).
2§ για το δεύτερο ζητούμενο (ισόποσες σε έκταση).
Επίλογος (αποφώνηση)

Tips:

Καθαρό γραπτό (όχι μουντζούρες)
Ομαλή μετάβαση από τη μία παράγραφο στην άλλη – χρήση διαρθρωτικών λέξεων
Προσοχή στο επικοινωνιακό πλαίσιο
Γεμάτες γραμμές/ όχι βελάκια/ όχι αστερίσκοι
Αξιοποίηση του πρόχειρου τετραδίου
Ευανάγνωστα γράμματα
Μια άρτια παραγωγή λόγου (600 λέξεων), είναι περίπου δυο πλήρεις κόλλες Α4
Τήρηση του γ΄ ενικού προσώπου, με αιτιολόγηση των θέσεων μου
Αποφυγή απόλυτων – δογματικών ιδεών
Η παραγραφοποίηση να είναι ευδιάκριτη
Αξιολόγηση παραγωγής λόγου:

Περιεχόμενο: /20 Έκφραση – Μορφή: /12 Δομή: /8

Μονάδες επί τοις εκατό: (40) [20 για κάθε ζητούμενο]

Τάσος Τριανταφυλλόπουλος*
Φιλόλογος, MSc Εκπαιδευτική Πολιτική και Διοίκηση

Επισήμανση:

Προσαρμόστε το εκπαιδευτικό υλικό στα δεδομένα του εκάστοτε μοντέλου εξέτασης – Το εκπαιδευτικό υλικό διατίθεται στο διαδίκτυο αποκλειστικά από το schooltime.gr

Διαβάστε ακόμα:

Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου: 14 κριτήρια αξιολόγησης για τη συνεξέταση της Ν. Γλώσσας & Λογοτεχνίας

Νεοελληνική γλώσσα & Λογοτεχνία: 25 προτάσεις για εμπέδωση των αλλαγών στην εξέταση του μαθήματος

Χρήσιμο υλικό για τα Νέα Ελληνικά / Νεοελληνική γλώσσα & Λογοτεχνία Λυκείου (50+ προτάσεις)

Πώς εξετάζονται τα Αρχαία Ελληνικά και η Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις

Φιλολογικά μαθήματα Γ’ ΓΕΛ: Οι τελευταίες οδηγίες του ΥΠΑΙΘ για τη διδασκαλία και αξιολόγηση

Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας Γ΄ ΓΕΛ

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία – Έκθεση Λυκείου

1. Νέα ελληνικά Α’ Λυκείου, 2. Νέα ελληνικά Β’ Λυκείου, 3. Νέα ελληνικά Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr