Ιστορία Γ’ Λυκείου: Πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, την Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο (Προσφυγικό Ζήτημα)

Ιστορία Προσανατολισμού Γ’ Λυκείου – Α. ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (1821-1827) 1. Πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, την Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο

Του Άρη Ιωαννίδη

Α. ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ (1821-1827)

1. Πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, την Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο

Ερωτήσεις σύντομης απάντησης:

Για ποιους λόγους οι Κυδωνιείς εγκατέλειψαν την πατρίδα τους και σε ποιες περιοχές μετέβησαν διαδοχικά μετά τις βίαιες αντιδράσεις των Τούρκων;
Σε ποιες περιοχές κατέφυγαν οι πρόσφυγες από τη Σμύρνη και το εσωτερικό της Μ. Ασίας, όταν πληροφορήθηκαν την τραγική τύχη των Κυδωνιών;
Ποιος υπήρξε ο προορισμός των προσφύγων από την Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο;
Ποια ήταν τα αιτήματα που διατύπωσαν οι πρόσφυγες από τη Σμύρνη στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση;
Για ποιος λόγους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες των χρόνων της Επανάστασης και ιδιαίτερα οι Κυδωνιείς δε διεκδίκησαν αντιπροσώπευση στα πολιτικά και διοικητικά όργανα της επαναστατημένης Ελλάδας;

Απαντήσεις στις ερωτήσεις σύντομης απάντησης:

«Μετά την εξέγερση των ναυτικών νησιών … από τις Κυδωνίες κατέφυγε στη Λέσβο».
«Νοτιότερα, στη Σμύρνη … και τις επιθέσεις των ατάκτων».
«Στο προσφυγικό ρεύμα … σε λιμάνια της Ιταλίας και της Γαλλίας».
«Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση (1826-1827) … η οποία όμως δεν το προώθησε».
«Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες των χρόνων της Επανάστασης … νεότερου ελληνισμού υπήρξε σημαντική».

Ερωτήσεις κλειστού τύπου, Σωστό/Λάθος:

Η εξέγερση των ναυτικών νησιών και της Σάμου αποτέλεσε το έναυσμα για τη βίαιη αντίδραση των Τούρκων απέναντι στους ελληνικούς πληθυσμούς.
Πολλοί εύποροι Έλληνες των Κυδωνιών μετά τις βιαιοπραγίες των Τούρκων στην Κωνσταντινούπολη κατέφυγαν στα Ψαρά.
Μετά την καταστροφή της πόλης των κυδωνιών από τα τουρκικά στρατεύματα στις αρχές Ιουνίου του 1822, πλήθος φυγάδων από τα λεηλατημένα χωριά γύρω από τις Κυδωνίες κατέφυγε στη Λέσβο.
Το πυκνό ελληνικό στοιχείο των δυτικών μικρασιατικών παραλίων δεν παρέμεινε αδρανές μετά την εξέγερση των ναυτικών νησιών και της Σάμου.
Οι κάτοικοι της Σμύρνης, όταν πληροφορήθηκαν την τραγική τύχη των Κυδωνιών, επιβιβάστηκαν σε εμπορικά πλοία και διασκορπίστηκαν σε διάφορα νησιά του Αιγαίου και τη Θεσσαλία.
Η Χίος, η Σάμος και τα Ψαρά ήταν ο προορισμός των διωκόμενων Ελλήνων από το εσωτερικό της Μικράς Ασίας, προκειμένου να γλιτώσουν από τις διώξεις και τις επιθέσεις των ατάκτων.
Οι πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη, κυρίως Φαναριώτες, άρχισαν να συρρέουν στην επαναστατημένη Ελλάδα μετά τις διώξεις των Τούρκων.
Οι Φαναριώτες πρόσφυγες πολύ γρήγορα διακρίθηκαν στην πολιτική οργάνωση του επαναστατημένου έθνους.
Πολλοί Κύπριοι κατέφυγαν στα Προξενεία των Μεγάλων Δυνάμεων προκειμένου να αποφύγουν τις διώξεις των Τούρκων και κατόπιν μεταφέρθηκαν με ξένα πλοία σε λιμάνια της Ιταλίας και της Γαλλίας.
Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση (1826-1827) τέθηκε το θέμα της αποκατάστασης των προσφύγων και της οικονομικής αποζημίωσής τους.
Από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, μόνο οι Σμυρναίοι προσπάθησαν να εκπροσωπηθούν στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση.
Βασικά αιτήματα των Σμυρναίων προσφύγων στη Γ΄ Εθνοσυνέλευση ήταν η εκπροσώπησή τους σ’ αυτήν και ο προσδιορισμός τόπου για τη δημιουργία συνοικισμού των διασκορπισμένων ελεύθερων Σμυρναίων.
Η Γ΄ Εθνοσυνέλευση απέρριψε το αίτημα των Σμυρναίων προσφύγων για τον προσδιορισμό τόπου όπου και θα εγκαθίσταντο.
Στην περιοχή του Ισθμού χτίστηκε πόλη με την επωνυμία «Νέα Σμύρνη», προκειμένου να εγκατασταθούν πρόσφυγες από την περιοχή της Σμύρνης.
Οι Κυδωνιείς, περισσότερο από τους υπολοίπους Μικρασιάτες πρόσφυγες, αντιμετώπισαν προβλήματα επιβίωσης.
Οι βασικότεροι λόγοι που απέτρεπαν τους Κυδωνιείς από τη διεκδίκηση της αντιπροσώπευσης στα πολιτικά και διοικητικά όργανα της επαναστατημένης Ελλάδας ήταν η γεωγραφική διασπορά τους και η ανάγκη εξασφάλισης των βασικών όρων ζωής.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις κλειστού τύπου (Σωστό/Λάθος):

Σωστό
Λάθος
Λάθος
Σωστό
Λάθος
Λάθος
Λάθος
Σωστό
Σωστό
Λάθος
Σωστό
Σωστό
Λάθος
Λάθος
Σωστό
Σωστό

Πηγές/παραθέματα από την ΚΕΕ

ΠΗΓΗ 1

Χιλιάδες Κυδωνιείς πρόσφυγες στα νησιά του Αιγαίου

Οι διασωθέντες [Κυδωνιείς] μετεφέρθησαν εις τα Ψαρά προς περίθαλψιν και εκείθεν δυόμιση χιλιάδες εστάλησαν εις την Σκύρον και πολλοί άλλοι διεκομίσθησαν εις τας Σπέτσας και την Ύδραν, οπόθεν οι άνδρες άλλοι κατετάχθησαν εις τα πλοία ως ναύται και άλλοι μετέβησαν εις τα πελοποννησιακά στρατόπεδα. Σύμφωνα προς ένα έγγραφον της Βουλής των Ψαρών, κατά την 7^ην Ιουνίου οι μεταφερθέντες ανήλθαν ειςείκοσι πέντε χιλιάδες.

∆ιονύσιοςΚόκκινος, Η Ελληνική Επανάστασις, τόμ. 1, σ. 584.

ΠΗΓΗ 2

Τα Ψαρά ασφυκτιούν από την έλευση των προσφύγων.

Πολλαί οικογένειαι από τας Κυδωνίας, από τα Μοσχονήσια και από την Χίον είχαν μεταφερθεί εις τα Ψαρά κατά τας εναντίον των τόπων των τουρκικάς επιδρομάς και ετοποθετήθησαν εις διάφορα σπίτια. Εδημιουργήθη εκ τούτου δραματική κατάστασις. Όχι μόνον οι πρόσφυγες, αλλά και οι φιλοξενούντες τούτους υπό την κοινήν στέγην εταλαιπωρούντο εκ του συνωστισμού. Προεκλήθη δε και ζήτημα διατροφής των ξένων, διότι ήσαν πολλοί και παρά την προθυμίαν και τα γενναία αισθήματα των εντοπίων δεν αρκούσαν οι πόροι τούτων δια να συντηρηθή τόσον πλήθος. Απεφασίσθη κατόπιν τούτου υπό της Βουλής των Ψαρών και εξετελέσθη η μεταφορά πλείστων εκ των ξένων εκείνων οικογενειών εις διαφόρους νήσους των Κυκλάδων, όπου ήτο δυνατόν να ζήσουν ανετώτερα.

∆ιονύσιοςΚόκκινος, ό.π., τόμ. 3, σ. 242.

ΠΗΓΗ 3

Η διασπορά των Κυδωνιέων προσφύγων.

Πάμπολλοι Κυδωνιείς κατέφυγον εις την Άνδρον, όπου και εγκαταστάθησαν μονίμως. Επίσης αναφέρει ο Raybaud ότι διερχόμενος εκ Τήνου κατά τα τέλη ∆εκεμβρίου του 1821 παρετήρησεν πλήθος Μοσχονησίων και Κυδωνιέων ρακενδύτων και απηλπισμένων (…). Υπέρ τους 2.500 προσέτι Κυδωνιείς είχον ήδη σταλή υπό των Ψαριανών εις την Σκύρον. Ο δε ναύαρχος Νικ. Αποστόλης απεβίβασεν υπέρ τους οκτακοσίους Κυδωνιείς και Μοσχονησίους εις τας νήσους Κέανκαι Ύδραν. Και εις μεν την Κέαν απεβίβασεν τους ασημοτέρους και πενεστέρους (…), εις δε την Ύδραν τους άλλοτε ευπόρους (…). Εντούτοις οι τελευταίοι ούτοι, άλλοτε πλούσιοι αστοί, φαίνεται ότι δεν εγκατεστάθησαν εν Ύδρα μονίμως, αλλά διέρρευσαν προς άλλα μέρη (…). Ο κατά τας αρχάς του 1824 επισκεφθείς την νήσον Ύδραν Waddington αναφέρει ως ευρισκομένους εν αυτή ελαχίστους Κυδωνιείς, οι οποίοι μετά τινων Χίων, επίσης προσφύγων, ήσαν οι μόνοι επαίται του τόπου.

Απ. Βακαλόπουλος, ό.π., σ. 14.

Ερώτηση: Με βάση τις γνώσεις σας από το σχολικό εγχειρίδιο και τα στοιχεία που θα αντλήσετε από τα πιο πάνω παραθέματα, να απαντήσετε στα εξής ερωτήματα:

α) Για ποιους λόγους οι Κυδωνιείς πρόσφυγες δε διεκδίκησαν εκπροσώπηση στα πολιτικά πράγματα της επαναστατημένης Ελλάδας;

β) Ποιο περιεχόμενο είχαν τα αιτήματά τους προς τις επαναστατικές κυβερνήσεις;

Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος

Διαβάστε επίσης:

Ιστορία Γ’ Λυκείου: Οι συνέπειες της Μικρασιατικής Καταστροφής – Εκσυγχρονισμός και επεμβάσεις (1923-1936)

Ιστορία Προσανατολισμού – Οι νέες ενότητες στην εξεταστέα ύλη, «Πελατειακά δίκτυα επί τουρκοκρατίας»

Ιστορία Γ’ Λυκείου – Οι νέες ενότητες στην εξεταστέα ύλη, «Η διαμόρφωση νέων δεδομένων κατά την Επανάσταση»

Ιστορία Γ’ Λυκείου – Οι νέες ενότητες στην εξεταστέα ύλη, «3. Τα πρώτα ελληνικά κόμματα, α. Το αγγλικό κόμμα»

Ιστορία Γ’ Λυκείου «3. Τα πρώτα ελληνικά κόμματα, α. Το γαλλικό κόμμα» – Οι νέες ενότητες στην εξεταστέα ύλη

Ιστορία Γ’ Λυκείου «3. Τα πρώτα ελληνικά κόμματα, α. Το ρωσικό κόμμα» – Οι νέες ενότητες στην εξεταστέα ύλη

Ιστορία Γ’ Λυκείου: Τα κόμματα ως εκφραστές του πνεύματος της εποχής