Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου / Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία – Κριτήριο αξιολόγησης: Διαφήμιση – Καταναλωτισμός (Σύμφωνα με το νέο ΦΕΚ)

Της Έρης Ναθαναήλ

ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΚΕΙΜΕΝΟ Ι

Η ΑΛΛΟΤΡΙΩΜΕΝΗ ΣΤΑΣΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ

Ο τρόπος της κατανάλωσής μας έχει υποχρεωτικά ως αποτέλεσμα το γεγονός ότι ποτέ δεν είμαστε ικανοποιημένοι, αφού δεν είναι το δικό μας πραγματικό, συγκεκριμένο πρόσωπο που καταναλώνει ένα πραγματικό, συγκεκριμένο πράγμα. Έτσι αναπτύσσουμε μια ολοένα μεγαλύτερη ανάγκη για περισσότερα πράγματα, για περισσότερη κατανάλωση. Είναι αλήθεια ότι, εφόσον το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού βρίσκεται κάτω από ένα ανεκτό επίπεδο συντήρησης, θα υπάρχει μια φυσική ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι υπάρχει μια βάσιμη ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση, όσο ο άνθρωπος αναπτύσσεται πολιτιστικά και έχει πιο εκλεπτυσμένες ανάγκες για καλύτερη τροφή, για αντικείμενα καλλιτεχνικής απόλαυσης, βιβλία κ.τ.λ.

Η επιθυμία μας, όμως, για κατανάλωση έχει χάσει κάθε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου. Αρχικά η ιδέα της κατανάλωσης περισσότερων και καλύτερων πραγμάτων είχε τη σημασία πως ένας άνθρωπος θα περνούσε καλύτερη, πιο ικανοποιημένη ζωή.  Η κατανάλωση ήταν μέσο για ένα σκοπό, το σκοπό της ευτυχίας. Τώρα έχει γίνει αυτοσκοπός. Ο άνθρωπος έχει μεταβληθεί σε homo consumens (άνθρωπο καταναλωτή). Είναι άπληστος, παθητικός και προσπαθεί να εξισορροπήσει το εσωτερικό του κενό με μια συνεχή και αυξανόμενη κατανάλωση. Η σταθερή αύξηση των αναγκών του μας ωθεί σε μια συνεχώς μεγαλύτερη προσπάθεια, μας κάνει να εξαρτιόμαστε από αυτές τις ανάγκες και από τους ανθρώπους και τα ιδρύματα με τη βοήθεια των οποίων τις ικανοποιούμε. «Κάθε πρόσωπο προσπαθεί να δημιουργήσει μια νέα ανάγκη στο άλλο πρόσωπο, για να το σπρώξει σε μια νέα εξάρτηση σε μια νέα μορφή απόλαυσης, και έτσι στην οικονομική του καταστροφή… Μ΄ένα πλήθος εμπορευμάτων δημιουργείται το βασίλειο των ξένων πραγμάτων που υποδουλώνουν τον άνθρωπο» (Κ. Μαρξ). [ … ]

Η αλλοτριωμένη στάση προς την κατανάλωση δεν υπάρχει μόνο στην απόκτηση και κατανάλωση από μέρους μας εμπορευμάτων, αλλά καθορίζει πολύ πέρα από αυτό την απασχόληση του χρόνου ανάπαυσής μας. Τι θα πρέπει να αναμένουμε; Αν ένας άνθρωπος εργάζεται χωρίς να σχετίζεται αληθινά με αυτό που κάνει, αν αγοράζει και καταναλώνει εμπορεύματα με αφηρημένο και αλλοτριωμένο τρόπο, πώς είναι δυνατό να χρησιμοποιήσει το χρόνο ανάπαυσής του κατά τρόπο ενεργητικό κα αξιόλογο; Εξακολουθεί να παραμένει πάντα ο παθητικός αλλοτριωμένος καταναλωτής. «Καταναλώνει» παιχνίδια, ταινίες κινηματογράφου, εφημερίδες και περιοδικά, βιβλία, διαλέξεις, φυσικές θέες, κοινωνικές συγκεντρώσεις, κατά τον ίδιο αλλοτριωμένο και αφηρημένο τρόπο που καταναλώνει τα εμπορεύματα που έχει αγοράσει. Δεν συμμετέχει ενεργητικά και συνεπώς επιθυμεί να έχει όσο το δυνατό περισσότερη ευχαρίστηση, κουλτούρα κτλ. Στην πραγματικότητα, δεν είναι ελεύθερος να απολαύσει την ανάπαυσή του. Η κατανάλωση του χρόνου ανάπαυσής του καθορίζεται από τη βιομηχανία, όπως καθορίζονται και τα εμπορεύματα που αγοράζει. Το γούστο του είναι προκαθορισμένο, επιθυμεί να δει και να ακούσει αυτό που υποτίθεται πως πρέπει να δει και να ακούσει. Η ψυχαγωγία είναι μια βιομηχανία όπως και οι άλλες, ο καταναλωτής ωθείται στο να αγοράσει διασκέδαση, όπως ωθείται στο να αγοράσει ρούχα και παπούτσια. Η αξία της διασκέδασης καθορίζεται από την επιτυχία της στην αγορά, και όχι από κάτι που θα ήταν δυνατό να μετρηθεί με ανθρώπινους όρους.

Σε κάθε παραγωγική και αυθόρμητη δραστηριότητα συμβαίνει κάτι μέσα μου ενώ διαβάζω , απολαμβάνω την εξοχή, μιλώ σε φίλους κτλ. Μετά την εμπειρία, δεν είμαι όπως ήμουν πριν. Στην αλλοτριωμένη μορφή της ευχαρίστησης, τίποτα δε συμβαίνει μέσα μου. Έχω καταναλώσει τούτο ή εκείνο. Τίποτα δεν άλλαξε μέσα μου και το μόνο που έχει μείνει είναι η ανάμνηση αυτού που έκανα. Ένα από τα πιο εκπληκτικά παραδείγματα του είδους αυτού ευχαρίστησης κατανάλωσης είναι η λήψη φωτογραφιών, που έχει αναδειχτεί σε μια από τις πιο σημαντικές δραστηριότητες κατά την ανάπαυση. Το σύνθημα της Κόντακ «πιέστε το κουμπί, τα υπόλοιπα είναι δική μας δουλειά», που έχει συμβάλει τόσο πολύ από το 1889 στην εκλαΐκευση της φωτογραφίας σε όλον τον κόσμο, είναι συμβολικό. Είναι ένα από τα παλαιότερα προτρεπτικά στο αίσθημα παντοδυναμίας που αποκτάμε με το πάτημα των κουμπιών. Δεν κάνεις τίποτα, δε χρειάζεται να ξέρεις τίποτα, τα πάντα γίνονται μόνα τους. Το μόνο που έχει να κάνεις είναι να πατήσεις το κουμπί.

Εριχ Φρομ, Η Υγιής Κοινωνία, μτφρ. Δημ. Θεοδωρακάτου,

Εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα 1973, σς. 171-173

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ

Όταν πεθαίνει ένα παιδί,  Τόλης Νικηφόρου

Αβιταμίνωση

είναι όρος των στατιστικών δελτίων
η πείνα εξωραϊσμένη
αποπροσωποποιημένη
όπως θα τόνιζε και κάποιος διανοητής
λέξη χωρίς εικόνα

ένα παιδί είναι μονάκριβο
ένα παιδί πεθαίνει κάθε δευτερόλεπτο
με την κοιλιά πρησμένη
μάτια που δεν χωράνε πια στις κόγχες τους
σε χώρες που ονομάζονται εξωτικές
πεθαίνει στο κατώφλι του σπιτιού μου

όταν πεθαίνει ένα παιδί
πέφτει βαθύτατο σκοτάδι το ξημέρωμα
βρέχει μεγάλα δάκρυα λαμπερά
πέτρινα γίνονται τα φύλλα και δέντρα

όταν πεθαίνει ένα παιδί
ταράζεται ο ύπνος των αρχαίων νεκρών
κι από τη γη αναδύονται τα πρόσωπά τους
ενώ σαν χάλκινο πουλί
ο άνεμος τοξεύεται στο χώμα

όταν πεθαίνει ένα παιδί
οι λέξεις κι οι φωνές συντρίβονται
τριγύρω ο κόσμος καταρρέει

Ποιήματα 1966-2002,
Νέα Πορεία 

ΘΕΜΑ Α

Να αποδώσετε με λίγα λόγια (60 -80 λέξεις) τις απόψεις που εκφράζονται στις τρεις πρώτες παραγράφους του κειμένου Ι  χωρίς δικά σας σχόλια.

