Νεοελληνική Γλώσσα/Έκθεση Γ’ Λυκείου: Τα χαρακτηριστικά του δοκιμίου

Του Γιώργου Μέρκατα

Το δοκίμιο είναι ένα γραμματειακό είδος του πεζού λόγου, που σχετίζεται άμεσα με την πειθώ και έχει βασικές ομοιότητες με τη λογοτεχνία, όσον αφορά την επιδίωξη αισθητικής τέρψης του αναγνώστη, με τον επιστημονικό λόγο όσον αφορά τη θεματολογία και με τον ρητορικό λόγο όσον αφορά τους επιδιωκόμενους στόχους. Το δοκίμιο έχει μέση έκταση, ποικιλία θεμάτων και στόχο να τέρψει, να πληροφορήσει, να διδάξει και ενδεχομένως να πείσει τον αναγνώστη. Ο πρώτος στόχος συνδέει το δοκίμιο με τη λογοτεχνία, ενώ όλοι οι υπόλοιποι με τα διδακτικά είδη (άρθρο, πραγματεία κλπ). Συνεπώς τα όρια του δοκιμίου είναι ρευστά και άλλοτε προσεγγίζει τη λογοτεχνία και άλλοτε την επιστήμη ή τη φιλοσοφία.

Τα δοκίμια διακρίνονται σε στοχαστικά (δοκίμια στοχασμού) και αποδεικτικά (δοκίμια πειθούς) με βασικό κριτήριο τη σκοπιά εξέτασης του θέματος (αντικειμενική ή υποκειμενική). Τα πρώτα έχουν σχέση με τα λογοτεχνικά είδη καθώς πραγματεύονται υποκειμενικά και ελεύθερα τα θέματά τους και στοχεύουν στην έκφραση υποκειμενικών απόψεων, ενώ τα δεύτερα γειτνιάζουν με τα μη λογοτεχνικά είδη καθώς εξετάζουν αντικειμενικά τα θέματά τους και στοχεύουν στην πληροφόρηση και την πειθώ. Το ύφος του δοκιμίου μπορεί να είναι άλλοτε σοβαρό ή φιλοσοφικό και άλλοτε σατιρικό και χιουμοριστικό ανάλογα με το σκοπό του δοκιμιογράφου (πληροφόρηση, τέρψη, πειθώ).

 

Αποδεικτικό ΔοκίμιοΣτοχαστικό Δοκίμιο
1.σκοπός συγγραφέαΠληροφόρηση, ερμηνεία και απόδειξη ενός θέματοςΕλεύθερος στοχασμός πάνω στο θέμα, περιδιαβαίνει στο χώρο των ιδεών για ανάπτυξη προβληματισμού και αισθητικής συγκίνησης
2. οργάνωση-δομήΛογική καταγραφή των σκέψεων με αρχή-μέση και τέλοςΣυνειρμική καταγραφή των σκέψεων. Μετάβαση από το ένα θέμα στο άλλο
3. τρόποι πειθούςΑποδεικτικοί τρόποι: επίκληση στη λογική & επίκλησηστην αυθεντίαΕπίκληση στο συναίσθημα
4. γλώσσαΑναφορική, κυριολεκτική λειτουργία της γλώσσας, δηλωτική χρήση των λέξεωνΠοιητική, μεταφορική λειτουργία της γλώσσας, συνυποδηλωτική χρήση των λέξεων
5. ύφοςΑντικειμενικό, απρόσωπο, επίσημοΥποκειμενικό, προσωπικό, οικείο

 

Μέρκατας Γιώργος*
Φιλόλογος, ΜSC Συστηματικής Φιλοσοφίας

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου

1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook

Δείτε επίσης

Νέα ελληνικά Γ' Λυκείου: Τρόποι και μέσα πειθούς (Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία)

Νέα ελληνικά Γ' Λυκείου: Τρόποι και μέσα πειθούς (Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία)

Νέα ελληνικά Λυκείου: Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου (Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία)

Νέα ελληνικά Λυκείου: Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου (Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία)

Νέα Ελληνικά Γ' Λυκείου: Η πανδημία ως θέμα έκθεσης - 3 μη λογοτεχνικά κείμενα και 15 επαναληπτικές ασκήσεις

Νέα Ελληνικά Γ' Λυκείου: Η πανδημία ως θέμα έκθεσης - 3 μη λογοτεχνικά κείμενα και 15 επαναληπτικές ασκήσεις

Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου, Κριτήριο: Ατομική υπευθυνότητα - Κοινωνική ευθύνη (Ν. Γλώσσα-Λογοτεχνία)

Νέα Ελληνικά Γ’ Λυκείου, Κριτήριο: Ατομική υπευθυνότητα - Κοινωνική ευθύνη (Ν. Γλώσσα-Λογοτεχνία)

Νέα Ελληνικά Β' & Γ’ Λυκείου, Κριτήριο: Ξενοφοβία, Μετανάστευση, Ρατσισμός (Ν. Γλώσσα-Λογοτεχνία)

Νέα Ελληνικά Β' & Γ’ Λυκείου, Κριτήριο: Ξενοφοβία, Μετανάστευση, Ρατσισμός (Ν. Γλώσσα-Λογοτεχνία)

Νεοελληνική Γλώσσα: Θέματα Πανελλαδικών προηγούμενων ετών (Καταναλωτισμός, Περιβάλλον) προσαρμοσμένα στο νέο σύστημα

Νεοελληνική Γλώσσα: Θέματα Πανελλαδικών προηγούμενων ετών (Καταναλωτισμός, Περιβάλλον) προσαρμοσμένα στο νέο σύστημα