Νεοελληνική Γλώσσα/Έκθεση Γ’ Λυκείου: Συνδυαστικές ασκήσεις στη θεωρία, η πειθώ στον επιστημονικό λόγο.

Της Έρης Ναθαναήλ

1. Να εντοπίσετε τα χαρακτηριστικά του επιστημονικού λόγου στα κείμενα που ακολουθούν.

2. Να εντοπίσετε με ποιους τρόπους αναπτύσσονται οι ιδέες στις παραγράφους των κειμένων Α και Β.

3. Ποιοι τρόποι πειθούς χρησιμοποιούνται στις παραγράφους των κειμένων Α και Β;

4. Να αιτιολογήσετε τη χρήση μακροπερίοδου λόγου στο κείμενο Β

ΚΕΙΜΕΝΟ

Α. Η γνώση που συγκεντρώνουμε από τις επιστημονικές μελέτες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πως ερμηνεύουμε τα στοιχεία. Οι ερμηνείες, όμως, υπακούν στους ίδιους κανόνες που διέπουν τις αντιλήψεις μας για την πραγματικότητα. Είναι γεμάτες παραδοχές, γενικεύσεις, παραλείψεις και λάθη. Στις κοινωνικές επιστήμες, αυτά τα λάθη αποκαλούνται γνωστικές προκαταλήψεις. Αυτές οι προκαταλήψεις είναι ενσωματωμένες τόσο στους αντιληπτικούς και τους συναισθηματικούς μηχανισμούς του εγκεφάλου όσο και στους γνωστικούς. Μέχρι να φτάσει η αντιληπτική πληροφορία στη συνείδηση, το άτομο έχει προλάβει να την μετατρέψει σε κάτι καινούργιο και μοναδικό. Αυτή η ανακατασκευή της πραγματικότητας αποτελεί το θεμέλιο, πάνω στο οποίο χτίζουμε τα πιστεύω μας για τον κόσμο.

Οι 27 προκαταλήψεις οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες για την αξιολόγηση των αντιλήψεών μας  για τον κόσμο είναι οι εξής: Η προκατάληψη της οικογένειας: Όλοι μας έχουμε την προδιάθεση να πιστεύουμε αυτόματα τις πληροφορίες που μας παρέχουν μέλη της οικογένειάς μας και στενοί φίλοι. Από τότε που γεννιόμαστε, ο εγκέφαλός μας βασίζεται σε αυτά τα άτομα, γι’ αυτό και τείνουμε να αποδεχόμαστε τον κόσμο χωρίς να ελέγχουμε τα γεγονότα. [..] Η προκατάληψη της γοητείας: Θεωρούμε πιο αξιόπιστους τους πιο ψηλούς και γοητευτικούς ανθρώπους, επειδή ο εγκέφαλός μας έλκεται από αυτό που τον ευχαριστεί αισθητικά. Οι πιο ευπαρουσίαστοι άνθρωποι έχουν περισσότερες πιθανότητες να μας πείσουν[…] Η προκατάληψη της ομάδας: Υποσυνείδητα, υιοθετούμε ευνοϊκή μεταχείριση για τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας μας και σπάνια αμφισβητούμε τα πιστεύω τους, επειδή ο εγκέφαλός μας είναι έτσι κατασκευασμένος, ώστε να αναζητά τη συμφωνία με τους γύρω του. […] Η προκατάληψη του πλήθους: Αυτή η προκατάληψη αντικατοπτρίζει την τάση μας να υιοθετούμε το σύστημα πεποιθήσεων της ομάδας στην οποία ανήκουμε. Όσο περισσότεροι άνθρωποι μας περιβάλλουν, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να τροποποιήσουμε τα πιστεύω μας για να ταιριάζουν με τα δικά τους. Η προκατάληψη της ευχαρίστησης: Τείνουμε να πιστεύουμε ότι οι ευχάριστες εμπειρίες αντικατοπτρίζουν μεγαλύτερες αλήθειες απ’ ό, τι οι δυσάρεστες εμπειρίες. Εν μέρει, επειδή τα κέντρα ευχαρίστησης του εγκεφάλου βοηθούν στον έλεγχο της δύναμης των αντιλήψεων, των αναμνήσεων και των σκέψεων.[..] Η  προκατάληψη της επιμονής: Όταν πιστεύουμε σε κάτι, επιμένουμε ότι είναι αληθινό, ακόμη κι όταν έχουμε στη διάθεσή μας στοιχεία που λένε το αντίθετο. Και όσο περισσότερο συντηρούμε ορισμένες πεποιθήσεις, τόσο πιο βαθιά εντυπώνονται στο νευρικό μας κύκλωμα. […]

Αποσπάσματα από το βιβλίο “Γιατί Πιστεύουμε”, Άντριου Νιούμπεργκ και Μ.Ρ. Γουόλντμαν, εκδόσεις ΑΒΓΟ και ο αγγλικός τίτλος: “Why We Believe What We Believe: Uncovering Our Biological Need for Meaning, Spirituality, and Truth”

Β. Με τον όρο «ψηφιακός ή τεχνολογικός αναλφαβητισμός» εννοείται η έλλειψη γνώσης και ικανότητας χρήσης γύρω από τις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικής (Η/Υ, ∆ιαδίκτυο) και των Τηλεπικοινωνιών (Κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικό επιχειρείν, κλπ). Με άλλα λόγια, κάποιος θεωρείται Ψηφιακά Αναλφάβητος, όταν δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις που θα του επιτρέψουν να αντιμετωπίσει όλες εκείνες τις προκλήσεις που θα του παρουσιαστούν τόσο στην εργασία του όσο και γενικότερα στην καθημερινή του ζωή, ύστερα από την ένταξη των νέων τεχνολογιών και της ραγδαίας εξέλιξης τους, στον επαγγελµατικό και κοινωνικό του βίο (Digital Business, 2004). 

Όλοι θα έχουν παρατηρήσει ότι δεν υπάρχει τοµέας στην καθημερινότητα µας που να µην απαιτεί την χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, κάτι το οποίο φαίνεται αν σκεφτεί κανείς ένα απλό παράδειγμα, όπως το ότι δεν υπάρχει επιχείρηση -µικρή ή µεγάλη- που να µην διαθέτει έστω και έναν υπολογιστή. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, όµως, είναι οι τράπεζες, η αστυνομία, η εφορία κλπ, όπου ο καθένας έχει ένα “φάκελο”, είτε αυτός αφορά κάποιες οικονομικές δραστηριότητες του καθενός είτε προσωπικά στοιχεία, κλπ. Συνεπώς, η γνώση των νέων τεχνολογιών είναι εκτεταμένη και γι΄αυτό καθίσταται πιο απαραίτητη από ποτέ.

Γ. Το πολικό σέλας

Η πυρηνική σύντηξη που συμβαίνει στο κέντρο κάθε άστρου, εκτός από το άπλετο φως που εκπέμπει, εκτοξεύει και πληθώρα φορτισμένων σωματιδίων προς κάθε κατεύθυνση. Αυτά τα σωματίδια είναι ο λεγόμενος ηλιακός άνεμος, ο οποίος “φυσάει” σε όλο το ηλιακό σύστημα (και στην επιφάνεια των περισσότερων σωμάτων του) Και η σύγκρουση αυτών των φορτισμένων σωματιδίων με τα μόρια της ανώτερης ατμόσφαιρας στην περιοχή των πόλων της Γης, είναι το πολικό σέλας. Ανάλογα τον πόλο, το λέμε και βόρειο ή νότιο. Οι ηλιακές εκλάμψεις ή οι μεγάλες ηλιακές προεξοχές συνοδεύονται μερικές φορές από στεμματικές εκτοξεύσεις μάζας (CMEs, Coronal Mass Ejections), γνωστές και ως «στεμματικά παροδικά φαινόμενα» (“coronal transients”). Αυτές είναι τεράστιοι βρόχοι στεμματικού υλικού που ταξιδεύουν προς τα έξω, μακριά από τον `Ήλιο, με ταχύτητες πάνω από 1 εκατομμύριο χιλιόμετρα την ώρα και ενέργειες δεκαπλάσιες της ενέργειας της ηλιακής εκλάμψεως ή προεξοχής που τις συνοδεύει. Κάποιες μεγάλες εκτοξεύσεις μπορούν να προωθήσουν προς το διάστημα εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους ύλης με ταχύτητα περίπου 1,5 εκατομμύριο χιλιόμετρα την ώρα.

Δ. Ο όρος «φυλή» υποδηλώνει μια ομάδα ανθρώπων που χαρακτηρίζεται από κοινή καταγωγή και συνήθως από ορισμένα ευδιάκριτα φυσικά χαρακτηριστικά, όπως το χρώμα του δέρματος. Η έννοια αμφισβητείται, ιδίως μετά την αποκωδικοποίηση του DNA, καθώς οι φυλετικοί δείκτες έχει αποδειχθεί ότι αποτελούν ένα ελάχιστο, αμελητέο ποσοστό της γενετικής σύνθεσης του ατόμου. Οι κοινωνικοί επιστήμονες συμφωνούν σήμερα ότι η φυλή είναι μάλλον μια κοινωνική κατασκευή παρά μια γνήσια βιολογική κατηγορία. Όλοι οι άνθρωποι έχουν μια κοινή καταγωγή και οι ομάδες που ανήκουν στο ενιαίο ανθρώπινο είδος μετανάστευαν και μεταναστεύουν ερχόμενες συνεχώς σε επιμειξίες. Έτσι οι φυλετικές διαφοροποιήσεις είναι σχετικές και όχι απόλυτες.

Ο ρατσισμός ή φυλετισμός εμφανίστηκε ως επιστημονική θεωρία. Ο όρος «βιολογικός φυλετισμός» αναφέρεται σε θεωρίες που υποστήριξαν τη φυλετική ανισότητα με βιολογικά επιχειρήματα και που συνδέθηκαν με τον κοινωνικό δαρβινισμό (την άκριτη μεταφορά της βιολογικής θεωρίας του Δαρβίνου στην κοινωνία), σύμφωνα με τον οποίο στην κοινωνία δικαιούται να επιβιώσει ο ισχυρότερος. Θεμελιωτής του φυλετικού ντετερμινισμού θεωρείται ο Γκομπινό (Essay on the Inequality of the Human Race, 1853-55).Ο ρατσισμός στηρίχτηκε συχνά σε διάφορες επιστημονικές θεωρίες. Το 1994 οι ερευνητές Χέρνσταϊν και Μάρρεϋ (The Bell Curve, 1994) είχαν επαναφέρει τον ισχυρισμό ότι υπάρχει συσχετισμός μεταξύ φυλής και ευφυΐας, δηλαδή υποστήριξαν ότι τα άτομα που ανήκουν στη μαύρη φυλή είναι κατώτερης νοημοσύνης, γιατί είχαν κατώτερη επίδοση σε ορισμένες «δοκιμασίες νοημοσύνης», στις οποίες υποβλήθηκαν λευκά και μαύρα παιδιά. Όμως, αυτές οι δοκιμασίες έχουν επικριθεί από πολλούς άλλους επιστήμονες ως σχεδιασμένες από την οπτική γωνία των λευκών της μεσαίας τάξης, δηλαδή τα ερωτήματα ευνοούν παιδιά που είναι γόνοι αυτής της κατηγορίας, ενώ, αντίθετα, οδηγούν σε κακή απόδοση παιδιά άλλων πληθυσμιακών ομάδων. Υποστηρίζεται ότι η νοημοσύνη δεν κατανέμεται ανάλογα με τη φυλή αλλά προκύπτει από τον συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, ιδίως από το μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο των οικογενειών. Πλείστες έρευνες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης αποδεικνύουν ότι οι διαφορετικές ευκαιρίες και τα ερεθίσματα που παρέχονται στα παιδιά από τη βρεφική τους ηλικία, όταν μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα διαφορετικού οικονομικού και μορφωτικού επιπέδου, η διαφορετικού είδους βοήθεια που λαμβάνουν κατά τη σχολική τους διαδρομή, καθώς και οι διαφορετικές προσδοκίες των γονιών για το μέλλον τους, είναι καθοριστικής σημασίας για την επίδοσή τους. Έτσι, το υψηλότερο οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο που για ιστορικούς λόγους έχουν οι λευκοί αναπαράγεται στη γενιά των παιδιών τους και ούτω καθεξής.

Το πείραμα που επανέλαβε σε αρκετές τάξεις της η Αμερικάνα δασκάλα Τζέιν Έλλιοτ (βλ.http://www.youtube.com/watch?v=Bf0zfMl5KSA)απέδειξε ότι η σχολική επίδοση είναι συνάρτηση και της αυτοεκτίμησης και της αυτοπεποίθησης που καλλιεργεί στους μαθητές η στάση των εκπαιδευτικών αλλά και των συμμαθητών απέναντί τους.

(Πηγή: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, φυλλάδιο: ΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ)

Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου

Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook