Η λέξη «βιβλίο» περιγράφει το σύνολο του έντυπου λόγου και των τυπωμένων, ενωμένων φύλλων χαρτιού, που εκδίδονται ως ένα ενιαίο σώμα και προορίζονται για ανάγνωση.
Η λέξη «Βιβλίο» ετυμολογικά προέρχεται από τη Φοινικική πόλη «Βύβλο» (ή Τζουμπάιλ, πόλη του Λιβάνου στις ακτές της Μεσογείου που κατά τους φοινικικούς χρόνους ήταν μεγάλο ναυτιλιακό και εμπορικό κέντρο, σήμερα θεωρείται η παλαιότερη συνεχώς κατοικούμενη πόλη του κόσμου και αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO), στην οποία εισαγόταν ο κατεργασμένος αιγυπτιακός πάπυρος, οι ινώδεις φλοιοί του οποίου χρησίμευαν για την κατασκευή χαρτιού. Η πόλη έδωσε και το όνομα της στον πάπυρο. Το όνομα της πόλης «Βύβλος» είναι ελληνικό, έχει ελληνική προέλευση. Η ονομασία αποδίδεται στις στενές εμπορικές της σχέσεις με τα νησιά του Αιγαίου στα οποία η Βύβλος έκανε εξαγωγή παπύρου. Έτσι ο πάπυρος πήρε το αρχικό ελληνικό του όνομα από το γεγονός ότι εξαγόταν στο Αιγαίο μέσω της Βύβλου.
[ βιβλίο < αρχαία ελληνική βιβλίον, υποκοριστικό της λέξης «βίβλος» < βύβλος: “αιγυπτιακός πάπυρος”< Βύβλος, πόλη < βύβλος” το φυτό πάπυρος”, αιγυπτιακής εισαγωγής]
Ένας μύθος, στο έργο του Πλουτάρχου «Περί Ίσιδος και Οσίριδος»(παρ. 15) αναφέρει ότι ο Σεθ, (μία πρώιμη θεότητα της αιγυπτιακής μυθολογίας), φθονούσε σύμφωνα με μία μυθική εκδοχή τον Όσιρι, τον μεγαλύτερο αδελφό του και σύζυγο της Ίσιδος) και σφετεριζόταν το στέμμα και τον θρόνο. Προκειμένου, λοιπόν, να πραγματοποιήσει τον σκοπό του, ζήτησε εξασφάλισε τη συνδρομή εβδομήντα δύο συνωμοτών και επιβουλευόμενος τον Όσιρι τον προσκάλεσε σε συμπόσιο προς τιμήν του. Κατά τη διάρκεια, όμως, του συμποσίου έδωσε εντολή να φέρουν ένα μεγάλο κιβώτιο/κασέλα επεξεργασμένο με τον πιο θαυμαστό τρόπο και όρισε ότι το κιβώτιο θα ανήκε σε όποιον χωρούσε επακριβώς μέσα του. Ο Όσιρις ξάπλωσε στο κιβώτιο ανυποψίαστος και οι συνωμότες κατέβασαν το κάλυμμα, το κάρφωσαν και στη συνέχεια έριξαν το κιβώτιο στον Νείλο. Το ρεύμα του ποταμού το έφερε μέχρι τη στις όχθες της πόλης Βύβλου. Η κασέλα σταμάτησε στις ρίζες ενός δέντρου, όπου και χώθηκε. Το δένδρο αναπτύχθηκε ταχύτατα και έκρυψε το κιβώτιο στον κορμό του. Όταν όμως το έκοψαν για την υποστύλωση της στέγης του βασιλικού ανακτόρου, το δένδρο άρχισε να διαχέει μια εξαιρετική ευωδία και η ευωδιά που ανέδυε από τις ρίζες του πρόδωσε την κρυψώνα. Έτσι η βασίλισσα Ίσιδα, γυναίκα του Όσιρι ακούγοντας το γεγονός ταξίδεψε στη Βύβλο μεταμορφωμένη σε βρεφοκόμο κι επισκέφτηκε το μέρος πιστεύοντας πως ήταν μήνυμα από τον Όσιρι και δίχως φυσικά να αποκαλύψει την πραγματική της ταυτότητα. Η βασίλισσα εκεί τής εμπιστεύθηκε την ανατροφή του νεογέννητου γιου της. Η Ίσιδα δέχτηκε και ετοιμαζόταν να κάνει το παιδί αθάνατο. Όμως μια νύχτα που η βασίλισσα της Βύβλου είδε την Ίσιδα να λούζει το παιδί στις καθαρτήριες φλόγες της τρόμαξε και έτσι η Ίσιδα της αποκάλυψε την πραγματική της ταυτότητα. Μετά την αποκάλυψη η βασιλική οικογένεια της έδωσε τον ιερό κορμό του δέντρου και αυτή επέστρεψε στην Αίγυπτο.
Το «Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας» των Henry George Liddell και Robert Scott αναφέρει ότι η λέξη «τό βιβλίον» συνήθως παλαιότερα γραφόταν «βυβλίον» από τη στενή του σχέση με τη λέξη «βύβλος» που σήμαινε και τον εσωτερικό φλοιό του παπύρου.
{ βιβλίον, τό, υποκορ. του βίβλος, χαρτί, περγαμηνή, επιστολή, σε Ηρόδ., Αριστοφ. κ.λπ.· συχνά απαντά και ως βυβλίον.
βίβλος, ἡ, I. εσωτερικός φλοιός του παπύρου (βύβλος)· γενικά, φλοιός, φλούδα, σε Πλάτ. II. βιβλίο του οποίου τα φύλλα ήταν φτιαγμένα απ’ αυτόν το φλοιό, σε Δημ. (πιθ. ξένη λέξη).}
Επίσης, είναι γνωστό από τον Όμηρο το επίθετο «βύβλινος», που αποδίδεται στα κατασκευασμένα από πάπυρο αντικείμενα.
Στις 22/23 Απριλίου 1616 έφυγαν από τη ζωή δύο μεγάλα ονόματα των γραμμάτων: ο Ισπανός συγγραφέας του Δον Κιχώτη, Μιγκέλ Ντε Θερβάντες, και ο Άγγλος ποιητής και θεατρικός συγγραφέας-δραματουργός, Γουίλιαμ Σαίξπηρ. Με αφορμή το θλιβερό διπλό αυτό γεγονός, η UNESCO έχει καθιερώσει την 23η Απριλίου ως την Παγκόσμια Ημέρα του Βιβλίου.
Παγκόσμια ημέρα του βιβλίου σήμερα και αξίζει να θυμηθούμε την περίφημη ρήση του Ρωμαίου ρήτορα και πολιτικού Κικέρωνα: «Αν έχεις ένα κήπο και μια βιβλιοθήκη, έχεις όλα όσα σου χρειάζονται».
(Πρώτη δημοσίευση στο schooltime.gr – Απρίλιος 2018)
Διαβάστε ακόμα:
Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου 2020, 23 Απριλίου – Κατεβάστε ελεύθερα +500 e-books
Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος
