Mε αφορμή τη σημερινή διεθνή ημέρα Μουσείων μια μικρή κατάθεση σκέψεων σχετικά με τον ρόλο τους.
Βασιζόμενοι και μόνο στην ετυμολογική προέλευση του όρου «μουσείο», τον άμεσο συσχετισμό του με τη λέξη «μούσα», προστάτιδα των τεχνών και γραμμάτων, κατανοούμε όλοι την ανυπολόγιστη σημασία και αξία των μουσείων. Αποτελούν κυριολεκτικά θησαυροφυλάκια πολιτισμού και θεματοφύλακες της παράδοσης. Κανείς δεν αμφισβητεί το γεγονός ότι τα μουσεία ενώνουν το παρόν με το παρελθόν. Η τεράστια θεματική ποικιλία τους –καθώς υπάρχουν μουσεία λαογραφικά, αρχαιολογικά, ιστορικά, ναυτικά, φυσικής ιστορίας, θαλάσσιου κάλλους, τέχνης, παιδικού παιχνιδιού, τυπογραφίας, βιομηχανίας, τεχνολογίας, θεάτρου, μουσικών οργάνων, ψωμιού, και γενικά μουσεία για κάθε σχεδόν ανθρώπινη δραστηριότητα- τα καθιστά σημαντική πηγή γνώσης, βιωματικής έως έναν βαθμό, καθώς ο επισκέπτης μεταφέρεται σε μια χρονική περίοδο, «συναντά» την παράδοση και την ιστορία και αποκτά βιωματική σύνδεση με το παρελθόν. Είναι ταυτόχρονα χώροι διάσωσης της επιστημονικής γνώσης και σίγουρα ικανοποιούν το φιλοπερίεργο του ανθρώπου. Τα μουσεία προάγουν την αισθητική συγκίνηση, καθιερώνουν αισθητικούς κανόνες και γίνονται αφορμή για καλλιτεχνική έμπνευση και δημιουργία. Τα μουσεία είναι ικανά να συμβάλουν στη θεμελίωση ιστορικής και εθνικής συνείδησης αλλά και του διεθνιστικού πνεύματος ταυτόχρονα, αφού αποτελούν χώρο συνάντησης των πολιτισμών και των λαών. Ο επισκέπτης ενός μουσείου δεν μπορεί παρά να βιώσει τη μεταρσίωση που προσφέρει η επαφή με την τέχνη, το σεβασμό και την εκτίμηση προς τη φύση, την επιστήμη, τον ανθρώπινο νου και το χέρι, τις ασχολίες και τις αξίες του ανθρώπου και εν τέλει την ίδια τη ζωή. Ταυτόχρονα τα μουσεία υπενθυμίζουν τα λάθη του παρελθόντος ως ένα δίδαγμα «ες αιεί» για την αποφυγή της επανάληψής τους. Ως πόλος έλξης τουριστών τα μουσεία συμβάλλουν και στην οικονομική ενίσχυση ενός τόπου και στην ανάδειξη της τοπικής ιστορίας. Ο ρόλος τους είναι επικουρικός στο παιδαγωγικό έργο του εκπαιδευτικού κάθε βαθμίδας, ένα θαυμάσιο ‘’εποπτικό εργαλείο’’ για το πέρασμα στη βιωματική διδασκαλία.
Πολλά μουσεία φιλοξενούν εκδηλώσεις και οργανώνουν βιωματικά σενάρια, ώστε να δώσουν την ευκαιρία στον επισκέπτη κάθε ηλικίας να ασχοληθεί με θέματα που τον ενδιαφέρουν, να δημιουργήσει και να αναπτύξει κλίσεις και δεξιότητες (το τελευταίο αφορά κυρίως τα μικρά παιδιά).
Σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα μεγάλο ποσοστό μουσείων παρέχουν τη δυνατότητα της ηλεκτρονικής περιήγησης στους πλούσιους χώρους τους, για όσους αδυνατούν για σοβαρό λόγο να τα επισκεφτούν από κοντά και τους βοηθούν να ξεπεράσουν ουσιαστικά τα εμπόδια ενός ενδεχόμενου αποκλεισμού από τη Γνώση.
Κάποτε ο Βόλφγκανγκ Γκαίτε ανέφερε ότι «Η επιστήμη και η τέχνη ανήκουν σε όλο τον κόσμο και μπροστά τους εξαφανίζονται όλα τα σύνορα». Το μήνυμα των μουσείων προς εμάς είναι να απολαύσουμε τον θησαυρό τους, χωρίς σύνορα, να μην παραμείνουμε «ά-μουσοι»…
Εικ. Όψη της περιοδικής έκθεσης «Οι αμέτρητες όψεις του Ωραίου» στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (© Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο/ΤΑΠ).
(Πρώτη δημοσίευση στο schooltime.gr – Μάιος 2017)
Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος
