Αρχαία Ελληνικά Β’ και Γ’ Λυκείου, Κείμενο αυτενέργειας (αδίδακτο κείμενο – Δημοσθένης, Επιτάφιος): Ενδεικτικές ασκήσεις γραμματικής & συντακτικού σύμφωνα με το νέο σύστημα εξέτασης
ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ, 60.1–5
(Η Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα)
Προοίμιον: το επαχθές καθήκον της εκφώνησης ενός επιτάφιου λόγου – Η αυτοχθονία των Αθηναίων
Ο λόγος εκφωνήθηκε προς τιμήν των Αθηναίων που σκοτώθηκαν στη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.), όπου οι συνασπισμένες εναντίον των Μακεδόνων πόλεις της νότιας Ελλάδας ηττήθηκαν από τον Φίλιππο.
[1] Ἐπειδὴ τοὺς ἐν τῷδε τῷ τάφῳ κειμένους, ἄνδρας ἀγαθοὺς ἐν τῷ πολέμῳ γεγονότας, ἔδοξεν τῇ πόλει δημοσίᾳ θάπτειν καὶ προσέταξεν ἐμοὶ τὸν νομιζόμενον λόγον εἰπεῖν ἐπ’ αὐτοῖς, ἐσκόπουν μὲν εὐθὺς ὅπως τοῦ προσήκοντος ἐπαίνου τεύξονται, ἐξετάζων δὲ καὶ σκοπῶν ἀξίως εἰπεῖν τῶν τετελευτηκότων ἕν τι τῶν ἀδυνάτων ηὕρισκον ὄν.
[2] οἳ γὰρ τὴν ὑπάρχουσαν πᾶσιν ἔμφυτον τοῦ ζῆν ὑπερεῖδον ἐπιθυμίαν, καὶ τελευτῆσαι καλῶς μᾶλλον ἠβουλήθησαν ἢ ζῶντες τὴν Ἑλλάδ’ ἰδεῖν ἀτυχοῦσαν, πῶς οὐκ ἀνυπέρβλητον παντὶ λόγῳ τὴν αὑτῶν ἀρετὴν καταλελοίπασιν; ὁμοίως μέντοι διαλεχθῆναι τοῖς πρότερόν ποτ’ εἰρηκόσιν ἐνθάδ’ εἶναι μοι δοκεῖ.
[3] ὡς μὲν οὖν ἡ πόλις σπουδάζει περὶ τοὺς ἐν τῷ
πολέμῳ τελευτῶντας, ἔκ τε τῶν ἄλλων ἔστιν ἰδεῖν καὶ μάλιστ’ ἐκ τοῦδε τοῦ νόμου, καθ’ ὃν αἱρεῖται τὸν ἐροῦντ’ ἐπὶ ταῖς δημοσίαις ταφαῖς· εἰδυῖα γὰρ παρὰ τοῖς ἀγαθοῖς ἀνδράσιν τὰς μὲν τῶν χρημάτων κτήσεις καὶ τῶν κατὰ τὸν βίον ἡδονῶν ἀπολαύσεις ὑπερεωραμένας, τῆς δ’ ἀρετῆς καὶ τῶν ἐπαίνων πᾶσαν τὴν ἐπιθυμίαν οὖσαν, ἐξ ὧν ταῦτ’ ἂν
αὐτοῖς μάλιστα γένοιτο λόγων, τούτοις ᾠήθησαν δεῖν αὐτοὺς τιμᾶν, ἵν’ ἣν ζῶντες ἐκτήσαντ’ εὐδοξίαν, αὕτη καὶ τετελευτηκόσιν αὐτοῖς ἀποδοθείη.
[4] εἰ μὲν οὖν τὴν ἀνδρείαν μόνον αὐτοῖς τῶν εἰς ἀρετὴν ἀνηκόντων ὑπάρχουσαν ἑώρων, ταύτην ἂν ἐπαινέσας ἀπηλλαττόμην τῶν λοιπῶν· ἐπειδὴ δὲ καὶ γεγενῆσθαι καλῶς καὶ πεπαιδεῦσθαι σωφρόνως καὶ
βεβιωκέναι φιλοτίμως συμβέβηκεν αὐτοῖς, ἐξ ὧν εἰκότως ἦσαν σπουδαῖοι, αἰσχυνοίμην ἂν εἴ τι τούτων φανείην παραλιπών. ἄρξομαι δ’ ἀπὸ τῆς τοῦ γένους αὐτῶν ἀρχῆς.
[5] Ἡ γὰρ εὐγένεια τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ἐκ πλείστου χρόνου παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἀνωμολόγηται. οὐ γὰρ μόνον εἰς πατέρ’ αὐτοῖς καὶ τῶν ἄνω προγόνων κατ’ ἄνδρ’ ἀνενεγκεῖν ἑκάστῳ τὴν φύσιν ἔστιν, ἀλλ’ εἰς ὅλην κοινῇ τὴν ὑπάρχουσαν πατρίδα, ἧς αὐτόχθονες ὁμολογοῦνται εἶναι. μόνοι γὰρ πάντων ἀνθρώπων, ἐξ ἧσπερ ἔφυσαν, ταύτην ᾤκησαν καὶ τοῖς ἐξ αὑτῶν παρέδωκαν, ὥστε δικαίως ἄν τις ὑπολάβοι τοὺς μὲν ἐπήλυδας ἐλθόντας εἰς τὰς πόλεις καὶ τούτων πολίτας προσαγορευομένους ὁμοίους εἶναι τοῖς εἰσποιητοῖς τῶν παίδων, τούτους δὲ γνησίους γόνῳ τῆς πατρίδος πολίτας εἶναι.
[6] δοκεῖ δέ μοι καὶ τὸ τοὺς καρπούς, οἷς ζῶσιν ἅνθρωποι, παρ’ ἡμῖν πρώτοις φανῆναι, χωρὶς τοῦ μέγιστον εὐεργέτημ’ εἰς πάντας γενέσθαι, ὁμολογούμενον σημεῖον ὑπάρχειν τοῦ μητέρα τὴν χώραν εἶναι τῶν ἡμετέρων προγόνων. πάντα γὰρ τὰ τίκτονθ’ ἅμα καὶ τροφὴν τοῖς γιγνομένοις ἀπ’ αὐτῆς τῆς φύσεως φέρει· ὅπερ ἥδ’ ἡ χώρα
πεποίηκεν.
Δραστηριότητες:
Μετάφραση – ερώτηση κατανόησης:
- Να μεταφραστεί το απόσπασμα: «εἰ μὲν οὖν τὴν ἀνδρείαν μόνον αὐτοῖς … δ’ ἀπὸ τῆς τοῦ γένους αὐτῶν ἀρχῆς».
- Για ποιο λόγο πιστεύει ο ρήτορας πως είναι αδύνατο να μιλήσει για τους νεκρούς όπως τους αξίζει;
- [1] ἀγαθοὺς, [2] μᾶλλον, [3] σπουδάζει, [5] ἄνω, πολίτας: Ποια είναι η σημασία συγκεκριμένων λέξεων στο κείμενο; Ποια διαφορά έχει η σημασία τoυς στη νεοελληνική;
Γραμματική:
- Στην παράγραφο [5] να εντοπίσετε τα τριτόκλιτα συμφωνόληκτα ουσιαστικά και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση στον άλλο αριθμό.
- Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους:
- πολέμῳ: αιτιατική πληθυντικού
- τῇ πόλει: δοτική πληθυντικού
- ταῖς δημοσίαις ταφαῖς: γενική ενικού
- τῶν χρημάτων: τον ίδιο τύπο στον άλλο αριθμό
- τάς κτήσεις: κλητική ενικού
- ἡδονῶν: δοτική ενικού
- ἀρχῆς: δοτική πληθυντικού
- Στην παράγραφο [6] να εντοπίστε όλες τις αντωνυμίες και να τις χαρακτηρίσετε γραμματικώς (είδος, αριθμός, γένος, πτώση).
- Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους των παρακάτω αντωνυμιών:
- αὐτοῖς: γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους
- αὑτῶν: δοτική πληθυντικού, στο β’ πρόσωπο
- τοῦδε: αιτιατική ουδετέρου
- ὃν: ονομαστική ουδετέρου, πληθυντικού αριθμού
- Στην παράγραφο [5] να μεταφέρετε τα επίθετα και τα επιρρήματα στους άλλους βαθμούς.
- Στην παράγραφο [6] να εντοπίσετε όλους τους τύπους των συνηρημένων ρημάτων και να κλίνετε την προστακτική ενεστώτα στην ίδια φωνή που βρίσκονται.
- Να κλίνετε την ευκτική και την προστακτική του αορίστου β’ (στην ίδια φωνή) των παρακάτω ρημάτων:
- τεύξονται
- καταλελοίπασιν
- αἱρεῖται
- ἑώρων
- εἶναι
- φέρει
- Να εντοπίσετε σε όλους τις παραγράφους τα αριθμητικά επίθετα και να τα χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τους.
Συντακτικό:
- [1] Ἐπειδὴ τοὺς ἐν τῷδε τῷ τάφῳ κειμένους, ἄνδρας ἀγαθοὺς ἐν τῷ πολέμῳ γεγονότας, ἔδοξεν τῇ πόλει δημοσίᾳ θάπτειν καὶ προσέταξεν ἐμοὶ τὸν νομιζόμενον λόγον εἰπεῖν ἐπ’ αὐτοῖς, ἐσκόπουν μὲν εὐθὺς ὅπως τοῦ προσήκοντος ἐπαίνου τεύξονται, ἐξετάζων δὲ καὶ σκοπῶν ἀξίως εἰπεῖν τῶν τετελευτηκότων ἕν τι τῶν ἀδυνάτων ηὕρισκον ὄν :να εντοπίσετε:
- τα υποκείμενα των απαρεμφάτων και των μετοχών και να δικαιολογήσετε την πτώση τους,
- τα αντικείμενα όλων των ρηματικών τύπων
- [3] ὡς μὲν οὖν ἡ πόλις σπουδάζει περὶ τοὺς ἐν τῷ
πολέμῳ τελευτῶντας, ἔκ τε τῶν ἄλλων ἔστιν ἰδεῖν καὶ μάλιστ’ ἐκ τοῦδε τοῦ νόμου, καθ’ ὃν αἱρεῖται τὸν ἐροῦντ’ ἐπὶ ταῖς δημοσίαις ταφαῖς: να αναγνωρίσετε τα υποκείμενα των ρημάτων. - [2] οἳ γὰρ τὴν ὑπάρχουσαν πᾶσιν ἔμφυτον τοῦ ζῆν ὑπερεῖδον ἐπιθυμίαν: να εντοπίσετε το είδος της πρότασης και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
- [1] ἐσκόπουν μὲν εὐθὺς ὅπως τοῦ προσήκοντος ἐπαίνου τεύξονται: να αναγνωρίσετε συντακτικώς τη δευτερεύουσα πρόταση (είδος, εισαγωγή, εκφορά, λειτουργία).
- [2] οἳ γὰρ τὴν ὑπάρχουσαν πᾶσιν ἔμφυτον τοῦ ζῆν ὑπερεῖδον ἐπιθυμίαν, καὶ τελευτῆσαι καλῶς μᾶλλον ἠβουλήθησαν ἢ ζῶντες τὴν Ἑλλάδ’ ἰδεῖν ἀτυχοῦσαν: να εντοπίσετε τους δύο όρους σύγκρισης και να αναφέρετε τον τρόπο με τον οποίο εκφέρεται ο β’ όρος σύγκρισης.
- [5] Ἡ γὰρ εὐγένεια τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ἐκ πλείστου χρόνου παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἀνωμολόγηται. οὐ γὰρ μόνον εἰς πατέρ’ αὐτοῖς καὶ τῶν ἄνω προγόνων κατ’ ἄνδρ’ ἀνενεγκεῖν ἑκάστῳ τὴν φύσιν ἔστιν, ἀλλ’ εἰς ὅλην κοινῇ τὴν ὑπάρχουσαν πατρίδα, ἧς αὐτόχθονες ὁμολογοῦνται εἶναι. μόνοι γὰρ πάντων ἀνθρώπων, ἐξ ἧσπερ ἔφυσαν, ταύτην ᾤκησαν καὶ τοῖς ἐξ αὑτῶν παρέδωκαν, ὥστε δικαίως ἄν τις ὑπολάβοι τοὺς μὲν ἐπήλυδας ἐλθόντας εἰς τὰς πόλεις καὶ τούτων πολίτας προσαγορευομένους ὁμοίους εἶναι τοῖς εἰσποιητοῖς τῶν παίδων, τούτους δὲ γνησίους γόνῳ τῆς πατρίδος πολίτας εἶναι: να αναγνωρίσετε συντακτικώς τις υπογραμμισμένες λέξεις.
- [2] οἳ γὰρ τὴν ὑπάρχουσαν πᾶσιν ἔμφυτον τοῦ ζῆν ὑπερεῖδον ἐπιθυμίαν, καὶ τελευτῆσαι καλῶς μᾶλλον ἠβουλήθησαν ἢ ζῶντες τὴν Ἑλλάδ’ ἰδεῖν ἀτυχοῦσαν, πῶς οὐκ ἀνυπέρβλητον παντὶ λόγῳ τὴν αὑτῶν ἀρετὴν καταλελοίπασιν; ὁμοίως μέντοι διαλεχθῆναι τοῖς πρότερόν ποτ’ εἰρηκόσιν ἐνθάδ’ εἶναι μοι δοκεῖ: να εντοπίσετε όλους τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς και να αναφέρετε τη λέξη που προσδιορίζουν. Με ποιον τρόπο προστίθενται προσδιορισμοί σε ένα ρήμα; Πώς θα διαμορφωνόταν μια φράση αν αφαιρούσαμε τους προσδιορισμούς;
- Στην παράγραφο [4] να αναγνωρίσετε το είδος του «ἂν».
- [5] μόνοι γὰρ πάντων ἀνθρώπων, ἐξ ἧσπερ ἔφυσαν, ταύτην ᾤκησαν καὶ τοῖς ἐξ αὑτῶν παρέδωκαν, ὥστε δικαίως ἄν τις ὑπολάβοι τοὺς μὲν ἐπήλυδας ἐλθόντας εἰς τὰς πόλεις καὶ τούτων πολίτας προσαγορευομένους ὁμοίους εἶναι τοῖς εἰσποιητοῖς τῶν παίδων, τούτους δὲ γνησίους γόνῳ τῆς πατρίδος πολίτας εἶναι: Για ποιον λόγο επιλέγεται η συγκεκριμένη έγκλιση; Τι θα άλλαζε στο νόημα της φράσης, αν το ρήμα βρισκόταν σε έγκλιση οριστική;
- [5] μόνοι γὰρ πάντων ἀνθρώπων, ἐξ ἧσπερ ἔφυσαν, ταύτην ᾤκησαν καὶ τοῖς ἐξ αὑτῶν παρέδωκαν: ποιες αλλαγές (μορφολογικές και σημασιολογικές) θα είχαμε στη φράση αν άλλαζε το υποκείμενο από ενικό σε πληθυντικό;
[4] εἰ μὲν οὖν τὴν ἀνδρείαν μόνον αὐτοῖς τῶν εἰς ἀρετὴν ἀνηκόντων ὑπάρχουσαν ἑώρων, ταύτην ἂν ἐπαινέσας ἀπηλλαττόμην τῶν λοιπῶν: να αναγνωρίσετε το είδος της υπογραμμισμένης μετοχής, δικαιολογώντας την απάντησή σας.
- Να βρεθούν και να αναγνωρισθούν οι ονοματικοί προσδιορισμοί του αποσπάσματος:
[5] Ἡ γὰρ εὐγένεια τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ἐκ πλείστου χρόνου παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ἀνωμολόγηται. οὐ γὰρ μόνον εἰς πατέρ’ αὐτοῖς καὶ τῶν ἄνω προγόνων κατ’ ἄνδρ’ ἀνενεγκεῖν ἑκάστῳ τὴν φύσιν ἔστιν, ἀλλ’ εἰς ὅλην κοινῇ τὴν ὑπάρχουσαν πατρίδα, ἧς αὐτόχθονες ὁμολογοῦνται εἶναι.
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
Διαβάστε ακόμα:
Διαγώνισμα Αρχαίων Ελληνικών Β’ Λυκείου, Γνωστό – Διδαγμένο (Λυσίου, ὑπὲρ Μαντιθέου)
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Αρχαία Ελληνικά Λυκείου
- Πώς θα εξετάζονται τα Αρχαία ελληνικά στη Β’ και τη Γ’ Λυκείου
- Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Λυκείου: Κριτήρια αξιολόγησης από το ΙΕΠ σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις
- 15 δωρεάν βοηθήματα για το «άγνωστο κείμενο» στα αρχαία ελληνικά
- «Συνοπτικό Συντακτικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας» δωρεάν e-book
- «Αρχαία Ελληνικά: Ασκήσεις Γραμματικής και Συντακτικού» δωρεάν e-book
- Κατεβάστε δωρεάν τη Γραμματική και το Συντακτικό του Αχιλλέα Τζάρτζανου
- Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Αρχαία Α’ Λυκείου, 2. Αρχαία Β’ Λυκείου, 3. Αρχαία Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Γραμματική, 6. Συντακτικό 7. Άγνωστο κείμενο
