Στην εποχή που ζούμε η εικόνα των διάσπαρτων ηπείρων μέσα στους ωκεανούς μοιάζει δεδομένη. Μέσα στο πέρασμα των αιώνων όμως, η μορφή αυτή αλλάζει συνεχώς. Πλέον γνωρίζουμε πως η εξάπλωση του πυθμένα των ωκεανών μαζί με τη μετατόπιση των ηπείρων δημιουργούν ένα νέο σκηνικό το οποίο αλλάζει πολύ αργά την όψη την Γης.
Η θεωρία των τεκτονικών πλακών
Η θεωρία αυτή είναι διεθνώς αποδεκτή και αποτελεί το δόγμα των Γεωεπιστημών, ενώ διαμορφώθηκε στις αρχές του 1960. Αναφέρει πως η λιθόσφαιρα της Γης συνθέτεται από δώδεκα κύρια επιμέρους τμήματα που περιγράφονται ως τεκτονικές πλάκες με το χαρακτηριστικό ότι κινούνται, συγκλίνοντας ή αποκλίνοντας, με συνέπεια να αλληλεπιδρούν ή όχι μεταξύ τους. Ένα μεγάλο μέρος της σεισμικής δραστηριότητας της Γης συμβαίνει στα όρια αυτών των πλακών. Είναι μια σχετικά αργή κίνηση η οποία είχε ως κινητήριο δύναμη τη βαρύτητα. Η πλειονότητα των ερευνών έδειξαν ότι οι πλάκες μετακινούνται μέσα σε ένα έτος από 0,6 εκατοστά έως 10 εκατοστά. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τις επιστημονικές προβλέψεις σε 5 με 6 εκατομμύρια χρόνια η Κρήτη θα φτάσει απέναντι στην Κυρηναϊκή θα συγκρουστεί και θα ενωθεί με τις ακτές της Λιβύης. Μάλιστα με βάση τις καταγραφές που γίνονται με GPS μέσω δορυφόρων, η Κρήτη κινείται σήμερα με 4 με 5 εκατοστά τον χρόνο προς την Κυρηναϊκή. Αντίθετα η βόρεια Ελλάδα και η Χαλκιδική κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση μόνο με 1 εκατοστό. Αποτέλεσμα αυτών είναι να ανοίγει η τάφρος του βορείου Αιγαίου.
Η αρχή
Από τη στιγμή που εμφανίστηκε το πρώτο ανθρώπινο είδος στη Γη, η μορφή της δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα. Ωστόσο πριν φιλοξενήσει τους ανθρώπους, παρουσίαζε σημαντικές αλλαγές συγκριτικά με το σήμερα. Πριν από 200 εκατομμύρια χρόνια η Ευρώπη, η Αμερική, η Αφρική, η Ασία, η Ωκεανία και η Ανταρκτική, ήταν ενωμένες σε μία υπερ-ήπειρο ονόματι Παγγαία. Αποτελεί την τελευταία υπερ-ήπειρο που σχηματίστηκε και είναι η πιο διάσημη, καθώς έχουν διατηρηθεί και υπάρχουν διαθέσιµα πολύ περισσότερα στοιχεία στους πυθµένες των ωκεανών σε σχέση με τις προηγούμενες. Η υπερ-ήπειρος Παγγαία, αποτελούσε µια ενιαία µάζα ξηράς µε ακανόνιστο σχήµα, που περιβαλλόταν από µια ενιαία θάλασσα, γνωστή µε το όνοµα Πανθάλασσα, που στην ουσία αποτελούσε τον πρόγονο του σημερινού Ειρηνικού. Φαίνεται πως δε διαχωρίστηκε αμέσως άλλα αρχικά διαιρέθηκε σε μικρότερα τμήματα σε τρεις φάσεις.
Η αρχή έγινε μετά από έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα κατά μήκος των ανατολικών ακτών της Βόρειο-Δυτικής Αμερικής και της Βόρειο-Δυτικής Αφρικής με αποτέλεσμα την δημιουργία του Κόλπου του Μεξικού. Όμοια σχηματίστηκε στην Ανατολική πλευρά της Αφρικής ο Ινδικός ωκεανός. Περίπου 80 εκατομμύρια χρόνια πριν η βόρεια Αμερική διαχωρίστηκε από την Ευρώπη, η Αυστραλία από την Ανταρκτική και η Ινδία από την Μαδαγασκάρη. Τελικά η Ινδία ενώθηκε με την Ευρασία περίπου 50 εκατομμύρια χρόνια πριν, σχηματίζοντας τα Ιμαλάια.
Το μέλλον
Η Γη δεν έχει κλείσει τον εξελικτικό της κύκλο και με βάση τις επιστημονικές μαρτυρίες φαίνεται πως αναδιατάξεις θα συνεχίσουν να συμβαίνουν στο φλοιό της. Οι βραχυπρόθεσμες προβλέψεις τους βασίζονται σε μετρήσεις δορυφόρων και αδιάσειστα στοιχεία. Μία μελλοντική πρόβλεψη όμως εκατομμυρίων χρόνων μετά σίγουρα απέχει από την απόλυτη τεκμηρίωση.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες μία νέα υπερ-ήπειρος είναι δεδομένο πως θα σχηματιστεί. Το πιο πιθανό σενάριο για τη μελλοντική μορφή της αναφέρει πως σε 50 εκατομμύρια χρόνια η Αφρική θα μετακινηθεί βορειότερα πέφτοντας πάνω στην Ευρώπη με αποτέλεσμα να ενωθούν οι δύο ήπειροι. Έτσι, η Μεσόγειος όπως τη γνωρίζουμε θα εξαφανιστεί και θα αντικατασταθεί από τα λεγόμενα Μεσόγεια Βουνά. Τα 50 εκατομμύρια χρόνια ακούγονται σαν ένα πολύ μακρινό σενάριο, αλλά αν συμπυκνώσουμε την ιστορία της Γης σε ένα χρόνο τότε θα διαρκέσουν όσο 3 ημερολογιακές ημέρες. Η Αυστραλία θα κινηθεί βόρεια και θα πέσει πάνω στην Ινδονησία και τη Μαλαισία πριν συνεχίσει την πορεία της προς τις Φιλιππίνες και την Ασία, με την οποία θα ενωθεί. Η Ανταρκτική κινείται επίσης βόρεια και σε 100 εκατομμύρια χρόνια θα φτάσει στον Ινδικό Ωκεανό, ενώ σε 150 εκατομμύρια χρόνια θα σφηνωθεί ανάμεσα στη Μαδαγασκάρη και την Ινδονησία. Η μεγαλύτερη τεκτονική αλλαγή από όλες, θα εξαφανίσει σιγά σιγά τον Ατλαντικό Ωκεανό. Διακόσια εκατομμύρια χρόνια αργότερα, η Νέα Γη θα συγκρουστεί με την Αφρική και η Βραζιλία με τη Νότια Αφρική. Σε 250 εκατομμύρια χρόνια, οι ήπειροι θα έχουν ενωθεί σε μία καινούργια υπερ-ήπειρο, την Νέα Παγγαία, περικλείοντας ό,τι έχει απομείνει από τον Ινδικό Ωκεανό.
Συμπέρασμα
Η αέναη κίνηση των ηπείρων και η εξάπλωση του πυθμένα των ωκεανών θα συνεχίζουν όσο υπάρχει ο πλανήτης μας. Το ανθρώπινο είδος είναι νέο πάνω στη Γη που μπορεί να φαίνεται στα μάτια μας ψυχρή και ακίνητη αλλά είναι ζωντανή και εκλύει τεράστια ποσά ενέργειας. Δε γνωρίζουμε αν θα υπάρχει ζωή όπως τη ξέρουμε, για να δει την νέα υπερ-ήπειρο που θα σχηματιστεί, όμως σίγουρα θα πρέπει να μπορέσει να επιβιώσει σε έναν νέο κόσμο με καινούργια σύνορα και νέους γείτονες.
Βιβλιογραφία:
- Becky Oskin,December 19, 2017, What Is Plate Tectonics?
- Tia Ghose,February 23, 2018, Facts About Pangaea, Ancient Supercontinent
- https://www.britannica.com/place/Pangea
- Patrick L. Barry, October 6, 2000, Continents in Collision: Pangea Ultima
Παπουτσής Γρηγόρης*
Απόφοιτος του τμήματος Φυσικής Ιωαννίνων με εξειδίκευση στη φιλοσοφία των μαθηματικών από το ΕΚΠΑ.
Επικοινωνία: [email protected], 6981613616
Διαβάστε ακόμα:
