Νέα ελληνικά Λυκείου: Διάγραμμα κειμένου (Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία)

Νέα Ελληνικά Λυκείου / Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία: Διάγραμμα κειμένου

Γράφουμε με τη μορφή πίνακα τα μέρη του κειμένου κάθετα: πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος. Το κύριο μέρος το χωρίζουμε σε ενότητες. Δίπλα σε κάθε ενότητα βάζουμε τίτλο και, ανά παράγραφο κάθε ενότητας, πλαγιότιτλο ή σύντομα τα πιο βασικά σημεία της. Επίσης, γράφουμε και το θέμα του κειμένου (δηλαδή, το ζήτημα το οποίο πραγματεύεται ο συγγραφέας, π.χ. το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα), την κύρια θέση του συγγραφέα (δηλαδή, την άποψη την οποία διατυπώνει ο συγγραφέας αναφορικά με το θέμα, π.χ. το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δυσλειτουργεί. Συνήθως, η κύρια θέση διατυπώνεται στον πρόλογο του κειμένου. Είναι δυνατό, όμως, να συνάγεται και στον επίλογο ή να προκύπτει από τις επιμέρους θέσεις του κυρίου μέρους, χωρίς να διατυπώνεται ευθέως), και τις δευτερεύουσες ιδέες του (στο κύριο μέρος παρουσιάζονται οι ιδέες του συγγραφέα, κύριες και δευτερεύουσες, με τις οποίες επιχειρεί να αποδείξει ως ορθή την κύρια θέση του. Ειδικότερα, οι δευτερεύουσες ιδέες τεκμηριώνουν κάποια κύρια και συναποτελούν με αυτήν, μία Νοηματική Ενότητα).

Για να κατανοήσουμε πώς οργανώνεται ένα κείμενο και ποιες είναι οι θέσεις που διατυπώνει ο συγγραφέας, είναι απαραίτητο να προβούμε σε προσεκτική ανάγνωση, ώστε να είμαστε σε θέση να επισημάνουμε τα βασικά νοήματα του κειμένου. Κάτι τέτοιο είναι δυνατό να επιτευχθεί με την καταγραφή πλαγιότιτλου για κάθε παράγραφο του κειμένου, και το μετέπειτα αλληλοσυσχετισμό τους, προκειμένου να φανεί ποιες είναι οι ιδέες του συγγραφέα κι αν σχηματίζονται Νοηματικές Ενότητες ή όχι.

Το διάγραμμα αποτελεί την παραστατική απεικόνιση του επιλεγμένου υλικού, με τρόπο που αναδεικνύει την οργάνωση και ταξινόμηση των στοιχείων του. Με την εκπόνησή του μπορεί να ελεγχθεί η συνάφεια και η επάρκεια των ιδεών και να εξασφαλιστεί η ενότητα και η πληρότητα της ανάπτυξής τους. Είναι απαραίτητη , λοιπόν, η εκπόνηση διαγράμματος , πριν από την έναρξη του γραψίματος. Πέρα από τις κύριες διαιρέσεις ( πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος ) το διάγραμμα δείχνει ποια στοιχεία ( ιδέες, πληροφορίες ) απαρτίζουν ένα κείμενο. Συνήθως λατινικοί αριθμοί Ι,ΙΙ,ΙΙΙ… δείχνουν τις κύριες ιδέες ή πληροφορίες που περιέχονται στο διάγραμμα. Τα κεφαλαία γράμματα Α,Β,Γ… που σηματοδοτούν τις δευτερεύουσες ιδέες διασαφηνίζουν άμεσα τις κύριες ιδέες ή πληροφορίες Ι,ΙΙ,ΙΙΙ… Οι αριθμοί 1,2,3… διασαφηνίζουν άμεσα τις δευτερεύουσες ιδέες ή πληροφορίες Α,Β,Γ…κι έμμεσα τις κύριες. Έτσι , το κύριο μέρος αναπτύσσεται γύρω από κύριες ιδέες , στη διασάφηση των οποίων συμβάλλουν άμεσα οι δευτερεύουσες ιδέες κι έμμεσα οι ειδικότερες λεπτομέρειες που τις πλαισιώνουν. Οι κύριες ιδέες λειτουργούν ως υποθέματα του κύριου θέματος που αναγγέλλεται με τον τίτλο , ενώ οι δευτερεύουσες ( Α,Β,Γ ) και οι διασαφήσεις τους ( 1,2 ) ως σχόλια στα υποθέματα.

Βέβαια , ένα διάγραμμα μπορεί να γίνει ακόμη πιο λεπτομερειακό , προχωρώντας στη διασάφηση των στοιχείων 1,2,3 … με λεπτομέρειες α,β,γ…

Μορφή (σχε)διαγράμματος

Τίτλος

Πρόλογος:

Θέμα …
Προσωπική θέση \ άποψη του συγγραφέα …

Κύριο μέρος

1^η Νοηματική Ενότητα:

Ι. Κύρια ιδέα ή πληροφορία(1) (Κ.Ι.1):…

Αποσαφήνιση της Κύριας Ιδέας1 μέσα από:

Α. Δευτερεύουσα ιδέα(1) ή πληροφορία(1)…

Β. Δευτερεύουσα ιδέα(2) ή πληροφορία (2)…

Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας(1) ή πληροφορίας(1)…
Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας(2) ή πληροφορίας(2)…

Γ. Δευτερεύουσα ιδέα(3) ή πληροφορία(3)…

ΙΙ. Κύρια ιδέα ή πληροφορία(2) (Κ.Ι.2)…:

Αποσαφήνιση της Κύριας Ιδέας2 μέσα από:

Α. Δευτερεύουσα ιδέα(1) ή πληροφορία(1)…

Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας
Διασάφηση της δευτερεύουσας ιδέας ή πληροφορίας

Β. Δευτερεύουσα ιδέα(2) ή πληροφορία(2)…

Γ. Δευτερεύουσα ιδέα(3) ή πληροφορία(3) …

2^η Νοηματική Ενότητα:

Ι. Κύρια ιδέα(1) ή πληροφορία(1)…

Α. Δευτερεύουσα ιδέα(1) ή πληροφορία(1)…

Β. Δευτερεύουσα ιδέα(2) ή πληροφορία(2)… κ.ά.

(Το ίδιο ισχύει και για οποιαδήποτε επιπρόσθετη Νοηματική Ενότητα).

Επίλογος :

Ανακεφαλαίωση της αρχικής θέσης ή υποβολή προτάσεων – λύσεων.

Επισήμανση: Η θέση δε θα βρίσκεται οπωσδήποτε στον Πρόλογο. Επίσης, το Κύριο Μέρος είναι δυνατό να έχει απλούστερη μορφή, δηλαδή να περιλαμβάνει μόνο κύριες ιδέες, οι οποίες δεν τεκμηριώνονται περαιτέρω με άλλες δευτερεύουσες ιδέες.

Σημείωση : μια άλλη μορφή διαγράμματος προβάλλεται στο σχολικό βιβλίο της Β΄ λυκείου, αποδίδοντας σε διαγραμματική μορφή το κείμενο «Κράτος και Νεοέλληνες» του Ε.Π.Παπανούτσου.

Παράδειγμα κατασκευής δομικού διαγράμματος:

Η πολιτική του «κάτι γίνεται»

Στη σύγχρονη πολιτική ζωή, διαπιστώνεται, παρά τα προβλήματα, η έλλειψη ουσιώδους καταγγελτικού λόγου, σε σημείο ώστε να διαμορφώνεται η αίσθηση μιας γενικευμένης ευφορίας. Το γεγονός αυτό συνδέεται οπωσδήποτε με μικροκομματικές σκοπιμότητες.

Η λεγόμενη «απαισιοδοξία» δεν είναι οπωσδήποτε ψυχολογικό γεγονός ή ιδίωμα. Μπορεί να είναι και συνάρτηση της κριτικής ικανότητας. Να προϋποθέτει εκείνο το είδος της κριτικής ανάλυσης που κατορθώνει να αναχθεί στους πολύ κεντρικούς άξονες (στους αφετηριακούς αιτιώδεις παράγοντες) των προβλημάτων. Άνθρωποι με μειωμένη ικανότητα κριτικής ανάλυσης δεν κατορθώνουν την αφαιρετική αναγωγή από τα πολλά δεδομένα στα καίρια κι αποφασιστικά. Δυσκολεύονται να αξιολογήσουν και να διαβαθμίσουν τη σημασία, το ρόλο, τη δυναμική κάθε δεδομένου, επομένως και τις ενδεχόμενες αρνητικές του συνέπειες. Γι’ αυτό κι ευκολότερα «αισιοδοξούν», ταχύτερα πείθονται ότι «όλα αυτά θα πάνε καλά», «όλα θα διορθωθούν».

Η μειωμένη ικανότητα διάκρισης των πρωτευόντων από τα δευτερεύοντα, των ουσιαστικών από τα επουσιώδη, δεν είναι απαραιτήτως συνάρτηση του δείκτη ευφυΐας ή μόρφωσης κι ευαισθησίας. Μπορεί να είναι μόνο σύμπτωμα μειωμένης ψυχικής αντοχής στις δυσκολίες ή στα δυσάρεστα: ανάγκη ψυχολογικής αισιοδοξίας.

«Το ανθρώπινο είδος δεν αντέχει πάρα πολλή πραγματικότητα», λέει ένας σοφός στίχος του Έλλιοτ. Κατά κανόνα οι άνθρωποι ψάχνουμε αφορμές για να αισιοδοξήσουμε και κλείνουμε τα μάτια μπροστά σε κραυγαλέες ενδείξεις αποτυχίας, δυσκολιών κι αδιεξόδου. Η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων δεν αντέχει να δει την πραγματικότητα κατά πρόσωπο.

Δεν είναι εύκολο να ζει ο άνθρωπος τη μία και μοναδική του ζωή σε συνθήκες συλλογικού βίου που δεν εγγυώνται παρά μόνο αρνητικές προοπτικές.

Έτσι, με την ετικέτα της «απαισιοδοξίας» εύκολα οι πολλοί εξουδετερώνουμε τη σθεναρή κριτική ανάλυση που οδηγείται σε αρνητικές επισημάνσεις ή προβλέψεις. Και όσο συνεπέστερη και πειστικότερη είναι η αναγωγή από τα δευτερεύοντα κι επουσιώδη θετικά στα καίρια κι αποφασιστικά αρνητικά δεδομένα, τόσο οξύτερες ετικέτες απαιτούνται για να απαλλαγούμε από την κριτική ανάλυση: Η ετικέτα της «απαισιοδοξίας» γίνεται οργισμένη καταγγελία «καταστροφολογίας», «μεμψιμοιρίας», ένοχης «γκρίνιας».

Αυτό το ξέρουν καλά οι επαγγελματίες της πολιτικής και το αξιοποιούν με πολλή μαστοριά. Χρόνια τώρα η ελλαδική κοινωνία κρίνει και ψηφίζει παγιδευμένη στη φενάκη αποσπασματικών ελπίδων, στην ολιγάρκεια περιθωριακών «βελτιώσεων», στην καλοστημένη εντύπωση ότι «κάτι γίνεται» (από τη μεριά της κυβέρνησης) ή ότι κάτι μπορεί «να γίνει καλύτερα (από τη μεριά της αντιπολίτευσης).

Έτσι, στην Ελλάδα σήμερα κανένας πολιτικός λόγος δεν είναι απαισιόδοξος, γιατί κανένας δεν τολμάει να αναχθεί στους κεντρικούς κι αποφασιστικούς άξονες των προβλημάτων της ελλαδικής κοινωνίας.

Ο πολιτικός λόγος αγνοεί το εκπαιδευτικό, το δημογραφικό, το χωροταξικό, τα προβλήματα που κρίνουν την ιστορική επιβίωση του Ελληνισμού. Αποσιωπά πλήρως ο πολιτικός λόγος την εφιαλτική διάλυση που επέφερε στην παιδεία ο «εκδημοκρατισμός». Τη δραματική υπογεννητικότητα και την κατά συνέπεια γήρανση της ελλαδικής κοινωνίας. Τη συγκέντρωση του μισού πληθυσμού στην περιοχή της πρωτεύουσας και την ερήμωση μεγάλων περιοχών της χώρας. Είναι προβλήματα που δεν τολμάει να τα αξιολογήσει η πολιτική, για να μην προσκρούσει στη λαϊκή ανάγκη «αισιοδοξίας».

Την περασμένη Κυριακή το «Θέμα» της «Καθημερινής» (πρωτοσέλιδο και κεντρικό) ήταν: «Η Διοίκηση σε αποσύνθεση – Κυριαρχούν κομματισμός, διαφθορά, αναξιοκρατία – Φρένο στην πρόοδο κι εμπόδιο στη σύγκλιση με την Ευρώπη – Πώς ξεθεμελιώθηκε η Δημόσια Διοίκηση, έπαψε η αξιολόγηση, κατέρρευσε η ιεραρχία και κυριάρχησαν ο ωχαδελφισμός, η χαλάρωση και η διαπλοκή όταν (το 1982) το κόμμα εισέβαλε στο κράτος». Την προπερασμένη Κυριακή, στην «Καθημερινή» και πάλι το «Θέμα» ήταν: «Σβήνουν τα πανεπιστήμια – Χωρίς όραμα, στόχους και διοίκηση – Καθηγητές απόντες, άβουλοι πρυτάνεις, ανύπαρκτη έρευνα – Οι συντεχνίες, η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία των διδασκόντων, τα περιορισμένα κονδύλια και οι «δημοκρατικοί νόμου έφεραν χάος».

Τα επιμέρους άρθρα τεκμηρίωναν την «απαισιοδοξία» των τίτλων και στα δύο «Θέματα». Και το ερώτημα είναι: Γιατί η αντιπολίτευση, είκοσι χρόνια τώρα, δε μίλησε ποτέ γι΄ αυτές τις ανοιχτές πληγές με τη ρεαλιστική τεκμηρίωση και γλώσσα των δημοσιογράφων της «Καθημερινής»; Ασφαλώς υπάρχει πρόβλημα πολιτικής ανικανότητας, ηγετικής ανεπάρκειας, μειωμένης κριτικής αντίληψης. Αλλά ένας από τους λόγους για την ανυπαρξία αντιπολίτευσης είναι κι ο φόβος μήπως ο ρεαλισμός θεωρηθεί «καταστροφολογία», μήπως η οξύτητα των διαπιστώσεων προσκρούσει στη λαϊκή ανάγκη «αισιοδοξίας». Τα εκλογικά αποτελέσματα επιβραβεύουν την πολιτική που δεν τολμάει ή δεν μπορεί να αναχθεί στα καίρια.

Χρ. Γιανναράς, εφημ. Καθημερινή, 03/02/2002

Ενδεικτική απάντηση:

Πρόλογος: («Στη σύγχρονη … θα διορθωθούν»)

Θέμα: Το κλίμα γενικής ευφορίας που επικρατεί στη σύγχρονη πολιτική ζωή.
Θέση του συγγραφέα: Οι πολιτικοί καλλιεργούν αυτό το κλίμα, για να εξυπηρετήσουν μικροκομματικές σκοπιμότητες.

Κύριο Μέρος: («Η μειωμένη … λαϊκή ανάγκη αισιοδοξίας»)

1^η Νοηματική Ενότητα: 3^η – 6^η παρ. («Η μειωμένη … ένοχης γκρίνιας»)

Κύρια Ιδέα(1) (Κ.Ι.1): Η αισιοδοξία πηγάζει από την ψυχολογική αδυναμία αντιμετώπισης των δυσχερειών.
Δευτερεύουσα Ιδέα(1): Η αδυναμία αξιολόγησης δεν οφείλεται μόνο στην ελλιπή ευφυΐα, μόρφωση ή ευαισθησία.
Δευτερεύουσα Ιδέα(2): Είναι δύσκολο να ζει ο άνθρωπος σε μια κατάσταση που δεν εγγυάται καμία θετική εξέλιξη.
Δευτερεύουσα Ιδέα(3): Οι απαισιόδοξοι κατηγορούνται για καταστροφολογία, μεμψιμοιρία και γκρίνια.

2^η Νοηματική Ενότητα: 7^η – 8^η παρ. (Αυτό το ξέρουν … ελλαδικής κοινωνίας»)

Κύρια Ιδέα(2) (Κ.Ι.2): Οι πολιτικοί αξιοποιούν την ψυχολογική αδυναμία των μαζών.
Δευτερεύουσα Ιδέα(1): Οι Έλληνες ψηφοφόροι κινούνται βάσει πολιτικών ψευδαισθήσεων.
Δευτερεύουσα Ιδέα(2): Κανένας πολιτικός δεν εμφανίζεται απαισιόδοξος.

3^η Νοηματική Ενότητα: 9^η – 11^η παρ. («Ο πολιτικός λόγος … ανάγκη αισιοδοξίας»)

Κύρια Ιδέα(3) (Κ.Ι.3): Τα προβλήματα είναι γνωστά αλλά δε διατυπώνεται μεστός αντιπολιτευτικός λόγος.
Δευτερεύουσα Ιδέα(1): Τα υπαρκτά αδιέξοδα είναι ορατά και καταγγέλλονται από τα ΜΜΕ.
Δευτερεύουσα Ιδέα(2): Η αντιπολίτευση φοβάται μήπως θεωρηθεί ότι καταστροφολογεί και χαθούν, έτσι, τα λαϊκά ερείσματα.

Επίλογος: («Τα εκλογικά … καίρια»)

Ανακεφαλαίωση: Στην πράξη επιβραβεύονται οι πολιτικοί που δεν εμφανίζονται απαισιόδοξοι.

*Από το βιβλίο του Άρη Ιωαννίδη:«Θεωρία στην Έκφραση – Έκθεση»

Επισήμανση:

Προσαρμόστε το εκπαιδευτικό υλικό στα δεδομένα του εκάστοτε μοντέλου εξέτασης – Το εκπαιδευτικό υλικό διατίθεται στο διαδίκτυο αποκλειστικά από το schooltime.gr

Διαβάστε ακόμα:

Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου: 14 κριτήρια αξιολόγησης για τη συνεξέταση της Ν. Γλώσσας & Λογοτεχνίας

Νεοελληνική γλώσσα & Λογοτεχνία: 25 προτάσεις για εμπέδωση των αλλαγών στην εξέταση του μαθήματος

Χρήσιμο υλικό για τα Νέα Ελληνικά / Νεοελληνική γλώσσα & Λογοτεχνία Λυκείου (50+ προτάσεις)

Πώς εξετάζονται τα Αρχαία Ελληνικά και η Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις

Φιλολογικά μαθήματα Γ’ ΓΕΛ: Οι τελευταίες οδηγίες του ΥΠΑΙΘ για τη διδασκαλία και αξιολόγηση

Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας Γ΄ ΓΕΛ

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία – Έκθεση Λυκείου

1. Νέα ελληνικά Α’ Λυκείου, 2. Νέα ελληνικά Β’ Λυκείου, 3. Νέα ελληνικά Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr