Ο πρώτος μήνας του έτους, Ιανουάριος, οφείλει το όνομά του στον διπρόσωπο θεό των Ρωμαίων, Ιανό (Janus), στον οποίο ουσιαστικά ήταν αφιερωμένος. Ο συγκεκριμένος μήνας σηματοδοτεί την αρχή και το τέλος, την είσοδο αλλά και την έξοδο.
Ποια η σχέση του θεού Ιανού με τον εν λόγω μήνα; Όλοι μας κάθε χρόνο τέτοιες μέρες ευχόμαστε το νέο έτος να είναι ευτυχισμένο, πιο παραγωγικό και γενικά καλύτερο από το προηγούμενο, φέρνοντας μόνο χαρές και ευτυχία. Ο θεός Ιανός, λοιπόν, είχε δύο πρόσωπα, ένα «κακό», αγέλαστο και ένα «καλό», χαρούμενο και γι’ αυτό άλλωστε τον αποκαλούσαν και «Janus bifrons», δηλαδή διπρόσωπο Ιανό. Τα δύο αυτά πρόσωπα έβλεπαν σε αντίθετες κατευθύνσεις. Το ένα, το «κακό», έβλεπε πίσω στον παλιό χρόνο, ενώ το άλλο το «καλό» μπροστά στον νέο χρόνο. Τα δυο του πρόσωπα, με αυτό τον τρόπο, συμβόλιζαν την αρχή και το τέλος, τη νιότη και το γήρας, την είσοδο και την έξοδο. Γι’ αυτό, άλλωστε, και αφιέρωσαν στον Ιανό τον Ιανουάριο, τον πρώτο μήνα του νέου έτους, που κοιτάζει πίσω προς τον προηγούμενο χρόνο και μπροστά προς τον επόμενο.
Στην Αρχαία Ελλάδα ονομαζόταν «Γαμηλιών», καθώς συνήθως οι γάμοι γίνονταν το μήνα αυτό.
Στη λαϊκή παράδοση αναφέρεται και ως Γενάρης ή Γινάρης, Πρωτάρης, Καλαντάρης, Μεσοχείμωνας…
(Πρώτη δημοσίευση στο schooltime.gr: Ιανουάριος 2019)
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος