Ιστορία Γ’ Λυκείου: Η διαμάχη αυτοχθόνων και ετεροχθόνων

Ιστορία Προσανατολισμού Γ’ Λυκείου – Γ. Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ (1833-1862) 2. Η διαμάχη αυτοχθόνων και ετεροχθόνων

Του Άρη Ιωαννίδη

Γ. Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ (1833-1862)

2. Η διαμάχη αυτοχθόνων και ετεροχθόνων

Ερωτήσεις σύντομης απάντησης:

Να εξηγήσετε τον λόγο για τον οποίο η κοινή γνώμη διχάστηκε, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει διαμάχη μεταξύ των αυτόχθονων και των ετερόχθονων, κατά τη διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης μετά την επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου του 1843.
Για ποιο λόγο προκλήθηκε κρίση γύρω από το θέμα της απόκτησης της ιδιότητας του Έλληνα πολίτη και με ποιον τρόπο ρυθμίστηκε το πρόβλημα από την Εθνοσυνέλευση;
Ποιες ήταν οι δύο διαφορετικές απόψεις που ακούστηκαν σχετικά με το ζήτημα της εκλογής των βουλευτών και ποια η ρύθμιση που τελικά επικράτησε;
Ποια ήταν η αντίδραση των ομογενών ετεροχθόνων μετά την ψήφιση των μέτρων από την Εθνοσυνέλευση, σχετικά με το ζήτημα της εκλογής των βουλευτών;
Ποια ήταν η επίδραση του ζητήματος της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης των ετεροχθόνων στην Εθνοσυνέλευση τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό;

Απαντήσεις στις ερωτήσεις σύντομης απάντησης:

«Οι προσπάθειες αποκατάστασης του προσφυγικού … επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843».
«Η κύρια κρίση ξέσπασε τον Ιανουάριο … σε πολεμικά γεγονότα της Επανάστασης μέχρι το 1829».
«Στην τρίτη φάση της αντιδικίας … ιδρύσει χωριστό συνοικισμό με επαρκή πληθυσμό».
«Την περίοδο των συζητήσεων … να αποδεχθούν αυτές τις ρυθμίσεις».
«Το θέμα των δικαιωμάτων των ετεροχθόνων … ομογενούς στοιχείου στο μικρό νεοσύστατο κράτος».

Ερωτήσεις κλειστού τύπου, Σωστό/Λάθος:

Οι προσπάθειες αποκατάστασης του προσφυγικού κατά τα πρώτα χρόνια της οθωνικής περιόδου δεν προκάλεσαν αντιδράσεις.
Η παρουσία μορφωμένων προσφύγων σε δημόσιες θέσεις και η διάκρισή τους στην πολιτική ζωή προκάλεσαν μεγάλη δυσφορία στους άλλους Έλληνες.
Οι αυτόχθονες κατηγορούσαν τους ομογενείς πρόσφυγες γιατί ένιωθαν πως οι ίδιοι παραγκωνίζονταν.
Η συνύπαρξη του ντόπιου ελληνικού στοιχείου (αυτόχθονες) και του προσφυγικού, αλλά ομογενούς (ετερόχθονες) ήταν αρμονική.
Κατά τη διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης μετά την επανάσταση της 3^ης Σεπτεμβρίου 1843, το θέμα των σχέσεων αυτοχθόνων και ετεροχθόνων παρουσιάστηκε στο πολιτικό πεδίο ως διαμάχη.
Η κύρια κρίση μεταξύ αυτοχθόνων και ετεροχθόνων ξέσπασε τον Ιανουάριο του 1844 με την έναρξη της συζήτησης για το δημόσιο δίκαιο των Ελλήνων και ειδικά για το άρθρο που καθόριζε τις προσπάθειες για την απόκτηση της ιδιότητας του Έλληνα πολίτη.
Αφορμή της κρίσης μεταξύ αυτοχθόνων και ετεροχθόνων ήταν πρόταση που υποβλήθηκε στην Εθνοσυνέλευση και η οποία ζητούσε τη νομιμοποίηση των τελευταίων στις δημόσιες θέσεις.
Κατά τη διάρκεια της Εθνοσυνέλευσης απαιτήθηκε συνταγματική απαιτήθηκε συνταγματική απαγόρευση της κατάληψης δημόσιων θέσεων από τους ετερόχθονες.
Το ζήτημα της απομάκρυνσης των ομογενών προσφύγων από τις δημόσιες θέσεις που είχαν καταλάβει τελικά λύθηκε με συνταγματική ρύθμιση.
Το θέμα της στελέχωσης του δημοσίου ρυθμίστηκε τελικά με το Β’ ψήφισμα.
Το Β΄ ψήφισμα όριζε ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι μπορεί να είναι ετερόχθονες της ελληνικής επικράτειας και όσοι αγωνίστηκαν σε αυτή μέχρι το τέλος του 1827 ή ήρθαν και εγκαταστάθηκαν κατά την ίδια περίοδο.
Στην τρίτη φάση της αντιδικίας αυτοχθόνων- ετεροχθόνων το θέμα επικεντρώθηκε στο θέμα των όρων εκλογής των βουλευτών.
Η άποψη των ετεροχθονιστών σχετικά με το θέμα των όρων της εκλογής των βουλευτών ήταν να συνεχιστεί η ιδιαίτερη εκπροσώπηση των εγκατεστημένων στην Ελλάδα ομογενών ως ξεχωριστών ομάδων.
Η άποψη των αυτοχθονιστών σχετικά με το θέμα των όρων της εκλογής των βουλευτών ήταν να ενσωματωθούν οι ομογενείς εκλογικά στις επαρχίες που ζούσαν, τερματίζοντας έτσι ένα διαχωρισμό του παρελθόντος που δεν είχε νόημα.
Η ρύθμιση που επικράτησε σχετικά με το θέμα των όρων της εκλογής των βουλευτών δεν ήταν τελικά συμβιβαστική, καθώς δεν επέτρεψε στους πρόσφυγες/ετερόχθονες το δικαίωμα ιδιαίτερης αντιπροσώπευσης στη Βουλή.
Οι ομογενείς ετερόχθονες μετά την ψήφιση των μέτρων που τους απέκλειαν για μια περίοδο από το δημόσιο και περιόριζαν τη χωριστή αντιπροσώπευσή τους, αρνήθηκαν να συμβιβαστούν.
Το πρόβλημα των δικαιωμάτων των ετεροχθόνων στην Εθνοσυνέλευση απασχόλησε ιδιαίτερα την κοινή γνώμη, χωρίς να προσελκύσει όμως το ενδιαφέρον και του ξένου παράγοντα.
Το ζήτημα για τη χωριστή κοινοβουλευτική αντιπροσώπευση των ετεροχθόνων προκάλεσε τις διαμαρτυρίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις κλειστού τύπου (Σωστό/Λάθος):

Λάθος
Σωστό
Σωστό
Λάθος
Σωστό
Σωστό
Λάθος
Σωστό
Λάθος
Σωστό
Λάθος
Σωστό
Σωστό
Σωστό
Λάθος
Λάθος
Λάθος
Σωστό

Πηγές/παραθέματα από την ΚΕΕ:

ΠΗΓΗ 1

Τα δικαιώματα των ετεροχθόνων και οι διεθνείς προεκτάσεις

Το θέμα των δικαιωμάτων των ετεροχθόνων είχε προεκτάσεις και στις διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας, και τούτο από δύο πλευρές. Πρώτον από το ενδιαφέρον των «προστάτιδων» ∆υνάμεων που παρακολουθούσαν όλες τις πτυχές της ελληνικής πολιτικής ζωής. Και δεύτερον από τις αντιδράσεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οποία στη διάκριση των ετεροχθόνων σε κοινότητες ανάλογα με την επαρχία της καταγωγής τους (π.χ. Θεσσαλοί, Μακεδόνες κλπ.) και στην παραχώρηση σ’ αυτούς εκλογικών δικαιωμάτων, διέβλεπε τάσεις διεκδικήσεων σε εδάφη της εκ μέρους της Ελλάδας. (…) Οι αντιπρόσωποι των ∆υνάμεων συγκέντρωσαν αρχικά την προσοχή τους στον αποκλεισμό των ετεροχθόνων από τις δημόσιες θέσεις (…), ενώ από την πλευρά της η οθωμανική κυβέρνηση διατύπωσε έντονες διαμαρτυρίες για την εκλογική αντιπροσώπευση που χορηγήθηκε στους Ψαριανούς και το ενδεχόμενο να παραχωρηθούν ανάλογα δικαιώματα και στις άλλες κατηγορίες μεταναστών. Ακριβώς όμως οι οθωμανικές αντιδράσεις και οι επιπτώσεις που θα μπορούσαν να έχουν στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οδήγησαν με τη σειρά τους και στην τοποθέτηση των ξένων ∆υνάμεων απέναντι σ’ αυτό το θέμα.

(…) Στις 24 Ιανουαρίου/5 Φεβρουαρίου 1844 ο οθωμανός πρεσβευτής στην Αθήνα Κ. Μουσούρος κοινοποιεί στους πρεσβευτές των τριών προστάτιδων ∆υνάμεων το κείμενο μιας διακοίνωσης που επέδωσε στην ελληνική κυβέρνηση (…). Στο μακρό κείμενο της διακοίνωσης γίνεται κατ’ αρχήν αναφορά στη συγκρότηση της εθνοσυνέλευσης, στην οποία παίρνουν μέρος αντιπρόσωποι Μακεδόνων, Θεσσαλών, Ηπειρωτών, Κρητών, Σαμίων, Ψαριανών, Κασιωτών κ.ά., δηλαδή ατόμων καταγομένων από περιοχές που αποτελούν τμήμα της οθωμανικής αυτοκρατορίας. (…) Και όχι μόνο η εθνοσυνέλευση, αντίθετα από ό,τι ήλπιζε η Πύλη, παραδέχτηκε την εγκυρότητα των περισσότερων πληρεξουσίων (…), αλλά η επιφορτισμένη με τη σύνταξη του συντάγματος επιτροπή επικύρωσε την β ́ παράγραφο του άρθρου 61 που προβλέπει την εκπροσώπηση στη βουλή των εγκατεστημένων στην Ελλάδα Ψαριανών με δύο βουλευτές. (…) Η παραχώρηση τέτοιων προνομίων, μοναδικών στην ιστορία των συνταγματικών χωρών, εκτός από τη ζημιά που συνεπάγεται σε ένα νεαρό κράτος, όπως το ελληνικό, ενδιαφέρει με τις συνέπειές της και την οθωμανική αυτοκρατορία και τις προστάτιδες ∆υνάμεις και την Ευρώπη ολόκληρη που επιθυμεί την ειρήνη στην Ανατολή.

Ιωάννης ∆ημάκης, ό.π., σσ. 181-186.

ΠΗΓΗ 2

«Να απαγορευθεί κάθε εδαφικός προσδιορισμός»

Ανακοίνωση του βρετανού υπουργού λόρδου Aberdeen προς τον πρεσβευτή της Βρετανίας στην Αθήνα Lyons.

«Η κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητος (…) θα συνιστούσε επίμονα (…) να απαγορευθεί στο μέλλον αυστηρά κάθε εδαφικός προσδιορισμός, όπως87

Θεσσαλοί, Μακεδόνες, ακόμη και Ψαριανοί, που αποδίδεται σε εποίκους εγκατεστημένους στην Ελλάδα. Θα ήταν πολύ προτιμότερο όλοι οι τέτοιοι προσδιορισμοί να συγχωνευθούν σε μια γενική και έντιμη ονομασία Έλληνες πολίτες, οι οποίοι να μπορούν να παίρνουν τις τοπικές τους διακρίσεις από τον τόπο στον οποίο εγκαταστάθηκαν. (…) Οι ιδιαίτεροι χαρακτηρισμοί έχουν πάντοτε την τάση να γεννούν ζηλοτυπίες και να υποθάλπουν πνεύμα εχθρικού ανταγωνισμού, καθώς μια αναφορά στην ιστορία μπορεί εύκολα να αποδείξει».

F.O. 32/126, fos 65-68, πηγή το βιβλίο του Ιωάν. ∆ημάκη, ό.π., σ. 189.

Ερώτηση:

Με βάση την αφήγηση του σχολικού εγχειριδίου και τα στοιχεία που θα αντλήσετε από τα πιο πάνω παραθέματα, να αναφερθείτε: α) στους λόγους για τους οποίους το θέμα των δικαιωμάτων των ετεροχθόνων απέκτησε διεθνείς προεκτάσεις, β) στους λόγους για τους οποίους αντέδρασε η οθωμανική κυβέρνηση.

Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος

Διαβάστε επίσης: