Ο Πλάτωνας γεννήθηκε στην Αθήνα το 428 ή το 427 π.Χ. Η καταγωγή του ήταν από αριστοκρατική οικογένεια, η οποία έπαιζε ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή της πόλης λόγω της παλαιάς παράδοσής της[1]. Γονείς του ήταν ο Αρίστωνας, του οποίου η οικογένεια υποστήριζε ότι κατάγεται από τον Κόδρο και μητέρα του η Περικτιόνη της οποίας η καταγωγή έφτανε μέχρι τον Δρόπιδα, φίλο και συγγενή του γνωστού Σόλωνα ενώ ήταν επίσης αδελφή του Χαρμίδη και ξαδέλφη του Κριτία, ενός δηλαδή από τους τριάκοντα τυράννους[2].
Η ζωή του Πλάτωνα επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από την καταγωγή του αλλά και από τις γενικότερες εμπειρίες που προσέλαβε από το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό του περιβάλλον. Η θέση του στην κοινωνία όπως ήταν αναμενόμενο τον οδήγησε στην ενασχόληση με την πολιτική και την άσκηση εξουσίας[3].
Ο Πλάτωνας γνώρισε τον Σωκράτη όταν ήταν σε ηλικία είκοσι ετών και έμεινε κοντά του μέχρι τον θάνατο του μεγάλου δασκάλου και στοχαστή το 399 π.Χ. Κατά την διάρκεια της νεότητας του ο Πλάτωνας έζησε βαρυσήμαντα γεγονότα για την πόλη της Αθήνας όπως την ήττα στον Πελοποννησιακό πόλεμο αλλά και το καθεστώς των τριάκοντα τυράννων, ενώ έζησε από πρώτο χέρι και την τελική αποκατάσταση της δημοκρατίας το 403 π.Χ.
Ζώντας με άμεσο τρόπο τα γεγονότα ο Πλάτωνας απογοητεύεται από τον τρόπο άσκησης εξουσίας των τριάκοντα τυράννων όπως επίσης απογοητεύεται από τη Δημοκρατία, η οποία με άδικο τρόπο καταδικάζει τον αγαπημένο του δάσκαλο και τον θανατώνει το 399 π.Χ. Η αδικία που βλέπει ο φιλόσοφος στα ισχύοντα πολιτεύματα του δημιουργεί αποστροφή και τον στρέφει ακόμα περισσότερο στη φιλοσοφία με στόχο την πολιτική βελτίωση του ανθρώπου και την σύλληψη της ιδανικής πολιτείας . Μετά τη θανάτωση του Σωκράτη ο Πλάτωνας παρέμεινε στην Αθήνα για περίπου τρία χρόνια και κατόπιν κατέφυγε στα Μέγαρα κοντά στον συμμαθητή του Ευκλείδη και άλλους σωκρατικούς. Αργότερα γύρισε στην Αθήνα, όπου για 10 χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων, τα οποία φέρουν τη σφραγίδα της σωκρατικής φιλοσοφίας δηλαδή της διαλεκτικής μαιευτικής μεθόδου[4]. Στη συνέχεια, εικάζεται πως ταξίδεψε στην Αίγυπτο και στην Κυρήνη, όπου σχετίστηκε με τον μαθηματικό Θεόδωρο, ωστόσο τα στοιχεία που διαθέτουμε για το ταξίδι αυτό δεν θεωρούνται ιδιαίτερα ασφαλή. Αντιθέτως, βεβαιότητα υπάρχει για τα ταξίδια του στη Σικελία και στην Κάτω Ιταλία. Στον Τάραντα ήρθε σε στενή επαφή με τους Πυθαγόρειους, οι οποίοι όπως είναι γνωστό τον επηρέασαν ιδιαίτερα με την φιλοσοφική τους σκέψη. Επόμενος σταθμός για τον φιλόσοφο ήταν οι Συρακόυσες.Στις Συρακούσες ο Πλάτωνας γνώρισε τον τύραννο της πόλης, Διονύσιο τον Α΄ μέσω του Δίωνα και προσπάθησε να τον μυήσει στις πολιτικές του ιδέες αλλά χωρίς αποτέλεσμα[5].
Μετά την αποτυχία του Πλάτωνα στις Συρακούσες ο φιλόσοφος αναγκάζεται να επιστρέψει στην Αθήνα και το 387 π.Χ. ιδρύει την δικιά του φιλοσοφική σχολή, την Ακαδημία, η οποία πήρε το όνομα της από τον ήρωα Ακάδημο. Τα πρώτα είκοσι χρόνια στην Ακαδημία ο Πλάτωνας γράφει πολλούς σημαντικούς διαλόγους (Μενέξενος, Πολιτεία, Συμπόσιο, Μένων, Κρατύλος, Φαίδων, Φαίδρος, Παρμενίδης, Θεαίτητος και Ευθύδημος)[6].
Το 367 π.Χ. ο Διονύσιος Β΄ ο νεότερος διαδέχτηκε τον Διονύσιο Α’ στην εξουσία. Με προτροπή του Δίωνα, ο Διονύσιος προσκάλεσε τον Πλάτωνα ως σύμβουλό του και εκείνος αποδέχτηκε την πρόσκληση με την ελπίδα πως θα εφάρμοζε τα πολιτικά του ιδεώδη. Ταξίδεψε στις Συρακούσες το 366 π.Χ. ωστόσο σύντομα επήλθε ρήξη με τους άλλους συμβούλους του βασιλιά. Ο Δίων εξορίστηκε και ο Πλάτωνας παρέμεινε στην αυλή του Διονύσιου ως φιλοξενούμενος και αιχμάλωτος μέχρι το 365.
Για τρίτη φορά ήρθε στην αυλή των Συρακουσών το 362 π.Χ, μετά τη συμφιλίωση του Δίωνα με τον Διονύσιο, ωστόσο νέες προστριβές μεταξύ τους οδήγησαν τον Πλάτωνα στην απόφαση να εγκαταλείψει τις Συρακούσες το 361. Επέστρεψε στην Αθήνα όπου μέχρι το θάνατό του ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη διδασκαλία και με τη συγγραφή φιλοσοφικών έργων[7]. Ο θάνατος του φιλοσόφου ήρθε το 347 π.Χ.
________________________________
[1]Mario Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, ΤΡΑΥΛΟΣ, 10η Έκδοση, σελ.151.
[2] Νίκος Αυγελής, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, 4η Έκδοση ,Θεσσαλονίκη 2004, σελ.185.
[3] Mario Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, ΤΡΑΥΛΟΣ, 10η Έκδοση, σελ.152.
[4] Η γνώση και η αλήθεια (α+λήθη) για τον Σωκράτη όπως διαπιστώνεται στους Πλατωνικούς διαλόγους προϋπάρχει «ξεχασμένη» κατά κάποιο τρόπο μέσα μας και μέσω της μαιευτικής μεθόδου δηλαδή των σωστών ερωτήσεων και απαντήσεων μπορεί το άτομο να φτάσει ξανά σε αυτή.
[5] Ο Πλάτωνας στις Συρακούσες όχι απλά δεν είχε το επιθυμητό πολιτικό αποτέλεσμα που είχε στο μυαλό του αλλά κινδύνεψε η ελευθερία του όπως και η ίδια του η ζωή. Η προσπάθειες του Πλάτωνα σε πολιτικό επίπεδο στις Συρακούσες ήταν δύο, οι οποίες και απέτυχαν.
[6] Νίκος Αυγελής, Εισαγωγή στη Φιλοσοφία, 4η Έκδοση, Θεσσαλονίκη 2004, σ.186.
[7] Τσέλλερ-Νεστλέ, Ιστορία της Ελληνικής Φιλοσοφίας, μτφ. Χ. Θεοδωρίδης, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 13η, Αθήνα 1990, σελ.148.
Μέρκατας Γιώργος*
Φιλόλογος, ΜSC Συστηματικής Φιλοσοφίας
