Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Λυκείου: Μοντέλο Επιχειρηματολογίας Stephen Toulmin, Συνεξέταση Νεοελληνικής Γλώσσας – Λογοτεχνίας
Μοντέλο Επιχειρηματολογίας Stephen Toulmin
Ο Stephen Toulmin, Άγγλος φιλόσοφος, βοήθησε σημαντικά στη ρητορική εκδοχή της επιχειρηματολογίας. Έθεσε τα θεμέλια της σύγχρονης επιχειρηματολογίας, εξηγώντας το πώς λαμβάνει χώρα η επιχειρηματολογία στην καθημερινότητά μας, το πώς επιχειρηματολογούν οι (απλοί) άνθρωποι (και όχι οι φιλόσοφοι), αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τη λειτουργία του επιχειρήματος ως διαδικασίας αιτιολόγησης. Σύμφωνα με τον Stephen Toulmin, οι απλοί άνθρωποι στην καθημερινότητά τους δεν επιχειρηματολογούν με συλλογισμούς, όπως:
Α΄ προκείμενη: Όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί.
Β΄ προκείμενη: Ο Σωκράτης είναι άνθρωπος.
Συμπέρασμα: Ο Σωκράτης είναι θνητός.
Ο Stephen Toulmin συνειδητοποίησε, λοιπόν, πως αυτή η μορφή επιχειρηματολογίας δεν είναι αυτή που μπορεί να συναντήσει κανείς σε μια συζήτηση καθημερινή.
Προσπάθησε στη συνέχεια να αναπτύξει ένα εντελώς διαφορετικό τύπο επιχειρημάτων, που ονομάζονται πρακτικά επιχειρήματα (γνωστά και ως ουσιαστικά επιχειρήματα), τα οποία εστιάζουν στη δικαιολογητική συνάρτηση της επιχειρηματολογίας, κάτι εντελώς αντίθετο της συμπερασματικής συνάρτησης των θεωρητικών επιχειρημάτων. Ενώ τα θεωρητικά επιχειρήματα εξάγουν συμπεράσματα βάσει ενός συνόλου αρχών, ώστε να καταλήξουν σε μια αξίωση, τα πρακτικά επιχειρήματα πρώτα βρίσκουν μια αξίωση που έχει ενδιαφέρον κι έπειτα παρέχουν δικαιολογία γι’ αυτήν.
Σύμφωνα με τον Stephen Toulmin, κάθε επιχειρηματολογικό κείμενο έχει μία τυπική οργανωτική δομή. Στο έργο του «The Uses of Arguments» (Οι χρήσεις των επιχειρημάτων) όρισε τα έξι δομικά συστατικά/πεδία (αλληλοσχετιζόμενα στοιχεία) μιας τυπικής οργανωτικής δομής ενός επιχειρήματος, τα οποία και θεώρησε απαραίτητα συστατικά του:
- Πρώτο βήμα στην επιχειρηματολογία είναι η διατύπωση μιας άποψης (ή παραδοχής, κατευθυντήριας θέσης, γνώμης, προτίμησης, κρίσης, κ.λπ.). Μάλιστα στην ορολογία του Toulmin η άποψη που προβάλλεται και πρέπει να υποστηριχθεί λέγεται αξίωμα/θέση/ισχυρισμός (claim). Αυτή τη θέση, ο πομπός καλείται να την αποδείξει, πράγμα που θα αποτελέσει και το συμπέρασμα του επιχειρήματός του.
- Βαθμός βεβαιότητας/πιστοποίηση (qualifiers): περιλαμβάνονται όλες εκείνες οι προτάσεις που εκφράζουν τον βαθμό βεβαιότητας ή δύναμης του ισχυρισμού, «δυνατόν, αδύνατον, πιθανό, βεβαίως, πιθανώς, σίγουρα …». Είναι ο δείκτης που καθορίζει τη θέση του ισχυρισμού στο συνεχές, με ακρότατα όρια την απόλυτη και την ελάχιστη ισχύ.
- Δεδομένα (data – grounds): Ένας τρόπος υπεράσπισης της θέσης είναι η αξιοποίηση συγκεκριμένων γεγονότων στα οποία αυτή στηρίζεται, τα δεδομένα (data), και αυτό είναι το δεύτερο βήμα στην επιχειρηματολογία.Πρόκειται για το γεγονός το οποίο και παρουσιάζεται ουσιαστικά ως η βάση στην οποία εδράζεται ο ισχυρισμός που διατυπώνει ο πομπός. Συγκεκριμένα, πρόκειται για εκείνα τα στοιχεία (παραδείγματα, στατιστικά δεδομένα, πορίσματα ερευνών, εμπειρικές αλήθειες, λογικά επιχειρήματα, αποδείξεις κ.τ.λ.) στα οποία ο πομπός βασίζει την αλήθεια του ισχυρισμού του.
- Εγγυήσεις (warrants): Ακόμη και αν τα δεδομένα γίνουν τελικά αποδεκτά ως ακριβή και αξιόπιστα, είναι πιθανό να ακολουθήσει ένα διαφορετικό αίτημα. Αντί για την απαίτηση περισσότερων δεδομένων, μπορεί να ζητηθεί μία εξήγηση του πώς τα δεδομένα αυτά οδηγούν τελικά στη θέση. Επομένως, το τρίτο βήμα στην επιχειρηματολογία συνίσταται στην παροχή αιτιολόγησης ή επικυρωτικών αρχών/εγγυητή (warrant) των δεδομένων που χρησιμοποιούνται για τη στήριξη της σχέσης δεδομένων –θέσης. Ουσιαστικά, αποτελεί τη μετάβαση (σύνδεση) από τα δεδομένα στον ισχυρισμό. Πρόκειται για τις απόψεις (γενικά αποδεκτές αλήθειες/αρχές/ κανόνες/ αξίες του πολιτισμού μας κ.τ.λ.).
- Υποστήριξη (backing): αποτελεί μία επιπλέον υποστήριξη στην τεκμηρίωση της εγγύησης και δεν είναι πάντα αναγκαία η ύπαρξή της. Η υποστήριξη πρέπει να εισάγεται όταν από μόνη της η εγγύηση δεν είναι αρκετά πειστική. Σε αυτή την περίπτωση, ο πομπός χρησιμοποιεί στοιχεία (παραδείγματα, στατιστικά στοιχεία/δεδομένα, πορίσματα/αποτελέσματα ερευνών, εμπειρικές αλήθειες, λογικά επιχειρήματα, αποδείξεις κ.τ.λ.) προκειμένου να αποδείξει την ισχύ των Εγγυήσεων.
- Αντίκρουση/ανασκευή/ διάψευση (rebuttal): περιλαμβάνονται οι δηλώσεις/ισχυρισμοί που αναγνωρίζουν τους περιορισμούς που τίθενται για την ορθότητα του ισχυρισμού. Ο πομπός καταγράφει (ή και αντικρούει) τον αντίλογο στο επιχείρημά του.
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Νέα Ελληνικά/Νεοελληνική Γλώσσα – Έκθεση, Λογοτεχνία Λυκείου
- Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
- Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)
- 70+ σημεία θεωρίας για μία ολοκληρωμένη επανάληψη στη Νεοελληνική Γλώσσα
- Χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό για την περίληψη γραπτού λόγου
- Το επικοινωνιακό πλαίσιο στη Νεοελληνική Γλώσσα: Δοκίμιο, άρθρο, ομιλία
- 250 Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ τη Β’ και τη Γ’ Λυκείου
- Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό 7. Λογοτεχνία
