Συνέντευξη: schooltime.gr / Μαρία Κουτσουνά
Η συγγραφέας Μαρία Κουτσουνά μιλάει στο schooltime.gr για το νέο βιβλίο της με τίτλο «Με μια σταγόνα» από τις Εκδόσεις Θερμαϊκός.
Πώς θα συστηνόσασταν στο αναγνωστικό κοινό, ως ποιήτρια ή ως μυθιστοριογράφος;
Ποιήματα γράφω από μικρή, όμως θεωρώ ότι αυτό δεν μου δίνει το δικαίωμα ή την ευκολία να συστηθώ ως ποιήτρια. Έχω εκδώσει μόνο μία συλλογή ποιημάτων.
Το μυθιστόρημα που εκδόθηκε τώρα με τον τίτλο «Με μια σταγόνα», θα έλεγα ότι προέκυψε. Υπήρξε μια περίοδος, αρκετά χρόνια πριν, που η ποίηση με είχε εγκαταλείψει. Έτσι, και επειδή όλες οι άλλες δραστηριότητές μου δεν αρκούσαν, άρχισα να γράφω ώστε να καλύψω κάποιες ανάγκες μου. Εξελίχθηκε σιγά σιγά και έγινε μυθιστόρημα, σχεδόν τυχαία. Οπότε ούτε και ως μυθιστοριογράφος μπορώ να συστηθώ.
Από το σύντομο βιογραφικό στο βιβλίο σας μαθαίνουμε ότι έχετε σπουδάσει και εργάζεστε ως αρχιτέκτονας νοσοκομειολόγος, ιδιότητα άγνωστη σε μένα, οφείλω να ομολογήσω. Πείτε μας λίγα λόγια για σας.
Σπούδασα Αρχιτεκτονική. Αμέσως μετά τις σπουδές μου ήθελα να ασχοληθώ με την πολεοδομία και ξεκίνησα ένα διδακτορικό το οποίο δεν ολοκληρώθηκε. Πολύ αργότερα ασχολήθηκα με μελέτες νοσοκομείων και αυτό με οδήγησε σε μια διδακτορική διατριβή στο Βερολίνο με αντικείμενο την οργάνωση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης στην Ελλάδα.
Ο νοσοκομειολόγος ασχολείται με τη δομή και την οργάνωση του νοσοκομείου, των διαφόρων ιατρικών τμημάτων αλλά και με άλλα πολύ σημαντικά προβλήματα, με στόχο πάντα τη λειτουργικότητα, την οικονομία αλλά και την καλύτερη εξυπηρέτηση όλων των εμπλεκομένων.
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου σας αναφέρετε ότι η καρδιά σας είναι δοσμένη στην ποίηση από καιρό. Και όμως τολμήσατε να αναμετρηθείτε με τον πεζό λόγο. Γιατί;
Όπως σας είπα και στην αρχή δεν ήταν μια συνειδητή απόφαση ώστε να χρειάζεται τόλμη. Ήταν κάτι που προέκυψε σιγά σιγά, από μόνο του. Οι συγκυρίες και οι ανάγκες καθόρισαν το πέρασμά μου (πρόσκαιρο ίσως, για να δούμε) στον πεζό λόγο. Ακόμη κι έτσι όμως, θεωρώ ότι πήρα μαζί μου στο νέο είδος πολλά στοιχεία του ποιητικού μου λόγου.
«Με μια σταγόνα»: σχολιάστε μας τον τίτλο του μυθιστορήματός σας. Τι ρόλο παίζει η σταγόνα σε αυτό; Συμβολίζει κάτι;
Στην πραγματικότητα μια σταγόνα έχει πολλαπλές παρουσίες: Νερό, δάκρυ, ιδρώτας, αίμα και ακόμα περισσότερες μεταμορφώσεις, όπως πάγος, κρύσταλλο, σταλακτίτης, μαργαριτάρι και τόσα άλλα.
Είναι μη καθορισμένη στο μέγεθος, μεγάλη –όπως ωκεανός, ποτάμι, καταιγίδα– αλλά και πολύ μικρή, τόσο που δεν φαίνεται. Μια σταγόνα είναι ακαθόριστη αλλά και πολύ καθοριστική. Αυτό έχει ίσως έναν συμβολισμό.
Σε όλες τις ιστορίες, ρεαλιστικές ή μυθοπλασίας, υπάρχει μια σταγόνα αλήθειας. Απ’ αυτό προέκυψε ο τίτλος. Αυτή είναι το κύτταρο που πολλαπλασιάστηκε και έγινε μύθος ή ιστορία. Και επειδή μια σταγόνα αλήθειας υπάρχει παντού, έτσι και στην αφήγηση η σταγόνα συμπορεύεται, συντροφεύει, παρηγορεί και συνδέει σαν μια κλωστή τις ιστορίες μεταξύ τους. Είναι σαν αυτή να τις υφαίνει και να τις συγκρατεί ενωμένες.
Η αφηγήτρια στο μυθιστόρημά σας είναι η φίλη της Μήτσας, η οποία αφηγείται τις ιστορίες που μοιράζονταν παλιά. Σίγουρα τραβάει την προσοχή του αναγνώστη το περίεργο όνομα που επιλέξατε, ίσως για κάποιους «αντιλογοτεχνικό»… Μιλήστε μας, λοιπόν, για τη Μήτσα.
Το όνομα Μήτσα ακούγεται μόνο δύο φορές. Μία στην αρχή και μία στο τέλος. Ακριβώς γι’ αυτό θέλησα να καταγράφεται εύκολα ο χαρακτήρας με τη μη «λογοτεχνική» του υπόσταση.
Στην ουσία η Μήτσα είναι το alter ego της αφηγήτριας. Ίσως αυτό καθιστά αναγκαίο να σας μιλήσω γι’ αυτή.
Η αφηγήτρια, λοιπόν, ήταν ένα κορίτσι έξυπνο, ζωντανό, με θέληση για σπουδές, για γνώση. Οι περιστάσεις όμως δεν της έδωσαν αυτή τη δυνατότητα. Έτσι για λόγους επιβίωσης –σ’ ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας με τη φτώχεια της εποχής, τις αγροτικές δουλειές, σε μια μεγάλη πολύτεκνη οικογένεια– δημιούργησε έναν άλλο εαυτό, τη Μήτσα, που της άνοιγε ένα παράθυρο στον κόσμο που εκείνη είχε πλάσει με τη φαντασία της.
Μάζευε ιστορίες απ’ το χωριό, αφηγήσεις συγχωριανών που σπούδαζαν ή ζούσαν στο εξωτερικό, ακούσματα από ταξίδια σε άλλες χώρες που δεν ήξερε καν τη θέση τους στην υδρόγειο, και ζούσε μέσω αυτής όλες της τις φαντασιώσεις. Τελικά πίστεψε και η ίδια την ύπαρξη αυτής της φίλης και ήταν πάντα κάθε συνάντησή τους προσμονή στο όνειρο.
Θα λέγατε ότι ταυτίζεστε με κάποιον από τους ήρωές σας ή ίσως νιώθετε συναισθητικά πιο κοντά του;
Μου αρέσουν οι μεταλλάξεις, τα ταξίδια, τα παραμύθια, τα όνειρα. Είμαι καλή ακροάτρια, συντροφική και έμπιστη. Νομίζω, λοιπόν, πως νιώθω συναισθηματικά κοντά στη σταγόνα. Πολλά από τα χαρακτηριστικά της μου είναι γνώριμα και οικεία.
Στο μυθιστόρημά σας διακρίνουμε δύο άξονες: αυτόν της μυθοπλασίας κι έναν άλλο ρεαλιστικό, ίσως και αυτοβιογραφικό. Ισχύει αυτό;
Υπάρχουν δύο άξονες, όχι όμως μια σκόπιμη αυτοβιογραφία. Όπως σας είπα, υπάρχει παντού μια σταγόνα αλήθειας και από αυτή την αφετηρία εξελίσσεται η διήγηση πότε μυθοπλαστικά –που αποτελεί και τον αφηγηματικό άξονα– και πότε ρεαλιστικά με μικρά ένθετα που λειτουργούν ως στάσεις στη μεγάλη αφήγηση. Το ρεαλιστικό και η μυθοπλασία συνθέτουν και τη φύση της αφηγήτριας. Είναι ρεαλίστρια αλλά με το μύθο ολοκληρώνει τη ζωή της. Στην πραγματικότητα είναι οι δύο όψεις του ιδίου νομίσματος.
Στον άξονα της μυθοπλασίας, πρωταγωνιστές είναι η Φορτουνάτα, ο Πέδρο και τα δέκα τους κορίτσια. Πείτε μας λίγα λόγια για τους ήρωές σας, και κυρίως για τη Φορτουνάτα, η οποία φαίνεται να κατέχει βασική θέση, μια και η αφήγηση γίνεται κυρίως μέσα από τη δική της οπτική.
Ο Πέδρο, Ιταλός μετανάστης σε μια χώρα της Λατινικής Αμερικής –που η αφηγήτρια έχει φτιάξει με τη φαντασία της– αρραβωνιάζεται τη Μαρία Ισαβέλλα, τη μεγαλύτερη κόρη καλής και εύπορης οικογένειας. Οι Μοίρες όμως τον έχουν τάξει αλλού. Ερωτεύεται τη μικρότερη αδελφή, τη Φορτουνάτα. Μετά την άρνηση της οικογένειάς της να αποδεχθεί μια τέτοια ανατροπή, επιλέγει τον δρόμο της φυγής μαζί της και αγωνίζεται να στήσει τη ζωή τους μακριά από τη χασιέντα. Ο ήρωας, δυνατός αλλά και ευαίσθητος, βασανίζεται από τύψεις για την εγκατάλειψη της επίσημης αρραβωνιαστικιάς και συχνά προσπαθεί μήπως και πετύχει κάποια ισορροπία, χωρίς όμως να το καταφέρει.
Ο έρωτας, οι επιθυμίες –και οι Μοίρες φυσικά– καθορίζουν τις επιλογές των ηρώων.
Όλη η πλοκή στην ιστορία της οικογένειας της Φορτουνάτα σφραγίζεται από γυναίκες που τις περισσότερες φορές είναι «δύσμοιρες». Τα κορίτσια, τα οποία αποκτά στα όνειρά της, καθρεφτίζουν την αγωνία της –ήδη από το πρώτο κιόλας παιδί– να χαρίσει στον αγαπημένο της ένα αγόρι, γιατί ήξερε πως εκείνος αυτό ήθελε.
Η δομή του χαρακτήρα της Φορτουνάτα είναι όπως και της αφηγήτριας. Μια γυναίκα έξυπνη, τρυφερή, σύζυγος και μητέρα, αλλά κυρίως πραγματίστρια που με τη φαντασία και τα όνειρά της πορεύεται στη ζωή αισιόδοξα, με πόνο, αγάπη και συντροφιά με μια σταγόνα αλήθειας, που δεν την αναγκάζει να αλλοιώνει τη δική της άποψη.
Ποια είναι το μελλοντικά σας σχέδια;
Πέρασα πολλά χρόνια με αυστηρούς προγραμματισμούς, τώρα θα πορεύομαι όπως η σταγόνα –μεταξύ ουρανού και γης– και μ’ όλες τις αισθήσεις ανοιχτές. Ποιος ξέρει τι μπορεί να προκύψει.
