Ο Α’ Βαλκανικός ξεκινά τον Οκτώβριο του 1912 με τη δημιουργία της Βαλκανικής συμμαχίας (Σερβία, Βουλγαρία, Ελλάδα και Μαυροβούνιο) η οποία μάχεται κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μετά τη νικηφόρα προέλαση των βαλκανικών στρατευμάτων η Οθωμανική Αυτοκρατορία υποχρεώνεται στην υπογραφή της συνθήκης του Λονδίνου (17/30 Μαΐου 1913), η οποία τερματίζει τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο και αναγνωρίζει στους βαλκανικούς συμμάχους τα εδάφη δυτικά της γραμμής Αίνου – Μηδείας. Πολύ γρήγορα όμως διαφάνηκαν οι υποβόσκουσες αντιθέσεις μεταξύ των παλιών βαλκανικών συμμάχων. Κύρια αιτία της διαφωνίας και των διενέξεων υπήρξε η διανομή των κερδισμένων εδαφών και κυρίως της Μακεδονίας.
Η Βουλγαρία θεωρούσε ότι αδικήθηκε έναντι της Σερβίας και της Ελλάδας και συχνά υποκινούσε επεισόδια στη Μακεδονία, προβαίνοντας σε βιαιότητες εις βάρος των ελληνικών πληθυσμών. Παράλληλα η δημιουργία ανεξάρτητου αλβανικού κράτους στερεί από τη Σερβία την έξοδο στην Αδριατική και την κάνει πιο αδιάλλακτη απέναντι στη Βουλγαρία.
Η Ελλάδα και η Σερβία υπέγραψαν στις 19 Μαΐου 1913 συνθήκη ειρήνης, φιλίας και αμοιβαίας προστασίας, που συνοδευόταν και από στρατιωτική σύμβαση «προς προετοιμασίαν και εξασφάλισιν των στρατιωτικών μέτρων αμύνης». Όμως, οι συνεχιζόμενες πράξεις βίας των Βουλγάρων κατά των ελληνικών πληθυσμών αλλά και οι παράλληλες συγκεντρώσεις βουλγαρικού στρατού σε περιοχές της Μακεδονίας, προκάλεσαν την αντίδραση της Ελλάδας, η οποία επέδωσε διακοίνωση στη βουλγαρική κυβέρνηση στις 12 Ιουνίου 1913. Η Βουλγαρία απέρριψε τη διακοίνωση και επιτέθηκε εναντίον ελληνικών θέσεων στη Νιγρίτα και στο Παγγαίο και σερβικών στο Ιστίπ.
Η Ελλάδα και η Σερβία αντέδρασαν άμεσα. Η Ελλάδα παρέταξε 10 μεραρχίες πεζικού και 1 ταξιαρχία ιππικού με αρχιστράτηγο τον βασιλιά Κωνσταντίνο, ενώ η Σερβία, με επικεφαλή τον βασιλιά Πέτρο παρέταξε 260.000 άνδρες, ανάμεσά τους και 12.000 Μαυροβούνιοι απέναντι στον βουλγαρικό στρατό που αποτελούνταν από 576.000 άνδρες και τον διοικούσε ο βασιλιάς Φερδινάνδος. Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος ξεκίνησε στις 16/29 Ιουνίου 1913. Ο σερβικός και ο ελληνικός στρατός απέκρουσαν τη βουλγαρική επίθεση και αντεπιτέθηκαν.
Κύριος στόχος των ελληνικών δυνάμεων υπήρξε η εκκαθάριση της Θεσσαλονίκης αλλά και η διάσπαση της γραμμής Κιλκίς – Λαχανά –Δοϊράνης. Πράγματι, πολύ γρήγορα ο ελληνικός στρατός κερδίζει το βουλγαρικό στις μάχες του Κιλκίς- Λαχανά (19-21 Ιουνίου), ενώ στις 20 Ιουνίου η 10η Μεραρχία καταλαμβάνει τη Γευγελή. Οι Βούλγαροι υποχωρούν προς τη Στρώμνιτσα και προβαίνουν σε βιαιότητες κατά των ελληνικών πληθυσμών στις Σέρρες, τη Νιγρίτα και το Δοξάτο Δράμας. Ο ελληνικός στρατός μετά τις μάχες της Δοϊράνης (22 – 23 Ιουνίου), της Στρώμνιτσας (26 Ιουνίου) και του Ντεμίρ Χισάρ (Σιδηρόκαστρο, 27 Ιουνίου), κατέλαβε τις Σέρρες (28 Ιουνίου) και τη Δράμα (1 Ιουλίου).
Στις 7-10 Ιουλίου οι ελληνικές δυνάμεις νίκησαν τις βουλγαρικές στα στενά της Κρέσνας. Ακόμη, διεξήχθη αιματηρή μάχη στην Άνω Τζουμαγιά που έληξε στις 18 Ιουλίου, ημέρα κατάπαυσης του πυρός. Η 8η Μεραρχία κινήθηκε στη Θράκη και απελευθέρωσε την Ξάνθη στις 13 Ιουλίου και την Κομοτηνή στις 16 Ιουλίου. Το ελληνικό ναυτικό είχε ήδη καταλάβει την Καβάλα (27 Ιουνίου) και την Αλεξανδρούπολη (Δεδέ Αγάτς) στις 12 Ιουλίου.
Ο σερβικός στρατός αντιμετώπισε τον βουλγαρικό, τον απώθησε προς τα ανατολικά, δίνοντας πολλές μάχες με πιο γνωστή τη μάχη της Μπρεγκαλνίτσα (17 – 26 Ιουνίου).
Παράλληλα, η Ρουμανία εισέβαλε στη Βουλγαρία, παραβιάζοντας μια ειρηνευτική συνθήκη που είχε συνάψει μαζί της στο παρελθόν, καταλαμβάνοντας τη Νότια Δοβρουτσά στις 27 Ιουνίου. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, με τη σειρά της. επιτέθηκε στη Βουλγαρία στις 29 Ιουνίου και προέλασε στη Θράκη, ανακαταλαμβάνοντας μάλιστα και την Αδριανούπολη στις 9 Ιουλίου.
Στις 28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1913 υπογράφτηκε τελικά από την Ελλάδα, τη Ρουμανία, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και τη Βουλγαρία η συνθήκη του Βουκουρεστίου, με την οποία έληξε και τυπικά ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος και η οποία προέβλεπε τα εξής: 1)τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα καθορίζονταν από τα σερβοβουλγαρικά στο όρος Μπέλες ως τις εκβολές του ποταμού Νέστου, 2)η Βουλγαρία διατηρούσε το Μελένικο και το Νευροκόπι στη Β.Α. Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη μέχρι το λιμάνι του Δεδέ Αγάτς, 3)η Ρουμανία λάμβανε τις περιοχές της Σιλιστρίας – Τουρτουκάιας – Μπαλτσίκ και 4)τα σερβοβουλγαρικά σύνορα καθορίζονταν στη γραμμή του Άνω Αξιού. Στην ουσία η Βουλγαρία έχανε τα περισσότερα εδάφη που είχε αποκτήσει με τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο.
Τον Σεπτέμβριο του 1913, με άλλη συνθήκη, η Οθωμανική Αυτοκρατορία ανακατέλαβε την Ανατολική Θράκη, τις 40 Εκκλησιές και την Αδριανούπολη.
Αναμφίβολα, τα αποτελέσματα των βαλκανικών πολέμων υπήρξαν θετικά για την Ελλάδα, καθώς διπλασιάστηκε τόσο ο πληθυσμός όσο και η έκταση του κράτους και παράλληλα τέθηκαν οι βάσεις για οικονομική, κοινωνική και πολιτική ανάπτυξη των Νέων Χωρών.
Αντιγόνη Καρύτσα*
Φιλόλογος