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β

1. Στη δεύτερη παράγραφο («Η επιθυμία μας… που υποδουλώνουν τον άνθρωπο» (Κ. Μαρξ)») του κειμένου Ι ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι ο άνθρωπος έχει μεταβληθεί σε  άνθρωπο καταναλωτή, που είναι άπληστος, παθητικός και προσπαθεί να εξισορροπήσει το εσωτερικό του κενό με μια συνεχή και αυξανόμενη κατανάλωση. Να ερμηνεύσετε τον ισχυρισμό του αυτό σε  μία  παράγραφο  80  λέξεων.

(Μονάδες 15)

2. Με ποιον τρόπο υποστηρίζει η δεύτερη παράγραφος το κεντρικό θέμα του κειμένου Ι και τη βασική θέση του συντάκτη του;

(Μονάδες 10)

3 α. «Είναι αλήθεια ότι, εφόσον το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού βρίσκεται κάτω από ένα ανεκτό επίπεδο συντήρησης, θα υπάρχει μια φυσική ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση. Είναι, επίσης, αλήθεια ότι υπάρχει μια βάσιμη ανάγκη για περισσότερη κατανάλωση, όσο ο άνθρωπος αναπτύσσεται πολιτιστικά και έχει πιο εκλεπτυσμένες ανάγκες». Να ξαναγράψετε  το παραπάνω απόσπασμα του κειμένου Ι χρησιμοποιώντας οικείο ύφος και καθημερινές λέξεις-φράσεις και να δηλώσετε την αποτελεσματικότητα του ύφους που χρησιμοποιήσατε.

(Μονάδες 10)

β. Να δείξετε τη νοηματική σχέση που έχει ο τίτλος του κειμένου 1 με το υπόλοιπο κείμενο.

(Μονάδες 5)

ΘΕΜΑ Γ

Ποιο βασικό ερώτημα θεωρείτε ότι τίθεται στο ποίημα (κείμενο 2); Ποιοι εκφραστικοί τρόποι χρησιμοποιούνται, για να δηλωθεί το πρόβλημα και οι συνέπειές του; Να στηρίξετε την απάντησή σας σε τρεις κειμενικούς δείκτες (200 περίπου λέξεις).

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Δ

ΚΕΙΜΕΝΙΚΟ ΕΙΔΟΣ: Άρθρο στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου.

ΠΟΜΠΟΣ: Μαθητής/τρια Λυκείου.

ΔΕΚΤΕΣ: Συμμαθητές, σύλλογος διδασκόντων καθηγητών και σύλλογος γονέων και κηδεμόνων.

Ο Έριχ. Φρομ (Κείμενο Ι ) υποστηρίζει ότι ενώ αρχικά η ιδέα της κατανάλωσης περισσότερων και καλύτερων πραγμάτων ήταν μέσο για ένα σκοπό, το σκοπό της ευτυχίας, τώρα έχει γίνει αυτοσκοπός. Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Να αναφερθείτε στις θετικές συνέπειες της διαφήμισης στον άνθρωπο και να προτείνετε τρόπους, με τους οποίους η εκπαίδευση και η Πολιτεία θα θωρακίσει τους νέους απέναντι στους κινδύνους της. (400λ)

(Μονάδες 30)

Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος

  • Το εκπαιδευτικό υλικό διατίθεται στο διαδίκτυο αποκλειστικά από το schooltime.gr

Σχετικά άρθρα:

Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου, Κριτήριο αξιολόγησης: Ο πνευματικός άνθρωπος σε καιρούς κρίσης

Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου, Κριτήριο: Η αλληλεξάρτηση η συσπείρωση και η συνεργασία σε καιρούς (πανδημικής και μη) κρίσης

Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου, Κριτήριο: Ατομική υπευθυνότητα – Κοινωνική ευθύνη (Ν. Γλώσσα-Λογοτεχνία)

Διαβάστε ακόμα: 

Νεοελληνική γλώσσα & Λογοτεχνία: 25 προτάσεις για εμπέδωση των αλλαγών στην εξέταση του μαθήματος

Χρήσιμο υλικό για τα Νέα Ελληνικά / Νεοελληνική γλώσσα & Λογοτεχνία Λυκείου (50+ προτάσεις)

Πώς εξετάζονται τα Αρχαία Ελληνικά και η Νεοελληνική Γλώσσα-Λογοτεχνία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις

Φιλολογικά μαθήματα Γ’ ΓΕΛ: Οι τελευταίες οδηγίες του ΥΠΑΙΘ για τη διδασκαλία και αξιολόγηση

Το Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας Γ΄ ΓΕΛ

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα – Έκθεση Λυκείου

1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook