Κοινωνιολογία Προσανατολισμού Ανθρωπιστικών Σπουδών – Κεφάλαιο 1: Βασικοί ορισμοί – Σημεία έμφασης
Εισαγωγή στην κοινωνιολογία
- Κοινωνιολογική φαντασία: Η «κοινωνιολογική φαντασία» είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε από τον Αμερικανό κοινωνιολόγο Τσαρλς Ράιτ Μιλς και σημαίνει την ικανότητα των ατόμων να συνδέουν αυτό που συμβαίνει στην προσωπική τους ζωή με τα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα. Αυτή η σύνδεση γίνεται εφικτή, όταν μπορέσουμε να σκεφτούμε τον εαυτό μας από κάποια απόσταση, όταν τον παρατηρήσουμε έξω από την καθημερινή μας ρουτίνα[1] (σελ. 15, σχ. βιβλίο).
- Λειτουργισμός (φονξιοναλισμός): Ο λειτουργισμός (ή φονξιοναλισμός) είναι μια θεωρητική προσέγγιση στην οποία εντάσσονται έργα των κλασικών θεμελιωτών της κοινωνιολογίας, (Α. Κοντ, Χ. Σπένσερ, Ε. Ντυρκέμ), αλλά και έργα μεταγενέστερων Αμερικανών κοινωνιολόγων (Τ. Πάρσονς, Ρ. Μέρτον). Η σχολή αυτή ονομάστηκε «λειτουργισμός» (ή «φονξιοναλισμός»), εξαιτίας της έμφασης που έδωσε στις λειτουργίες (functions) των θεσμών. Κυριάρχησε ουσιαστικά άνευ αντιπάλου κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα (σελ.21, σχ. βιβλίο).
- Σχολή της κοινωνικής κατασκευής (σχολή του κονστρουκτιβισμού): Η έννοια της συμβολικής αλληλεπίδρασης βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο της σχολής της κοινωνικής κατασκευής (ή σχολής του κονστρουκτιβισμού).
Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, η κοινωνική ζωή είναι ένα ρευστό και διαρκώς «επαναδιαπραγματευόμενο» σύνολο από κοινωνικές πρακτικές, βρίσκεται δηλαδή σε συνεχή αναδιαμόρφωση μέσω των τρόπων αμοιβαίας κατανόησης και δράσης των ατόμων. Τα άτομα μοιράζονται τρόπους σκέψης, ιδέες, αξίες και έννοιες, καθώς αλληλεπιδρούν. Έτσι, «κατασκευάζουν» «κοινωνικούς κόσμους», δηλαδή δίνουν ευρύτερο νόημα στις άμεσες εμπειρίες της καθημερινής ζωής. Οι κοινές πρακτικές, τα νοήματα και η γλώσσα που μοιράζονται τα άτομα μεταξύ τους συνιστούν τους μηχανισμούς μέσω των οποίων η κοινωνική ζωή διαμορφώνεται σε συνεκτικό σύνολο. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι μέσα από τις κοινωνικές τους σχέσεις «κατασκευάζουν» την καθημερινή πραγματικότητα και την αντιλαμβάνονται ως δεδομένη, νομιμοποιημένη και «φυσική». Η συνεχής αυτή αναδιαμόρφωση της πραγματικότητας μας επιτρέπει να συλλάβουμε αφενός τους κοινωνικούς θεσμούς ως τους επαναλαμβανόμενους και παγιωμένους τρόπους αμοιβαίων πρακτικών και αμοιβαίας (διυποκειμενικής) κατανόησης και συμπεριφοράς, και αφετέρου την κοινωνία ως μια πολιτισμική και συμβολική «κατασκευή» (σελ.23, σχ. βιβλίο).
Εννοιολόγηση Κοινωνικών Επιστημών (πίνακας σελ. 24, σχ. βιβλίο)
- Κοινωνιολογία: Η κοινωνιολογία περιγράφει την ανθρώπινη συμπεριφορά από την οπτική της κοινωνικής ομάδας (και όχι απο την οπτική του ατόμου). Επικεντρώνεται στους τύπους των κοινωνικών σχέσεων στις σύγχρονες κοινωνίες.
- Κοινωνική ανθρωπολογία: Η κοινωνική ανθρωπολογία μελετά την κοινωνική ζωή κυρίως αγροτικών κοινωνιών.
- Ψυχολογία: Η ψυχολογία ερευνά τα ψυχικά φαινόμενα (προσωπικότητα, συναισθήματα, ικανότητες κτλ.) και τους νόμους που τα καθορίζουν.
- Οικονομική επιστήμη: Η οικονομία μελετά την παραγωγή, την κατανομή και την κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών.
- Πολιτική επιστήμη: Η πολιτική επιστήμη μελετά θέματα εκλογικής συμπεριφοράς, καθώς και ανάδειξης, κατανομής και διαχείρισης της εξουσίας σε διαφορετικά επίπεδα της κοινωνικής οργάνωσης (π.χ. οργανισμός, κοινότητα, κοινωνία και διεθνής κοινότητα).
- Ιστορία: Η ιστορία μελετά όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές κ.ά.) που έλαβαν χώρα κατά το παρελθόν.
Σημεία έμφασης Κεφαλαίου!
- Το αντικείμενο της κοινωνιολογίας [σς. 14 – 15]
- Το παράδειγμα του κοινωνιολόγου Giddens για τη σκιαγράφηση του αντικειμένου της κοινωνιολογίας [σελ. 15]
- Διαφορές μεταξύ κοινωνικής θεωρίας – θεωρητικής σκέψης [σελ. 16]
- Οι θεμελιωτές της κοινωνιολογίας [Κοντ, Μαρξ, Ντυρκέμ, Βέμπερ, σς. 17-20]
- Οι κοινωνιολογικές σχολές και οι εκπρόσωποί τους [σς. 21-23]
Γλωσσάριο
Αποδιοπομπαίος τράγος (εξιλαστήριο θύμα): Η φράση προέρχεται από την παράδοση των Εβραίων, οι οποίοι κάθε 7 χρόνια φόρτωναν τελετουργικά όλα τους τα αμαρτήματα σε έναν τράγο, τον οποίο στη συνέχεια έδιωχναν μακριά από την πόλη, στην έρημο. Μαζί του συμβολικά έδιωχναν και τα αμαρτήματα. Σήμερα η φράση αποδίδεται σε όποιον θεωρούμε υπεύθυνο για ό,τι κακό μας συμβαίνει (σελ. 217, σχ. βιβλίο).
[1] Συμπληρωματικά και μόνο αν ζητηθεί σε ερώτηση, αναφέρουμε:
η «κοινωνιολογική φαντασία» αμφισβητεί τις κοινότοπες ερμηνείες της κοινωνικής συμπεριφοράς. Αντιπαρατίθεται στη συμβατική κοινωνική γνώση, σε όλες εκείνες τις ιδέες που οι άνθρωποι, αβασάνιστα, θεωρούν αληθείς, χωρίς να τις έχουν υποβάλει σε κανέναν έλεγχο της λογικής (σελ. 17, σχ. βιβλίο)
Τάσος Τριανταφυλλόπουλος*
Φιλόλογος, MSc Εκπαιδευτική Πολιτική και Διοίκηση
Διαβάστε ακόμα: