Αχιλλέας Ε. ΑρχοντήςΤου Αχιλλέα Ε. Αρχοντή

Συζητούσα τις τελευταίες μέρες με τον παλιό μου καθηγητή και εξαιρετικό φίλο Οδυσσέα Β. Τσιντζιράκο τα τεκταινόμενα στον κόσμο με την πανδημία του covid-19 και τα μέτρα περιορισμού, τόσο παγκοσμίως όσο –κυρίως– τοπικώς. Επάνω στην συζήτηση θυμηθήκαμε μια ιστορική περίοδο, όχι και τόσο γνωστή: Αυτήν του λοιμού που ενέσκηψε επί Ιουστινιανού, το 541/542 μ.Χ. Ο αγαπητός μου δάσκαλος μου έστειλε, την επομένη, ένα κείμενο – επιστολή σχετικό με τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, όπως περιγράφονται από τον ιστοριογράφο Προκόπιο. Την παραθέτω:

Ο Βυζαντινός ιστοριογράφος Προκόπιος, 6ος μ.Χ. αιώνας, επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού, στην εξιστόρησή του “DE BELLO PERSICO”, (ΙΙ.22) παραθέτει μεταξύ άλλων κατά τρόπο εκτενή και παραστατικό την επιδημία που είχε ενσκήψει στο Βυζάντιο κατά τα έτη 541 και 542 μ.Χ. και που από τις περιγραφές των εκδηλώσεων και των λοιμώξεων που επέφερε ο συγκεκριμένος ιός οι γιατροί ονόμασαν την επιδημία αυτή «Βουβωνική πανώλη».

Ασφαλώς δεν είναι ούτε η πρώτη, ούτε η μόνη που επέπεσε με επιδημική μορφή και στο πέρασμά της θέρισε πληθυσμούς. Για την συγκεκριμένη πανούκλα ο Προκόπιος θα μας πει ότι σκότωνε την ημέρα 5.000 ανθρώπους και ο ίδιος πάλι μιλάει για 10.000, όσο βέβαια μπορούσε κανείς να ελέγξει την κατάσταση και να αξιολογήσει τις πληροφορίες κατά την εποχή εκείνη, τουλάχιστο στις Βυζαντινές κτήσεις γύρω από την Ανατολική Μεσόγειο, δεδομένου ότι και αυτός ο ιός ξεκίνησε από την Αίγυπτο, όπως και τον πέμπτο π.Χ. αιώνα…

Αλλά χωρίς να θέλουμε να φανούμε ούτε επιδημιολόγοι ούτε λοιμωξιολόγοι και τα τοιαύτα, θέλουμε να επισημάνουμε κάποιες ανθρώπινες αντιδράσεις, οι οποίες διαχρονικά και πανανθρώπινα εκδηλώνονται με τον ίδιο χαρακτήρα σε στιγμές ή καταστάσεις ομαδικού φόβου και πανικού, ανεξάρτητα από την μορφή, την έκταση και την παθογένεια της δεδομένης επιδημικής ίωσης.

Ο Λοιμός της εποχής του Ιουστινιανού

Πάντως όλες ανεξαιρέτως οι επιδημίες μέχρι σήμερα είτε έχουν επιπέσει σε ανθρώπους, είτε σε ζώα, είτε σε δένδρα εφόσον είναι σταλμένες από τη φύση έχει παρατηρηθεί ότι κάνουν τον κύκλο τους και φεύγουν, όπως ήρθαν. Το πόσους και ποιους θα σκοτώσουν στο πέρασμά τους είναι κάτι που καμία ανθρώπινη λογική διεργασία δεν μπορεί να προβλέψει και καμία ανθρώπινη επινόηση δεν στάθηκε ικανή, ως τώρα, ώστε να μην αιφνιδιαστεί στον τρόπο και την ταχύτητα της εξάπλωσης. Η φύση έστειλε αμέτρητους ιούς, αλλά η ισορροπία χλωρίδας και πανίδας εξακολουθεί να υπάρχει. Τουλάχιστον η φύση κρατάει τις ισορροπίες της…

Αλλά ανάμεσα στις πολλές ανθρώπινες αντιδράσεις απέναντι στις επιδημίες είναι ασφαλώς και οι πάσης φύσεως διοσημίες, οι εξορκισμοί καθώς και οι επικλήσεις στην ανώτερη δύναμη, ανθρώπων θρησκόληπτων, παπατζήδων και αγιογδυτών, οι οποίοι έχουν αναγάγει σε επιστήμη την ιδεολογία εξαπάτησης του απλοϊκού κοσμάκη, και φυσικά εκμεταλλεύονται με τον χειρότερο τρόπο τις ιδεοληψίες και τις προκαταλήψεις των μαζών. Σωστά επομένως η πολιτεία, πήρε την απόφαση να απαγορέψει το κοινό να εκκλησιάζεται και εντέλει ακολούθησε και η Ιερά Σύνοδος. Γιατί ο ιός αποδείχτηκε ότι δεν υποχωρεί ούτε μπροστά στα Θεία Πάθη.

Και στην συγκεκριμένη περιγραφή του Προκοπίου οι πάσχοντες βασανιζόταν από κάθε μορφής παραισθήσεις και σε εγρήγορση και σε κατάσταση ύπνου, ώστε έβλεπαν στον ύπνο και στον ξύπνιο τους, τέρατα και σημεία που τους τρομοκρατούσαν στην παραμικρή αίσθηση, ακόμα και αν κατέφευγαν μέσα στα ιερά. Αλλά κι εκεί μέσα αρρώσταιναν και πέθαιναν. Κι έτσι απομονώνονταν στα δωμάτιά τους και περίμεναν την μοίρα τους.

Πέρα απ’ αυτά όμως υπάρχουν και οι προφήτες, οι χρησμολόγοι, οι μάντεις, οι όσιοι, οι «ανειδίκευτοι ειδικοί» αεριτζήδες που …προβλέπουν!

Και είναι αρκετοί αυτοί που προβλέπουν! Αλλά εκείνο που δεν μπορεί να καταλάβει κάποιος είναι τούτο: Πώς αυτές οι προβλέψεις βρίσκονται στην αφάνεια, επί χρόνια, δεκαετίες, αιώνες, και βγαίνουν στην επιφάνεια, όταν πέφτουν θεομηνίες, λοιμοί, λιμοί, σεισμοί, καταποντισμοί.

Εν τέλει αυτές οι «επιδημίες» είναι πιο καταστροφικές για όσο εξακολουθούν να υπάρχουν στην ανθρωπότητα μάζες τεράστιες αλαφροΐσκιωτων τις οποίες κατευθύνουν και αρμέγουν οι πάσης φύσεως «σοφισταί» και «μετεωρολόγοι».

Κι από το κείμενο αυτό του Προκοπίου θα σταθώ σε μια πολύ μικρή περικοπή, η οποία ακόμα φανερώνει κραυγαλέα μια ξεχωριστή σημειολογία:
«…λεγέτω μὲν οὖν ὥς πη ἕκαστος περὶ αὐτῶν γινώσκει καὶ σοφιστὴς καὶ μετεωρολόγος, ἐγὼ δὲ ὅθεν τε ἤρξατο ἡ νόσος ἥδε καὶ τρόπῳ δὴ ὅτῳ τοὺς ἀνθρώπους διέφθειρεν ἐρῶν ἔρχομαι» (Προκοπίου Υπέρ Πολέμων, 2.22.5).

«Εγώ καλούμαι να περιγράψω από πού και πώς εκδηλώθηκε η συγκεκριμένη επιδημία και με ποιον τρόπο σκότωσε τους ανθρώπους. Για τις γνώσεις όμως που έχει πάνω κάτω ο καθένας γύρω απ’ αυτά τα ζητήματα ας μιλήσει όποιος θεωρεί τον εαυτό του ειδικό και όποιος πιστεύει πως ερμηνεύει τα παράδοξα φαινόμενα».

Ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του…

Οδυσσέας Β. Τσιντζιράκος
Φιλόλογος

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook