Του Παναγιώτη Καράβα
Ούτε οι παραγωγοί του Hollywood δεν θα μπορούσαν να υποστηρίξουν -με πιθανότητες εισπρακτικής επιτυχίας- ένα υποτιθέμενο σενάριο, εφάμιλλο των στιγμών που βιώνουμε. «Μένουμε σπίτι». Αλλά, πώς κάνουμε μάθημα; Ανάστατοι οι συνάδελφοι, είτε του ιδιωτικού, είτε του δημοσίου τομέα, αναζητούν τρόπους για να επανέλθουν στην αίθουσα. Στην ηλεκτρονική τους αίθουσα, την «e-class». Μπορεί, όμως, η τηλεργασία να αποτελέσει απάντηση στο πρόβλημα που έχει προκύψει; Οι απόψεις αλληλοσυγκρούονται.
Μέσα σε ένα χαοτικό «σκηνικό πολέμου», όλοι οι εμπλεκόμενοι καλούνται να διαχειριστούν μια πρωτοφανή κατάσταση. Τα σχολεία και όλες οι εκπαιδευτικές δομές σε αναγκαστικό κλείσιμο, ο προγραμματισμός του σχολικού έτους πλέον δεν υφίσταται, ο κίνδυνος να χαθεί η χρονιά ορατός, παρά τις διαβεβαιώσεις. Πολύ περισσότερο, για τους μαθητές που προετοιμάζονται για τις πανελλαδικές εξετάσεις η κατάσταση μόνο με το «μαρτύριο της σταγόνας» μπορεί να παραλληλιστεί. Το υπουργείο δεν μπορεί να τους πει πότε θα διαγωνιστούν πανελλαδικά. Ούτε και σε ποια ύλη. Οι γονείς τους δεν μπορούν να τους στηρίξουν, γιατί προσπαθούν να συνέλθουν από το σοκ της βίαιης προσαρμογής. Οι εκπαιδευτικοί τους δεν τους έχουν δει για περισσότερες από 15 ημέρες, ενώ οι φροντιστές τους προσπαθούν να μην καταστρέψουν τον προγραμματισμό που υπήρχε ενόψει Πανελλαδικών, να διασώσουν τις επιχειρήσεις τους και τους εργαζόμενους καθηγητές τους που βρίσκονται σε απόγνωση. Μπορούν οι κόποι μιας και πλέον χρονιάς να πάνε στα σκουπίδια;
Από την πρώτη στιγμή της κρίσης αυτής η απάντηση επιχειρήθηκε να δοθεί από αρκετούς «χρυσοθήρες»: μαθήματα εξ’ αποστάσεως. Σε μια χώρα που ο ψηφιακός αναλφαβητισμός ζει και βασιλεύει, αρκετοί ήταν εκείνοι που με πολύ μεγάλο καμάρι εμφανίστηκαν να υπερασπιστούν το εκπαιδευτικό γόητρο και κύρος τους, επικαλούμενοι τις νέες τεχνολογίες. Μπροστάρης ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος, είτε λόγω του πολύ χαμηλού μέσου όρου ηλικίας των εκπαιδευτικών του, είτε λόγω της αυτονόητης ανάγκης να επιβιώσει οικονομικά, ενέταξε την «τηλεκπαίδευση» στην καθημερινότητα του. Από την πλευρά του, ο δημόσιος τομέας επιχειρεί ένα μοναδικό για τα δεδομένα του εγχείρημα: να ανασυντάξει τις διαλυμένες από τα μνημόνια δυνάμεις του, ελλείψει προσωπικού, να οργανώσει ένα γηρασμένο στο σύνολο του και ψηφιακά αναλφάβητο προσωπικό και να επαναφέρει εκατοντάδες χιλιάδες μαθητών από τον καναπέ και το «PlayStation» πίσω στις «ψηφιακές αίθουσες». Αλήθεια, μπορεί έτσι να σωθεί η σχολική χρονιά;
Οι οπαδοί της τηλεργασίας εμφανίζονται ιδιαίτερα ένθερμοι στην ιδέα πως τα μαθήματα θα γίνονται διαδικτυακά, καθώς η κατάσταση απαιτεί άμεσες λύσεις. Για τους εκπαιδευτικούς, μια ομαδική συνομιλία στο messenger, το Skype, το Zoom, μια σειρά από πλατφόρμες για μαθήματα, εύκολα μπορούν να δώσουν λύση στο πρόβλημα. Και μάλιστα, ανέξοδα. Παράλληλα, ο εργαζόμενος μέσα από το δικό του περιβάλλον, κινείται ελεύθερα, νιώθει βολικά, απολαμβάνει ανέσεις που δύσκολα θα είχε στον χώρο εργασίας του. Γλιτώνει χρόνο από τις μετακινήσεις, χρήματα, έχει ένα ευέλικτο ωράριο (στον ιδιωτικό τομέα), αφού μπορεί εύκολα και γρήγορα να συνομιλεί με τους μαθητές του και μεταθέτει τα μαθήματα σε ώρες που αρέσουν σε όλους. Ιδανικότατο για μητέρες ή συνανθρώπους μας με αναπηρίες, που ίσως έφτασε η ώρα να διεκδικήσουν την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Αλλά και για μια επιχείρηση, στην περίπτωση του ιδιωτικού τομέα, η τηλεργασία φαντάζει ένα βήμα προς την απαλλαγή από δυσβάστακτες πάγιες υποχρεώσεις που την «γονατίζουν», όπως τα ενοίκια, οι λογαριασμοί κοινής ωφέλειας κ.α. Για τους δημόσιους, μάλιστα, η τηλεργασία αποτελεί τον μόνο τρόπο ώστε να καλυφθεί η ύλη, να επιτευχθούν οι στόχοι μιας χρονιάς. Μοναδική ευκαιρία να αποκατασταθεί το πληγωμένο τους γόητρο και να φύγει από επάνω τους η «ρετσινιά» που τους θέλει να βρίσκονται πίσω από τις εξελίξεις, αδιάφοροι και απρόθυμοι να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα.
Οι πολέμιοι της «νέας μόδας» δεν είναι τεχνοφοβικοί ή γηρασμένα μυαλά. Απλά, δεν πιστεύουν πως η τηλεργασία αποτελεί την λύση στο πρόβλημα. Σημειώνουν πως αυτή η απελευθέρωση στο πρόγραμμα οδηγεί και μια χαλάρωση της διαδικασίας. Χαλαροί μαθητές, ανάλαφρο περιβάλλον, μάθημα που ομοιάζει με εξ αποστάσεως φιλική συζήτηση. Ζητήματα ηθικής μπορούν να ανακύψουν. Μάλιστα, η ζεστή επαφή μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή χάνεται, με τον πρώτο να μη μπορεί να μεταδώσει τη «φλόγα» του στον δεύτερο. Χάνει έτσι το πρωταρχικό του πλεονέκτημα, τη δυνατότητα έμπνευσης. Παράλληλα, πρακτικά ζητήματα έρχονται να αναθεωρήσουν τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας. Ελλοχεύει ο κίνδυνος εργασίας σε αργίες, απαραίτητες για την ομαλή οικογενειακή και κοινωνική μας ζωή, η οποία μπορεί και αυτή να επηρεαστεί αρνητικά. Πιθανές είναι και οι απώλειες παραγωγικότητας λόγω τεχνικών βλαβών που μπορούν να οδηγήσουν σε απώλεια υλικού και πληροφοριών. Τέλος, τίθεται εν αμφιβόλω στα μάτια των μαθητών η αυθεντία του δασκάλου, ένα λανθασμένο κατάλοιπο άλλων εποχών, που βρήκε όμως πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης στο απαρχαιωμένο μας εκπαιδευτικό σύστημα. Με απλά λόγια, κινδυνεύει πλέον ο 67χρονος καθηγητής, που περιμένει με αγωνία – και δικαίως – την συνταξιοδότησή του, να απαξιωθεί πλήρως, εν μια νυκτί, στα μάτια μαθητών του επειδή δε φρόντισε κανένας να του μάθει πώς να κάνει ένα «κλικ».
Μπορεί η τηλεργασία να αποτελέσει μια ευκαιρία για να επανέλθει η εκπαίδευση στην Ελλάδα σε ρυθμούς κανονικότητας; Προσωπικά δεν πιστεύω πως η συζήτηση αυτή έχει νόημα. Σαφώς και δε μπορεί, αφού αργά ή γρήγορα, άνθρακας θα αποδειχθεί ο θησαυρός. Και αυτό διότι η εκπαίδευση στην Ελλάδα, δημόσια ή ιδιωτική, βρισκόταν σε κρίση προ πολλού. Ο «Κορωνοϊός» απλά έβγαλε στην επιφάνεια όλα της τα δεδομένα. Η τηλεργασία σαφώς μπορεί να σώσει τα προσχήματα, αλλά όχι να δώσει την λύση. Η τεχνολογία είναι κομμάτι της ζωής μας, αναπτύσσεται για να μας υπηρετεί, να μας βοηθά. Αν αξιοποιηθεί υπό προϋποθέσεις και όρους λογικής, τότε ίσως να καταλάβουμε την πραγματική αξία και χρησιμότητα της. Διαφορετικά, θα την χρησιμοποιούμε εν αγνοία των επιπτώσεων που θα έχει και στην εκπαιδευτική ζωή.
Παναγιώτης Καράβας
Φιλόλογος, MSc Διεπιστημονικότητας
