Νέα Ελληνικά Β & Γ’ Λυκείου, ενιαία εξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας – Λογοτεχνίας, κριτήριο αξιολόγησης: Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, Ψυχαγωγία και Ελεύθερος χρόνος
ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ
Τα πρώτα χρόνια της ανθρώπινης ζωής είναι καθοριστικά για τη μετέπειτα πορεία. Και τούτο, γιατί οι βασικές συντεταγμένες χαράζονται στην ψυχή κατά την εύπλαστη και ευεπηρέαστη παιδική ηλικία. Τότε είναι που τίθενται οι ψυχικές και πνευματικές βάσεις, πάνω στις οποίες οικοδομείται η ανθρώπινη προσωπικότητα σύμφωνα με τη στερεότητα και την ποιότητά τους. Στην οικοδόμηση αυτή τον πρωταρχικό ρόλο διαδραματίζουν οι εξωγενείς φορείς κοινωνικοποίησης, γιατί η επίδρασή τους είναι συνεχής και μεθοδευμένη. Σημαντικός είναι και ο ρόλος της αυτενέργειας, της αυτόβουλης δραστηριότητας, της δημιουργικής έκφρασης του παιδιού, όπως αυτή εκδηλώνεται μέσα στο παραδοσιακό παιχνίδι.
Το παιχνίδι, λοιπόν, αποτελεί δοκιμασμένο και πετυχημένο μέσο ομαλής ψυχοπνευματικής ανάπτυξης. Σε κάθε μορφή του το παιχνίδι αναπτύσσει σύμμετρα τις δυνάμεις του παιδιού, είτε αυτό είναι μια ατομική δημιουργική δράση είτε ομαδική και οργανωμένη. Θέτει σε κίνηση το σώμα, αφυπνίζει το πνεύμα και ακονίζει τη νόηση. Δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει ελεύθερα τη φαντασία και να έρθει σε γόνιμη επαφή με τον εξωτερικό χώρο, σε μια σχέση δημιουργίας, που με απλά μέσα φανερώνει τις πρώτες εφέσεις και καλλιεργεί τις κλίσεις και τις δεξιότητές του. Έπειτα, γεμίζει την παιδική ψυχή με αισθήματα χαράς και ευφορίας. Ικανοποιεί την ανάγκη για δημιουργία, που στην ενήλικη ζωή εκφράζεται μέσα στην εργασία. Αποτελεί, δηλαδή, το μέσο διοχέτευσης του παιδικού δυναμισμού στον περιβάλλοντα χώρο και επικράτησης πάνω σε αυτόν. Γιατί φανερώνει την ασύνειδη επιθυμία του παιδιού να φέρει αλλαγές στο χώρο και να τον πλάσει με τη δημιουργική πνοή της φαντασίας του. Και μέσα από αυτή την προσπάθεια η παιδική ψυχή χαλυβδώνεται με αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία, η οκνηρία ξεριζώνεται και τη θέση της παίρνει η φιλοπονία και η αγωνιστικότητα.
Μεγαλύτερη, ακόμη, είναι η σημασία του ομαδικού παιχνιδιού. Γιατί όσο απλή και αν είναι η μορφή του, το παιχνίδι αυτού του είδους αποτελεί εικόνα της κοινωνικής ζωής και συνάμα το καλύτερο σχολείο της. Κατ’ αρχάς εντάσσει το παιδί σε μορφές συλλογικότητας, που δίχως να θρυμματίζουν την ατομική ιδιαιτερότητα, αίρουν τον ατομικισμό. Στο πλαίσιο της ομάδας το παιδί μαθαίνει να θέτει το «εγώ» στην υπηρεσία του «εμείς» και αποκτά επίγνωση της ευθύνης του απέναντι στο σύνολο. Από την αποτυχία και την απόρριψη διδάσκεται πως η επιτυχία και η ανάδειξη δεν έρχονται ακάματα, αλλά απαιτούν μόχθο και συντονισμένη προσπάθεια. Με την τιμωρία, πάλι, μαθαίνει να τηρεί τους κανόνες του παιχνιδιού και με την επιβράβευση συνειδητοποιεί την αξία της φιλοπονίας. Όλα αυτά το προετοιμάζουν για την ομαλή ένταξή του στο κοινωνικό περιβάλλον και συμβάλλουν αποφασιστικά, στην ανάδειξή του σε ώριμο και υπεύθυνο πολίτη. Αναμφισβήτητη λοιπόν είναι η συμβολή του παιχνιδιού στη σωστή διάπλαση της παιδικής ψυχής, στην ανάπτυξη του πνεύματος και την κοινωνικοποίησή του. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο που οι νέοι όλων των εποχών και όλου του κόσμου γαλουχήθηκαν με τα αγαθά του.
Ωστόσο, στις μέρες μας το παιχνίδι με την παραδοσιακή του μορφή φαίνεται να παραγκωνίζεται, αφού τη θέση του στον ελεύθερο χρόνο των παιδιών καταλαμβάνει είτε η τηλεόραση είτε, ολοένα και περισσότερο, ο υπολογιστής. Ο χρόνος παρακολούθησης της τηλεόρασης μικραίνει σταδιακά στο Γυμνάσιο. Το μέσο παιδί μέχρι να γίνει 16 χρονών έχει αφιερώσει στην τηλεόραση ίσο σχεδόν χρόνο με το σχολείο. Αυτός είναι περισσότερος από το χρόνο που έχει αφιερώσει το ίδιο παιδί σε όλα τα υπόλοιπα μέσα μαζικής επικοινωνίας μαζί.
Ο νέος που για πρώτη φορά έρχεται σε επαφή με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή μαγεύεται. ‘Έχει στα χέρια του το όχημα που θα τον εισάγει σε έναν κόσμο άγνωστο και θα τον μυήσει σε εμπειρίες πρωτόγνωρες. Με ένα πλήκτρο ξεδιπλώνει εικόνες, συλλέγει πληροφορίες, επικοινωνεί και κινείται με άνεση στον κυβερνοχώρο, στην πλασματική πραγματικότητα της ηλεκτρονικής τεχνολογίας. Είναι λοιπόν επόμενο να αφιερώνει τον ελεύθερο χρόνο τον στον υπολογιστή και με ζήλο να επιδίδεται στην καθημερινή του χρήση. Και τούτο δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό, αφού και στο πνεύμα της εποχής μπορεί να τον προσαρμόσει και τις γνώσεις του μπορεί να πλατύνει. Όμως, η επαφή αυτή εγκυμονεί και κινδύνους. Όπως η τηλεόραση, έτσι και ο υπολογιστής δεσμεύει δυο ανθρώπινες αισθήσεις: την όραση και την ακοή. Η χρήση του, λοιπόν, απορροφά το παιδικό πνεύμα και αποδυναμώνει τις νοητικές λειτουργίες. Στην περίπτωση, για παράδειγμα, ενός ηλεκτρονικού παιχνιδιού η παιδική αυτενέργεια εξαντλείται στην ταχύτητα εκτέλεσης αντανακλαστικών ενεργειών. Αυτό απονεκρώνει το πνεύμα και ξηραίνει τη φαντασία, σε μια ηλικία που είναι αναγκαία η πρωτότυπη και δημιουργική σκέψη.
Ακόμη, δεν πρέπει να λησμονούμε πως ο υπολογιστής τη στιγμή που αυξάνει τις δυνατότητες της εξ αποστάσεως επικοινωνίας, καταργεί τη διαπροσωπική επαφή. Αυτό σημαίνει πως φυλακίζει το παιδί στα δεσμά μιας εξατομικευμένης ψυχαγωγίας, που μόνο ακοινώνητους και δυστυχισμένους ανθρώπους μπορεί να δημιουργήσει. Γιατί όσο πολύτιμα και αν είναι τα αγαθά που προσφέρει η χρήση του, σε τίποτε δεν θα μπορούσαν να συγκριθούν με τη δημιουργική τριβή με τους συνομήλικους και τη βιωμένη εμπειρία της συνύπαρξης.
Τέλος, αμφιλεγόμενη είναι η επίδραση που ασκεί και σε ηθικό επίπεδο, αφού πέρα από τα ομολογουμένως αξιόλογα ηλεκτρονικά προγράμματα εκπαιδευτικού ή ενημερωτικού περιεχομένου, διακινούνται και πολλά άλλα αμφίβολης αξίας. Πρόκειται κυρίως για ηλεκτρονικά παιχνίδια με βίαιο περιεχόμενο, που εξοικειώνουν το παιδί με κοινωνικά απορριπτέες μορφές συμπεριφοράς και ξεριζώνουν την καλοσύνη και την αγνότητα από την ψυχή του. Υπάρχει επίσης το διαδίκτυο, που δίνει βήμα επικοινωνίας με τις πλατιές μάζες, και ιδιαίτερα με τα παιδιά, σε όλους εκείνους που έχουν αναγάγει την εξαχρείωση των νέων σε κερδοφόρα επιχείρηση.
Παρά, λοιπόν, την αναμφίβολη αξία και χρησιμότητά τους, οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές εγκυμονούν κινδύνους, που θα μπορούσαν να αποβούν μοιραίοι για τη σωστή ψυχοπνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Και οι κίνδυνοι αυτοί μεγαλώνουν όσο πιο εμφανής γίνεται η έλλειψη συνετής καθοδήγησης από τους μεγαλύτερους. Γιατί στην πραγματικότητα το πρόβλημα δεν έγκειται στους υπολογιστές έγκειται στην αμέλεια όσων έχουν ευθύνη να προφυλάξουν τους νέους απ’ τους κινδύνους που τα σύγχρονα τεχνικά επιτεύγματα εγκυμονούν.
Αυτό σημαίνει πως καθήκον των μεγάλων είναι να μεθοδεύσουν μία καλύτερη σχέση ανάμεσα στα παιδιά και τους υπολογιστές. Μία σχέση που θα αποφεύγει την υπέρμετρη προσκόλληση και θα θέτει κριτήρια στο είδος και την ποιότητα των επιδράσεων που τα ηλεκτρονικά μέσα ασκούν στους νέους. Από την άλλη, οφείλουν να διδάξουν στα παιδιά ό, τι οι ίδιοι έμαθαν στην παιδική τους ηλικία: το παιχνίδι γεννά χαρά και ανεμελιά, μορφώνει, καλλιεργεί και προάγει. Και τα αγαθά της γνήσιας ψυχαγωγίας κανένα επίτευγμα της τεχνολογίας δεν μπορεί να τα προσφέρει.
(κείμενο διασκευασμένο)
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙI
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Ο Γιάννης Ρίτσος δημοσίευσε πάνω από εκατό ποιητικές συλλογές και συνθέσεις, εννέα μυθιστορήματα, τέσσερα θεατρικά έργα και μελέτες. Το 1968 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ. Το 1975 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 1977 τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης του Λένιν.
Βρες χρόνο (απόσπασμα), Γιάννης Ρίτσος
Βρες χρόνο για δουλειά -αυτό είναι το τίμημα της επιτυχίας.
Βρες χρόνο για σκέψη -αυτό είναι η πηγή της δύναμης.
Βρες χρόνο για παιχνίδι -αυτό είναι το μυστικό της αιώνιας νιότης.
Βρες χρόνο για διάβασμα -αυτό είναι το θεμέλιο της γνώσης.
Βρες χρόνο να είσαι φιλικός -αυτός είναι ο δρόμος προς την ευτυχία.
Βρες χρόνο για όνειρα -αυτά θα τραβήξουν το όχημά σου ως τ΄ αστέρια.
Βρες χρόνο ν΄ αγαπάς και ν΄ αγαπιέσαι -αυτό είναι το προνόμιο των Θεών.
Βρες χρόνο να κοιτάς ολόγυρά σου -είναι πολύ σύντομη η μέρα για να ΄ σαι εγωιστής.
Βρες χρόνο να γελάς -αυτό είναι η μουσική της ψυχής.
Βρες χρόνο να είσαι παιδί -για να νιώθεις αυθεντικά ανθρώπινος.
[…]
Γ. ΡΙΤΣΟΣ
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε περιληπτικά τις απόψεις που εκθέτει ο συγγραφέας στις δύο πρώτες παραγράφους του κειμένου χωρίς δικά σας σχόλια μέσα σε 90-110 λέξεις.
[ Μονάδες 15 ]
ΘΕΜΑ Β
1. Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους παρακάτω ισχυρισμούς, αιτιολογώντας την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου:
- Το ομαδικό παιχνίδι αποτελεί το μέσο διοχέτευσης του παιδικού δυναμισμού στον περιβάλλοντα χώρο και επικράτησης πάνω σε αυτόν.
- Η τηλεόραση και ο υπολογιστής δεσμεύουν δυο ανθρώπινες αισθήσεις: την όραση και την ακοή και έτσι ενδυναμώνουν τις νοητικές λειτουργίες.
- Ο υπολογιστής καταργεί τη διαπροσωπική επαφή, τη δημιουργική τριβή με τους συνομήλικους και τη βιωμένη εμπειρία της συνύπαρξης
- Η εξατομικευμένη ψυχαγωγία είναι ένα από τα αγαθά που προσφέρει η χρήση του υπολογιστή.
- Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές εξαιτίας της χρησιμότητάς τους, δεν εγκυμονούν μοιραίους κινδύνους.
[μονάδες 10]
2. «..Το παιχνίδι με την παραδοσιακή του μορφή φαίνεται να παραγκωνίζεται»: Αφού εντοπίσετε το είδος της σύνταξης που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στο απόσπασμα, να εξηγήσετε ποιο σκοπό εξυπηρετεί η χρήση της και να την μετατρέψετε στην αντίθετή της αναφέροντας ποιες αλλαγές προκαλεί η μετατροπή αυτή στο ύφος του λόγου.
[ Μονάδες 15 ]
3. Να εντοπίσετε πέντε διαφορετικές λέξεις ή φράσεις που συνδέουν μεταξύ τους τις προτάσεις/περιόδους των παραγράφων Α, Β και Γ του κειμένου Ι. Ποια νηματική σχέση δημιουργούν σε κάθε περίπτωση;
[ Μονάδες 15 ]
ΘΕΜΑ Γ
Ποιο βασικό θέμα θεωρείτε ότι τίθεται στο ποίημα; Ποιους εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής, για να δηλώσει το θέμα αυτό; Να στηρίξετε την απάντησή σας σε τρία εκφραστικά μέσα [200 περίπου λέξεις]
(Μονάδες 15)
ΘΕΜΑ Δ
Στο κείμενο Ι αναφέρεται ότι τα αγαθά της γνήσιας ψυχαγωγίας κανένα επίτευγμα της τεχνολογίας δεν μπορεί να τα προσφέρει. Θεωρείτε την άποψη αυτή ορθή; Να επισημάνετε την προσφορά της γνήσιας ψυχαγωγίας, στους εφήβους κυρίως, και να εξηγήσετε ποια μπορεί να είναι η συμβολή του σχολείου και της Πολιτείας στην αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους. Το κείμενό σας θα δημοσιευτεί ως άρθρο στη σχολική εφημερίδα, (300-350 λέξεις)
(Μονάδες 30)
Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος
Διαβάστε ακόμα:
Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου, Κριτήριο: Διαφήμιση – Καταναλωτισμός (Ν. Γλώσσα-Λογοτεχνία)
Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου, Κριτήριο: «Ανθρώπινα δικαιώματα, Ανθρωπισμός, Εθελοντισμός» (με το νέο ΦΕΚ)
Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου, Κριτήριο Αξιολόγησης: «Παιδεία-Εκπαίδευση» (με το νέο ΦΕΚ)
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα – Έκθεση Λυκείου
- Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
- Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)
- 70+ σημεία θεωρίας για μία ολοκληρωμένη επανάληψη στη Νεοελληνική Γλώσσα
- Χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό για την περίληψη γραπτού λόγου
- Το επικοινωνιακό πλαίσιο στη Νεοελληνική Γλώσσα: Δοκίμιο, άρθρο, ομιλία
- 250 Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ τη Β’ και τη Γ’ Λυκείου
- Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
