Η ιστορία του Ισλαμικού Κράτους (ISIS)
Αν θέλουμε να ορίσουμε μια ημερομηνία για την απαρχή του Ισλαμικού Κράτους θα πρέπει να ανατρέξουμε πίσω στο 1999, όταν ο Αμπού Μουσάμπ αλ Ζαρκάουι έφτασε στο Αφγανιστάν και ζήτησε ακρόαση από τους ηγέτες της Αλ Κάιντα. Ο Ζαρκάουι ζητούσε την άδεια να υποκινήσει μια επανάσταση από τη μεσόγειο μέχρι το Ιράκ. Ως σουνίτης, ο Ζαρκάουι μισούσε θανάσιμα τους σιίτες και πίστευε ότι το σιιτικό κράτος του Ιράν έχει συμμαχήσει με τους δυτικούς και καταπίεζε τη σουνιτική μειονότητα. Έχοντας εξασφαλίσει την άδεια της Αλ Κάϊντα, ο Ζαρκάουι επιδόθηκε σε έναν αγώνα εξεύρεσης χρημάτων και προσπάθειας στρατολόγησης σουνιτών ώστε να δημιουργήσει το δικό του μυστικό δίκτυο στο Ιράκ. Κάτι που φαίνεται να πέτυχε, αφού το 2002 με 2003 η νέα του οργάνωση “Μονοθεϊσμός και Ισλάμ” είχε καταφέρει να κάνει αισθητή την παρουσία της στο Ιράκ με τοποθετήσεις βομβών σε κέντρα σιιτικής λατρείας. Οι σιίτες του Ιράκ είναι πλειοψηφία (65% σιίτες και 20% σουνίτες) αλλά ως την ανατροπή του Σαντάμ χουσεΐν και του κόμματος των Μπάαθ κυβερνούνταν από την σουνιτική μειοψηφία. Οι διακρίσεις που υπέστη ο σουνιτικός πληθυσμός μετά την εισβολή των Δυτικών συμμάχων το 2003 βοήθησε τον Ζαρκάουι να στρατολογήσει περισσότερους σουνίτες στρατιωτικούς που μετά την πτώση του παλιού καθεστώτος είχαν αποστρατευτεί και μείνει χωρίς δουλειά.
Το κύμα βίας που ξέσπασε στην περιοχή έφερε τη χώρα στη δίνη ενός αιματηρού θρησκευτικού εμφυλίου πολέμου. Το 2004 ο Ζαρκάουι ζήτησε να γίνει η οργάνωσή του μέλος της Αλ Κάιντα. Οι ηγέτες της Αλ Κάιντα Οσάμα μπιν Λάντεν και Ζαγουαχίρι ήταν επιφυλακτικοί απέναντι στον Ζαρκάουι αφού δεν γνώριζαν ακριβώς τους σκοπούς του. Ο Ζαρκάουι είχε καταφέρει με μεγάλη επιτυχία να αποκρύψει τους απώτερους στόχους του από τους ηγέτες της Αλ Κάιντα που ήταν η δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους και η κυριαρχία των σουνιτών, ενώ οι βασικός στόχος της Αλ Κάιντα ήταν η εκδίωξη των Αμερικανών από το Ιράκ με τη λαϊκή υποστήριξη του τοπικού μουσουλμανικού πληθυσμού. Η διαφορά των στόχων δεν θα αργούσε να φέρει τη σύγκρουση των δύο οργανώσεων. Ο Ζαρκάουι πίστευε ότι δεν χρειαζόταν μια ευρύτερη λαϊκή αποδοχή από το σύνολο του μουσουλμανικού πληθυσμού του Ιράκ αλλά μόνο της σουνιτικής μειοψηφίας, τα άλλα θα τα αναλάμβανε ο φόβος και η βία.
Ο θάνατος του Αλ Ζαρκάουι από τις Αμερικανικές δυνάμεις στις 7 Ιουνίου 2006 επιτάχυνε τα γεγονότα. Ενώ η συμφωνία του μπιν Λάντεν με τον Ζαρκάουι ήταν να ανακηρύξουν το Ισλαμικό Κράτος μετά την αποχώρηση των Αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ και αφού πρώτα θα έχουν εξασφαλίσει την υποστήριξη των μουσουλμανικών μαζών, ο νέος ηγέτης της Αλ Κάιντα του Ιράκ, Αμπού Ομάρ αλ Μπακντανί, θα ιδρύσει το Ισλαμικό Κράτος στις 15 Οκτωβρίου του 2006. Η ανακήρυξη του Ισλαμικού Κράτους τράνταξε συθέμελα τις σχέσεις των τζιχαντιστών. Ποια ήταν η σχέση του με την Αλ Κάιντα; Γιατί στην ανακήρυξη του Ισλαμικού Κράτους δεν γινόταν καμία αναφορά στους όρκους υποταγής του ηγέτη της Αλ Κάιντα του Ιράκ στον μουλά Ομάρ ηγέτη των Ταλιμπάν και στον Οσάμα Μπιν Λάντεν ως ηγέτη της Αλ Κάιντα; Ακόμα και η επιλογή του όρου κράτος δεν ήταν τυχαία. Το κράτος παραπέμπει σε μια μεγαλύτερη περιφέρεια και προτιμήθηκε από τον όρο εμιράτο που περιλαμβάνει πιο στενούς γεωγραφικούς όρους. Οι τζιχαντιστές σε όλο τον κόσμο στεκόταν μπερδεμένοι απέναντι στο Ισλαμικό Κράτος και οι σχέσεις του με την Αλ Κάιντα είχαν διαρραγεί ανεπανόρθωτα.
Οι Δώδεκα Χαλίφηδες
Όπως όλες οι μονοθεϊστικές θρησκείες, έτσι και το Ισλάμ έχει στον πυρήνα του ένα εσχατολογικό περιεχόμενο που αφορά την έλευση του δωδέκατου χαλίφη του Μαχντί και την εγκαθίδρυση του χαλιφάτου σύμφωνα με τα πρότυπα του προφήτη. Η προπαγάνδα του Ισλαμικού Κράτους στράφηκε ακριβώς σε αυτό το σημείο, στην πίστη δηλαδή του απλού μουσουλμάνου ότι το τέλος των ημερών έρχεται και θα πρέπει να ετοιμαστεί για την τελική μάχη. Όταν θα πλησιάζει το τέλος των ημερών θα δημιουργηθεί το χαλιφάτο, θα εμφανιστεί ο Μαχντί και κάτω από τις μαύρες σημαίες του θα συνταχθούν όλοι οι πιστοί για να δοθεί η ύστατη μάχη. Η τακτική της εσχατολογικής ρητορικής φαίνεται ότι απέδιδε καρπούς και για τον λόγο αυτόν ενισχύθηκε. Η ιστορία του Μαχντί, του δωδέκατου χαλίφη, είχε ιδιαίτερη πέραση ανάμεσα στους ξένους μαχητές. Αυτό εξηγεί και τον λόγο για τον οποίο σκοτώθηκαν τόσοι άνθρωποι στο χωριό Νταμπίκ της Συρίας. Το Νταμπίκ είναι ένα μικρό χωριό της Συρίας που αναφέρεται όμως στις Χαντίθ σαν το μέρος που ο στρατός του Μαχντί θα δώσει την ύστατη μάχη. Ο αριθμός των ιερών γραφών των μουσουλμάνων είναι πάρα πολύ μεγάλος και δεν περιλαμβάνει μόνο το ιερό κοράνι αλλά και τις Χαντίθ, τους λόγους και τις πράξεις που αποδίδονται στον Μωάμεθ και τους ακολούθους του. Οι Χαντίθ περιλαμβάνουν εκατοντάδες τόμους και πολλές φορές διαφέρουν ανάμεσα στην σουνιτική και την σιιτική κοινότητα. Μέσα στις χιλιάδες σελίδες τους υπάρχουν τόσες αντικρουόμενες απόψεις που με λίγη “καλή” θέληση μπορείς να ισχυριστείς τα πάντα.
Για παράδειγμα η ύπαρξη ενός Ισλαμικού κράτους έχει στη βάση του την ισχύ της σαρίας (ισλαμικός νόμος) όπου οι θρησκευτικοί ηγέτες έχουν λόγο στην διακυβέρνηση του κράτους. Αν και το Ισλαμικό Κράτος διακήρυξε την εφαρμογή της σαρίας αυτό που στην πραγματικότητα εφαρμόζεται, είναι ένας μικρός αριθμός κλασικών νομικών διατάξεων που αφορούν τον ποινικό νόμο, τη θέση των γυναικών και άλλους τομείς της κλασικής νομολογίας. Έτσι, πολύς λόγος γίνεται για τις “ισλαμικές ποινές” τους νόμους του χαντ, και δίνεται μεγάλη δημοσιότητα σε μαστιγώματα και ακρωτηριασμούς. Στην πραγματικότητα η σαρία και η χαντούντ που εφαρμόζει το Ισλαμικό Κράτος είναι αντιγραφή αυτών που ισχύουν στην Σαουδική Αραβία με την μοναδική διαφορά ότι το Ισλαμικό Κράτος τις εφαρμόζει δημόσια. Το ότι τα δυτικά κράτη δεν φαίνεται να τα ενοχλεί η εφαρμογή αυτών των νόμων από ένα σύμμαχο κράτος όπως η Σαουδική Αραβία, έχει να κάνει με τα στενά οικονομικά συμφέροντα που έχουν αναπτύξει ανάμεσά τους και την άγνοια των πολιτών τους για το τι συμβαίνει εκεί.
Το Χαλιφάτο
Η προσπάθεια ίδρυσης ενός Ισλαμικού χαλιφάτου από τους τζιχαντιστές δεν ήταν κάτι πρωτόγνωρο αφού το είχαν προσπαθήσει αρκετές φορές στο παρελθόν. Οι “μουσουλμανικές αδελφότητες” δρούσαν ως τοπικά παραρτήματα της Αλ Κάιντα στις διάφορες χώρες του κόσμου με απώτερο σκοπό την κατάληψη της εξουσίας. Αυτό συνέβη τόσο στην Υεμένη με την AQAP όσο και στην Βόρειο Αφρική (AQIM) και τη Σομαλία. Όλες οι παραπάνω οργανώσεις, ως τοπικά παραρτήματα της Αλ Κάιντα προσπάθησαν να δημιουργήσουν Ισλαμικά χαλιφάτα που όμως απέτυχαν. Με την βάρβαρη διακυβέρνησή τους ( επιβολή ισλαμικού νόμου της σαρίας ) κατάφεραν να αποξενωθούν από τις τοπικές φυλές, παρότι τους παρείχαν νερό και τρόφιμα, και να τους στρέψουν εναντίον τους. Τα παραρτήματα της Αλ Κάιντα απομακρύνθηκαν από την σκέψη του Μπιν Λάντεν για λαϊκή υποστήριξη ώστε πρώτα να εκδιώξουν τους Αμερικανούς και να μην προσπαθούν να ανατρέψουν μουσουλμανικές κυβερνήσεις, αφού αυτό θα τους ανάγκαζε να έρθουν σε ρήξη με ομόθρησκους.
Ο Αμπού Ομάρ αλ Μπαγκντανί σκοτώθηκε τον Απρίλιο του 2010 από Αμερικανούς στρατιώτες και ένα μήνα αργότερα στη θέση του βρισκόταν ο Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντανί. Όταν ο Αμπού Μπακρ, που το όνομά του σημαίνει ο “ηγέτης των πιστών”, ανέλαβε την ηγεσία του Ισλαμικού Κράτους ήταν εντελώς άγνωστος ανάμεσα στους τζιχαντιστές. Σπούδασε Ισλαμικές επιστήμες στο πανεπιστήμιο της Βαγδατης και το 1995 εντάχθηκε στην Μουσουλμανική αδελφότητα, ήταν μέλος της Αλ Κάιντα από το 2005. Με αυτό το φτωχό βιογραφικό αποτελεί μυστήριο το πώς τα μέλη του συμβουλίου Σούρα του Ισλαμικού Κράτους αποφάσισαν να προκρίνουν την υποψηφιότητά του μετά την παρουσίασή του από τον Χατζί Μπακρ, έναν πρώην συνταγματάρχη των μυστικών υπηρεσιών του Σαντάμ Χουσεϊν. Ακόμα και οι ηγέτες της Αλ Κάϊντα έμαθαν για την εκλογή του Αμπού Μπακρ όταν όλα είχαν τελειώσει. Ο ρόλος του Χατζί Μπακρ (σκοτώθηκε το 2014) υπήρξε πολύ σκοτεινός σε αυτή την κούρσα διαδοχής και αργότερα πολλοί τζιχαντιστές τον κατηγόρησαν για εκκαθαρίσεις διαφωνούντων στους κόλπους του Ισλαμικού Κράτους και ότι στην πραγματικότητα αυτός κινούσε τα νήματα (συχνά των αποκαλούσαν χαλίφη των σκιών).
Η άνοδος
Ο Αμπού Μπακρ και οι τζιχαντιστές αναζητούσαν ευκαιρία να επεκτείνουν τα όρια του κράτους τους πέρα από τα εθνικά σύνορα του Ιράκ. Η ευκαιρία αυτή τους δόθηκε το 2011 όταν οι Σύριοι πολίτες άρχισαν να διαμαρτύρονται ενάντια στην κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ. Ο Άσαντ τα προηγούμενα χρόνια είχε βοηθήσει ποικιλοτρόπως το Ισλαμικό Κράτος, τόσο παρέχοντας οπλισμό και εδαφικές διευκολύνσεις όσο και με την αποστολή χιλιάδων τζιχαντιστών για να πολεμήσουν τους Αμερικανούς στο Ιράκ. Η Αλ Καϊντα αποφάσισε να εκμεταλλευτεί την αστάθεια στην περιοχή και να αποσπάσει εδαφικά οφέλη. Ο Ζαγουαχίρι διέταξε το Ισλαμικό Κράτος να συγκροτήσει μια τρομοκρατική οργάνωση στην Συρία. Ο Αμπού Μπακρ αλ Μπαγκντανί αποφάσισε να στείλει τον Αμπού Μωάμεθ αλ Τζαβλανί, έναν σύριο τζιχαντιστή που πολεμούσε στο πλευρό του Ισλαμικού Κράτους. Η οργάνωση που ονομάστηκε μέτωπο Νούσρα (Τζμπαχατ αλ Νούσρα) άρχισε το τρομοκρατικό της έργο μέσα στο 2011 και πολύ γρήγορα άρχισε να πυκνώνει τις τάξεις του και με τζιχαντιστές που η κυβέρνηση του Μπασάρ αλ Άσαντ είχε πρόσφατα αποφυλακίσει για να αντιπερισπασμό απέναντι στις διαδηλώσεις.
Σιγά-σιγά όμως το μέτωπο Νούσρα άρχισε να εγκαταλείπει τις τρομοκρατικές επιθέσεις απέναντι στον ντόπιο πληθυσμό (βομβιστικές επιθέσεις σε τζαμιά, εκτελέσεις αμάχων κ.τ.λ.) και να μετατρέπεται σε μια αντάρτικη οργάνωση με στόχο την εκδίωξη του Άσαντ από την εξουσία. Αυτή η αλλαγή των στόχων του μετώπου Νούσρα ήταν φυσικό και επόμενο να το φέρει σε τροχιά σύγκρουσης με το Ισλαμικό Κράτος. Τα οικονομικά συμφέροντα έπαιξαν και εδώ τον κύριο ρόλο. Οι ανατολικές περιοχές στις οποίες κυριαρχούσαν το μέτωπο Νούσρα και οι αντάρτικες ομάδες είναι πλούσιες σε πετρέλαιο και ορυκτά, τις πλουτοπαραγωγικές αυτές περιοχές όπως είναι φυσικό και επόμενο εποφθαλμιούσε και το Ισλαμικό Κράτος για να τις εκμεταλλευτεί προς όφελός του. Η διαμάχη είχε περάσει σε ένα άλλο επίπεδο πια, αυτό της επιβίωσης. Ο Μπαγκντανί προσπαθώντας να φέρει προ τετελεσμένων γεγονότων τον Τζαβλανί αποκαλύπτει τον Απρίλιο του 2013 ότι το μέτωπο Νούσρα είναι παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους. Ο Τζαβλανί απάντησε άμεσα αρνούμενος κάθε σχέση με το Ισλαμικό Κράτος και δήλωσε υποταγή απ’ ευθείας στον Ζαγουαραχίρι ως ηγέτη της Αλ Κάιντα.
Οι τζιχαντιστές απειλούνται πλέον με φίχτα (διχασμός) οι σχέσεις τους βαδίζουν σε τεντωμένο σχοινί. Ο εκνευρισμός του Ζαγουαραχίρι είναι πλέον ολοφάνερος όταν τα παραπάνω γεγονότα τα πληροφορείται όχι απ’ ευθείας όπως έπρεπε αλλά από τα ΜΜΕ. Κρατάει ίσες αποστάσεις από τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές καταλογίζοντας απερισκεψία στον Μπαγκντανί που ανακήρυξε το Ισλαμικό Κράτος χωρίς να συμβουλευτεί την Αλ Καϊντα και ότι δημοσιοποίησε την σχέση του με το μέτωπο Νούσρα και στον Τζαβλανί ανευθυνότητα όταν διακήρυξε την διαφοροποίησή του από το Ισλαμικό Κράτος. Η στάση που κράτησε η Αλ Κάιντα στη διαμάχη του με το μέτωπο Νούσρα δεν άρεσε καθόλου στον Μπαγκντανί και το Ισλαμικό Κράτος. Τη δυσαρέσκειά του αυτή αποφάσισε να την δημοσιοποιήσει, κάτι που δεν ευχαρίστησε διόλου την Αλ Κάιντα και οδήγησε τον Φεβρουάριο του 2014 στην δημόσια αποκήρυξη του Ισλαμικού κράτους. Η ανταλλαγή επιστολών που ακολούθησε, μεταξύ Αλ Κάιντα και Ισλαμικού Κράτους έφερε το δεύτερο σε θέση άμυνας αφού ο Ζαγουαραχίρι παρουσίασε έγγραφα πού αποδείκνυαν ότι το Ισλαμικό Κράτος κατά τη δημιουργία του είχε δηλώσει υποταγή στην Αλ Κάιντα. Το Ισλαμικό Κράτος μπροστά στον κατακλυσμό εγγράφων από την πλευρά του Ζαγουαραχίρι ήρθε σε δύσκολη θέση και το μόνο που είχε να αντιτάξει ήταν ότι οι όρκοι υποταγή αφορούσαν της σχέσεις του κράτους εκτός Ιράκ.
Η συζήτηση είχε πλέον αρχίσει για τα καλά, ο καθένας μπορούσε να την παρακολουθήσει αφού οι ανταλλαγές απόψεων (κυρίως ύβρεων) δεν γινόταν σε κάποιο στενό κύκλο μυημένων αλλά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η παγκόσμια τζιχαντιστική κοινότητα είχε χωριστεί στα δύο, ο διχασμός ήταν πλέον γεγονός. Το Ισλαμικό Κράτος πλέον ανοικτά με το μέτωπο Νούσρα στην ανατολική Συρία. Ο εκπρόσωπος του Ζαγουαραχίρι στην περιοχή, ο Αμπού Καλίντ, οργανώνει την υπεράσπιση του Αλέπο στην Βόρεια Συρία για λογαριασμό της “Αχράρ αλ Σάμ”. Το Ισλαμικό Κράτος δεν πολεμάει με τους όρους που περιμένει ο Αμπού Καλίντ, αλλά με βομβιστικές επιθέσεις και αποστολές αυτοκτονίας. Με αυτόν τον τρόπο άλλωστε σκοτώθηκε και ο ίδιος μετά από ενέδρα που στήθηκε όταν συμμετείχε σε μια σύσκεψη με στελέχη της Αχράρ αλ Σαμ. Η Αχράρ αλ Σαμ ήταν ο κύριος σύμμαχος του μετώπου Νούσρα στην περιοχή, με το θάνατο του Αμπού Καλίντ το μέτωπο διαλύθηκε και οι χιλιάδες μαχητές κατέληξαν στο Ισλαμικό Κράτος καθώς και μαχητές από άλλες αντάρτικες οργανώσεις. Η μετέπειτα πορεία του Ισλαμικού κράτους καθώς και τα έργα του είναι νομίζω αρκετά γνωστά, το αν το ίδιο το Ισλαμικό Κράτος εκπλήρωσε την αποστολή του ως ένα κράτος που εγκαθιδρύθηκε κατά τα πρότυπα του Προφήτη εναπόκειται στην κρίση των μουσουλμάνων.
Γρηγόρης Σκάθαρος*
Οικονομολόγος
Διαβάστε ακόμα:
Ο covid-19 και η δημοσιονομική πολιτική της επόμενης ημέρας
Η αρχή του τέλους για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία – Πώς οδηγήθηκε στην κατάρρευση
