Τα έθιμα που ακολουθούσαν μετά τον γάμο, ήταν ένα κράμα από αρχαία έθιμα και έθιμα τα οποία αναπτύχθηκαν στην πορεία του χρόνου. Τα έθιμα του γάμου στην αρχαία Αθήνα χωρίζονται σε τρεις φάσεις: τα προαύλια, τον κυρίως γάμο και τα επαύλια. Στα προαύλια διακρίνουμε την τελετή της λουτροφορίας, την οποία συναντάμε και στον Ποντιακό γάμο. Η δεύτερη φάση ανήκει στην νύφη. Στην Αθήνα προσφέρει τα παιχνίδια της στην Άρτεμη δηλώνοντας την ενηλικίωσή της, ενώ στον Πόντο ολόκληρη εβδομάδα είναι δική της με το έθιμο της σινέας. Το έθιμο της τρίτης φάσης είναι ίδιο σε αρχαία Αθήνα και Πόντο.
Το πρώτο από αυτά ακολουθεί αμέσως μετά τον γάμο, είναι το αρχαίο έθιμο απαύλια. Μετά την πρώτη νύχτα του γάμου, η οποία ονομαζόταν μυστική νύχτα, ακολουθούσε την επόμενη μέρα το έθιμο των απαυλίων. Ο γαμπρός έφευγε από το σπίτι του και επισκεπτόταν το σπίτι του πεθερού του. Η νεαρή γυναίκα του έστελνε ως δώρο για να επιστρέψει κοντά της μια χλαμύδα, θέλοντας να εξαγοράσει την επιστροφή του. Η χλαμύδα αυτή ονομαζόταν απαυλιστηρία χλαμύδα.
Την επόμενη μέρα με την επιστροφή του γαμπρού, ακολουθούσαν τα αποκαλυπτήρια της νύφης και η προσφορά δώρων σ΄ αυτήν.
Στον Πόντο το έθιμο λάβαινε χώρα την πρώτη Κυριακή μετά τον γάμο. Βέβαια εδώ ο γαμπρός πήγαινε στα πεθερικά του μαζί με τη σύζυγό του και το βράδυ της ίδιας μέρας επέστρεφαν σπίτι τους.
Στην Λιβερά το έθιμο λεγόταν πεδοστρόφια και γινόταν στο σπίτι του κουμπάρου. Το βράδυ της Δευτέρας ο κουμπάρος προσκαλούσε σε συμπόσιο τον γαμπρό, την νύφη και όλους, όσοι είχαν λάβει μέρος στο θήμισμα, τον χορό με τον οποίο έκλειναν τα γαμήλια δρώμενα.
Στον Πόντο επεκράτησαν κάποια έθιμα δηλωτικά της ανάγκης να κρατηθεί η συνοχή της μεγάλης πατριαρχικής οικογένειας. Οι οικογένειες είχαν πολλές νύφες, αδέλφια, πολλά παιδιά, και ήταν αναγκαίο για να λειτουργήσει μια τόσο μεγάλη οικογένεια με 30, ακόμα και με 40 μέλη, να υπάρχει υπακοή. Αυτή η υπακοή επιτυγχανόταν με το έθιμο της σιωπής. Το έθιμο ονομαζόταν μάch ή μαchοκράτεμαν και κυριαρχούσε κυρίως στα μέρη της Χαλδίας.
Η νύφη δεν μιλούσε στον πεθερό, την πεθερά, τους αντραδέλφους της, τις μεγαλύτερες συννυφάδες και κάθε μεγάλο άντρα συγγενή της οικογένειας του συζύγου της. Το έθιμο τελείωνε μόνον αν το επέτρεπε ο πεθερός της, αυτό συνήθως γινόταν μετά τη γέννηση του δεύτερου ή τρίτου παιδιού. Η πεθερά αναγκαζόταν να βάλει τέλος στο έθιμο, επειδή έπρεπε να συνεννοούνται για τις οικιακές εργασίες.
Το έθιμο, στο χωριό μου, διατηρήθηκε στη νέα πατρίδα τουλάχιστον 10- 15 χρόνια, όσο ζούσαν ακόμα οι μεγαλύτεροι άνθρωποι, οι οποίοι ήρθαν από τον Πόντο, όπως ο παππούς μου, ο οποίος ήταν γύρω στα 50 και ήθελαν να εφαρμόσουν και εδώ τα έθιμα αυτά. Οι κοινωνικές συνθήκες όμως είχαν αλλάξει ριζικά και τα έθιμα αυτοκαταργήθηκαν.
Το τελευταίο έθιμο στο οποίο θα αναφερθώ είναι το έθιμο του ποδόλουτρου. Τη συνήθεια του ποδόλουτρο που δήλωνε το σεβασμό στον ξένο, τη συναντούμε στην Οδύσσεια. Η Ευρύκλεια παίρνει εντολή από την Πηνελόπη να πλύνει τα πόδια του ξένου, ως ένδειξη σεβασμού και φιλοξενίας.
Το έθιμο του ποδόλουτρου επιβίωσε στην ποντιακή κοινωνία για αιώνες, ως ένα από τα έθιμα του γάμου. Η νέα νύφη ως ένδειξη σεβασμού και υπακοής έπλενε τα πόδια του πεθερού της, αμέσως μετά τον γάμο, της πεθεράς και κάποιων ηλικιωμένων γειτόνων. Σε κάποια μέρη της Χαλδίας το ποδόλουτρο πεθερού και πεθεράς γινόταν κάθε Σάββατο για πολλά χρόνια.
Το ποδόλουτρο τελείωνε με το φίλημα των ποδιών εκ μέρους της νύφης, ενώ ο πεθερός τη φιλοδωρούσε με χρήματα. Στην περιοχή του παππού μου, στο Επές, η νύφη ήταν υποχρεωμένη οκτώ μέρες μετά τον γάμο, να πλύνει τα πόδια όλων των μελών της οικογένειας, ως δείγμα ταπείνωσης και σεβασμού. Το έθιμο εξέλιπε με τα χρόνια, αλλά εφαρμοζόταν σε κάθε ξένο, ο οποίος διανυκτέρευε στην οικία τους, όπως ακριβώς γινόταν και στον Όμηρο.
Γιώτα Ιωακειμίδου*
Φιλόλογος
Διαβάστε ακόμα:
Το βάψιμο της νύφης στον Πόντο, ξεχασμένα έθιμα
