Γρηγόρης ΠαπουτσήςΤου Γρηγόρη Παπουτσή

Η Γη είναι συνηθισμένη σε μακρές περιόδους ψύχους, τις γνωστές παγετωνικές περιόδους ή πιο απλά εποχές των παγετώνων. Σε μία τέτοια περίοδο παρατηρούνται σημαντικές αυξομειώσεις στη θερμοκρασία με αποτέλεσμα την εμφάνιση ή και την επέκταση των ηπειρωτικών και πολικών στρωμάτων πάγου και των μεγάλων συμπαγών όγκων πάγου των παγετώνων. Οι εποχές των παγετώνων κορυφώνονται κάθε περίπου 90.000 χρόνια και διαρκούν περί τα 11.500 χρόνια.

Η αρχή έγινε πριν 2.200 εκατομμύρια χρόνια και 800 εκατομμύρια χρόνια, όπου η Γη ολόκληρη καλύφθηκε από πάγο, με τη θερμοκρασία στην επιφάνεια της να  είναι γύρω στους -50 οC. Αυτές οι μεγάλες εποχές παγετώνων διήρκεσαν εκατομμύρια χρόνια και εξάλειψαν σχεδόν όλους τους ζωντανούς μικροοργανισμούς που ζούσαν τότε και ήταν σε μέγεθος βακτηρίων. Μετά από κάθε εποχή παγετώνων όμως είχαμε μία μετεξέλιξη των μικροοργανισμών που οδήγησε στην γέννηση της ανθρωπότητας.

Η τελευταία εποχή παγετώνων τελείωσε περίπου 10.000 χρόνια πριν, όπου τα μαμούθ περιπλανιόταν ελεύθερα ακόμα. Βρισκόμαστε λοιπόν σε μία μεσοπαγετωνική περίοδο, με το μόνο σίγουρο ότι η επόμενη κορύφωση θα έρθει σε περίπου 80.000 χρόνια αλλά με την απορία για το πότε θα ξεκινήσει να παραμένει.

Πού οφείλεται όμως η εμφάνιση αλλά και το τέλος τους;

Υπάρχει μία μόνιμη σχεδόν διαμάχη μεταξύ των επιστημών πάνω σε αυτό το ερώτημα, με αρκετά ερωτήματα να βρίσκονται ακόμα υπό μελέτη. Ναι μεν είναι ένα περιοδικό φαινόμενο, το οποίο δηλαδή επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, όμως κάποιο γεγονός πρέπει να το «πυροδοτεί».

Η μία πλευρά υποστηρίζει πως την εποχή των παγετώνων 2.200 εκατομμύρια πριν, η μεγαλύτερη έκταση των ωκεανών είχε παγώσει με αποτέλεσμα τα ενεργά ηφαίστεια και η έκλυση διοξειδίου του άνθρακα που θα έπρεπε να διαλύεται στους ωκεανούς, να συγκεντρώνεται στην ατμόσφαιρα και να δημιουργεί ένα φαινόμενο θερμοκηπίου. Όλα αυτά οι αλυσιδωτά φαινόμενα προκάλεσαν το λιώσιμο των πάγων και την ραγδαία αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών το οποίο με τη σειρά του μέσω των υδρατμών, δημιούργησε τους υπερκυκλώνες οι οποίοι ευθύνονται για μεγάλες καταστροφές στον πλανήτη μας. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η αύξηση του οξυγόνου της ατμόσφαιρας, και σε συνδυασμό με την εμφάνιση του ήλιου όταν όλα αυτά σταμάτησαν ήταν η μετεξέλιξη των οργανισμών που επιβίωσαν των παγετώνων. Αν η Γη δεν περνούσε αυτές τις εποχές των παγετώνων, η ζωή στον πλανήτη θα ήταν πολύ διαφορετική και πιθανώς να ήταν ακόμα στη μορφή βακτηριδίων. Φαίνεται λοιπόν, ότι η εποχές των παγετώνων ήταν το σπίρτο που άναψε το φιτίλι και οδήγησε στη δημιουργία των οργανισμών όπως τους γνωρίζομαι σήμερα.

Σύμφωνα με το νέο «σενάριο» που ανέπτυξαν οι ερευνητές, όλα άρχισαν όταν η περιοδική αλλαγή της τροχιάς της Γης γύρω από τον Ήλιο αύξησε την ποσότητα φωτός και θερμότητας που έφτανε στον πλανήτη μας, οδηγώντας την αρχική κατάρρευση των μεγάλων όγκων πάγων του βόρειου ημισφαιρίου. Υπήρξαν επίσης αλλαγές στα επίπεδα του ατμοσφαιρικού διοξειδίου του άνθρακα και στην κυκλοφορία των ωκεανών, όμως αυτές συνέβησαν αργότερα και απλώς ενίσχυσαν μια διαδικασία που ήδη είχε ξεκινήσει. Η τελευταία μελέτη βασίζεται κυρίως στην τελευταία εποχή των παγετώνων.

Μικρή εποχή παγετώνων

Από το 1300 μ.Χ. μέχρι και το 1850 μ.Χ. τοποθετείται μία περίοδος η οποία αν και δεν επρόκειτο για πραγματική περίοδο με παγετωνικές συνθήκες, κατά τη διάρκειά της παρατηρήθηκαν αισθητά πιο χαμηλές θερμοκρασίες από αυτές της σημερινής εποχής. Κατά τη διάρκειά της καταστράφηκαν πόλεις στη βόρεια Ευρώπη, πάγωσε ο ποταμός Τάμεσης στο Λονδίνο και τα κανάλια στην Ολλανδία, βροχές διαρκούσαν για χρόνια με προβλήματα να εμφανίζονται στη τροφή καθώς και στην υγεία των ανθρώπων της εποχής. Ο άνθρωπος είναι ικανός για το καλύτερο και συνάμα για το χειρότερο, με αποτέλεσμα σε δύσκολες καταστάσεις σαν αυτές να εμφανίζει ακραίες αντιδράσεις. Άνθρωποι θανατώθηκαν ως μάγοι, διαμάχες ξέσπασαν για το φόβο της επιβίωσης και όλα αυτά υπό την πτώση μόλις 2.5οC κατά μέσω όρο.

Από το παρελθόν στο μέλλον

Η μελέτη της Μικρής Εποχής των Παγετώνων είναι ένας οδηγός για το μέλλον, για το πόσο ευπαθές είναι το κλίμα και πόσο πιθανόν είναι οι διακυμάνσεις του να αναταράξουν τις ισορροπίες και πάλι. Ποιο μπορεί όμως να είναι το μέλλον; Ίσως έντονες ξηρασίες, αύξηση των τυφώνων που αντλούν τη δύναμη τους από το ζεστό ωκεάνιο νερό, αύξηση πλημμυρών λόγω λιωσίματος πολικών πάγων. Υπάρχει όμως και η άποψη ότι έρχεται νέα εποχή παγετώνων σύντομα! Η ζέστη λιώνει τον αρκτικό πάγο και πλημμυρίζει τον Βόρειο Ατλαντικό με γλυκό νερό. Αυτό ίσως κλείσει τον ωκεάνιο ιμάντα που θερμαίνει τη Γη και αλλάξει τις ισορροπίες και πάλι. Δεν είναι κανείς σίγουρος για το άμεσο μέλλον λοιπόν, με όλες τις ενδείξεις να οδηγούν στην μελλοντική ψύξη του πλανήτη.

Συμπερασματικά ας θυμηθούμε τα λόγια του Ηράκλειτου που έλεγε πως «τα πάντα ρει και ουδέν μένει». Θα πρέπει λοιπόν να εξοικειωθούμε με αυτήν την ιδέα, έχοντας στην άκρη του μυαλού πως αυτοί που επιβίωσαν ιστορικά είναι αυτοί που προσαρμόστηκαν πιο γρήγορα στις νέες συνθήκες και όχι απαραίτητα οι πιο δυνατοί. Τρανό παράδειγμα ήταν οι δεινόσαυροι, οι οποίοι αν και πιο δυνατοί έχουν μείνει στο μυαλό μας ως κάτι πολύ μακρινό το οποίο δεν μπόρεσε να αντέξει τις κλιματικές αλλαγές και τις συνεχείς ηφαιστειογενείς εκρήξεις.

Βιβλιογραφία

  • Little Ice Age Michael E Mann University of Virginia , Charlottesville , VA , USA
  • History channel
  • Geophysical Research Letters
  • The little ice age in Europe Scott A. Mandia Professor – Physical Sciences.
  • John A. Eddy, “The Maunder Minimum”, Science, 18 June 1976
  • Peter J. Robinson, ‘Ice and snow in paintings of Little Ice Age winters’, Weather

Παπουτσής Γρηγόρης*
Απόφοιτος του τμήματος Φυσικής Ιωαννίνων με εξειδίκευση στη φιλοσοφία των μαθηματικών από το ΕΚΠΑ.
Επικοινωνία: [email protected], 6981613616

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook