Νέα Ελληνικά Λυκείου/Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία: Βασικό θέμα – Ιδέες/Προβληματισμοί – Αξίες
ΒΑΣΙΚΟ ΘΕΜΑ – ΙΔΕΕΣ/ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ – ΑΞΙΕΣ
Το βασικό θέμα ενός λογοτεχνικού κειμένου
Ουσιαστικά, πρόκειται για το βαθύτερο νόημα που βρίσκεται κάτω από την πλοκή, τον κορμό της αφήγησης. Ενδέχεται να πρόκειται για κάποιο γεγονός – ιστορικό και μη – ή κάποιο βίωμα του ίδιου του ήρωα, πάνω στο οποίο κτίζεται όλη η ιστορία. Άλλωστε, δεν υπάρχει ιστορία που να μην οικοδομείται πάνω σε ένα βασικό θέμα.
Με απλά λόγια, είναι η θέση του συγγραφέα για μεγάλα θέματα της ζωής και του ανθρώπου. Μπορεί να αφορά, για παράδειγμα, την αγάπη, την προδοσία, τον εγωισμό. Είναι αυτό που μένει στο κοινό στο τέλος. Εντοπίζεται κυρίως στην κεντρική απόφαση του πρωταγωνιστή και στη φιλοσοφική διαφορά αυτού από τον ανταγωνιστή του. Το θέμα στη συνέχεια μετουσιώνεται σε δράση και προσωποποιείται σε χαρακτήρες.
Επειδή το θέμα πρέπει να μπορεί να περιγραφεί με μια πρόταση, ξεκινάμε με αυτή τη γενική τοποθέτηση ως θεματική περίοδο και συνεχίζουμε στα σχόλια με την περιληπτική απόδοση της ιστορίας, σύμφωνα πάντα με τις πληροφορίες που μας παρέχει το κείμενο.
Ιδέες /Προβληματισμοί
Μέσα από τους διαλόγους/λεγόμενα/απόψεις/θέσεις των χαρακτήρων/ηρώων του κειμένου, τους μονολόγους και τη ροή της συνείδησής τους (εσωτερικός μονόλογος), τις σκέψεις τους για τον ίδιο τους τον εαυτό αλλά και τους άλλους, τη στάση τους απέναντι στους άλλους και τη ζωή, αλλά και τα διάφορα αφηγηματικά σχόλια προβάλλονται συγκεκριμένες ιδέες και προβληματισμοί για τον άνθρωπο και τη ζωή. Έτσι, ο συγγραφέας μέσω αυτών έχει τη δυνατότητα να προβάλει – με τη βοήθεια των ηρώων του – και τις προσωπικές του θέσεις, καταγράφοντας παράλληλα και τους προβληματισμούς του.
Σε ένα δικό μας σχολιασμό, ξεκινάμε στη θεματική περίοδο πάντα από τον γενικότερο/ευρύτερο προβληματισμό που απασχολεί τον ήρωα του κειμένου και στη συνέχεια, στα σχόλια, προχωρούμε στις επιμέρους ιδέες του κειμένου που προβάλλονται και οι οποίες συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τον γενικότερο προβληματισμό.
Αξίες/Αξιακό Σύστημα (ενός λογοτεχνικού κειμένου)
Πρόκειται για τις (ηθικές) αξίες και αρχές, τις οποίες προβάλλουν οι χαρακτήρες ενός λογοτεχνικού έργου, κυρίως μέσα από τη στάση ζωής που τηρούν, τον τρόπο που διαχειρίζονται τις διάφορες καταστάσεις, τη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις τους, τις επιλογές και τους στόχους τους, τις βαθύτερες ανάγκες τους, τις συμμαχίες και τις συγκρούσεις τους. Με αυτό τον τρόπο γίνεται εμφανής και ο ίδιος ο χαρακτήρας τους, η ποιότητά του, αλλά και το επίπεδο και γενικότερο πλαίσιο αρχών της κοινωνίας στην οποία ανήκουν.
Οι αξίες αυτές μπορεί να είναι άλλοτε θετικές και άλλοτε αρνητικές. Στην πρώτη περίπτωση, ο χαρακτήρας είναι ένας ήρωας από αυτούς που είναι αλληλέγγυοι προς τους άλλους, που δεν διστάζουν ακόμη και να θυσιαστούν για το καλό της κοινωνίας. Στη δεύτερη περίπτωση, ο χαρακτήρας δεν έχει τις εξωτερικές και εσωτερικές ποιότητες του προηγούμενου, του ανώτερου από τη ζωή. Οι αξίες, άλλωστε, μπορεί να είναι ατομικές (πχ έρωτας, αυτοσεβασμός…) ή κοινωνικές (πχ δικαιοσύνη, ειρήνη…).
Σε ένα δικό μας σχολιασμό, αρχίζουμε με κάποιον από τους παραπάνω γενικούς χαρακτηρισμούς αυτών των αξιών στη θεματική περίοδο και στη συνέχεια, στα σχόλια, προχωράμε στην παρουσίαση και περιγραφή καθεμιάς απ’ αυτές τις αξίες χωριστά, όπως άλλωστε αναδεικνύονται μέσα στο κείμενο.
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
Διαβάστε επίσης:
- Νέα Ελληνικά Γ΄ Λυκείου: Συνεξέταση Γλώσσας – Λογοτεχνίας: Μοντέλο Επιχειρηματολογίας Stephen Toulmin
- Νέα Ελληνικά Γ΄ Λυκείου, Συνεξέταση Γλώσσας – Λογοτεχνίας: «Ανάλυση του λογοτεχνικού χαρακτήρα»
- Νέα Ελληνικά Γ΄ Λυκείου, Συνεξέταση Γλώσσας – Λογοτεχνίας: «Τα σύμβολα στην ποίηση»
- Νέα Ελληνικά Γ΄ Λυκείου: Οι σιωπές/αποσιωπήσεις στην ποίηση, Συνεξέταση Γλώσσας – Λογοτεχνίας
- Νέα Ελληνικά Γ΄ Λυκείου: Λειτουργίες της γλώσσας – Δήλωση/συνυποδήλωση, Συνεξέταση Γλώσσας – Λογοτεχνίας
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα – Έκθεση, Λογοτεχνία Λυκείου
- Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
- Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)
- 70+ σημεία θεωρίας για μία ολοκληρωμένη επανάληψη στη Νεοελληνική Γλώσσα
- Χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό για την περίληψη γραπτού λόγου
- Το επικοινωνιακό πλαίσιο στη Νεοελληνική Γλώσσα: Δοκίμιο, άρθρο, ομιλία
- 250 Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ τη Β’ και τη Γ’ Λυκείου
- Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό 7. Λογοτεχνία
