Τα σημεία στίξης – Νεοελληνική Γλώσσα/Έκφραση-Έκθεση Λυκείου
Όταν μιλούμε, ανεβάζουμε ή κατεβάζουμε τη φωνή μας, σταματάμε λίγο ή περισσότερο, αλλάζουμε τον τόνο της φωνής μας, ρωτάμε, απορούμε ή θαυμάζουμε, για να γίνουν καλύτερα κατανοητά, από άλλους, όσα λέμε. Δηλαδή χρωματίζουμε τη φωνή μας και τονίζουμε τις λέξεις που θέλουμε περισσότερο να προσέξει ο άλλος, που μας ακούει.
Στο γραπτό λόγο για να το πετύχουμε αυτό χρησιμοποιούμε τα σημεία στίξης. Μ’ αυτά δείχνουμε πού τελειώνει μια σκέψη, πού θέλουμε να σταματήσουμε, πώς να χρωματίσουμε τη φωνή μας. Τα σημεία στίξης ξεκουράζουν τον ομιλητή και τον αναγνώστη. Άρα, αν δεν χρησιμοποιήσουμε σωστά τα σημεία στίξης, το γραπτό μας χάνει από την αξία του.
Τα κυριότερα σημεία στίξης είναι:
- Τελεία (.): βάζουμε στο τέλος μιας πρότασης ή μιας περιόδου, όταν τελειώνει το ολοκληρωμένο νόημα, που εκφράζουμε και υποδεικνύει ότι πρέπει να γίνει διακοπή της φωνής.
Π.χ. Ο άνθρωπος, αλλά και κάθε λαός, χρειάζεται ένα σκοπό στη ζωή του. Αυτό τον ενεργοποιεί. Του δίνει νόημα και ουσία.
- Άνω τελεία ή άνω στιγμή ( ˙ ): σημειώνεται, για να δηλώσει μικρότερη διακοπή από την τελεία και μεγαλύτερη από το κόμμα. Συγκεκριμένα τίθεται εντός μιας περιόδου, για να διαχωρίσει προτάσεις που συνδέονται μεταξύ τους με σχέση επεξήγησης, συμπλήρωσης ή αντίθεσης, προσδίδοντας έμφαση στον λόγο. Βάζουμε, όταν το νόημα είναι αρκετά ολοκληρωμένο, αλλά όχι τέλειο.
Π.χ. Πέντε μήνες απουσιάζει˙ πέντε ολόκληρους μήνες. Ωστόσο δεν στενοχωριέται˙ δεν σκέφτεται ακόμη να επιστρέψει.
- Κόμμα ( , ): Είναι το κυριότερο σημείο στίξης και το χρησιμοποιούμε συχνά για να χωρίσουμε προτάσεις, νοήματα, όμοιους όρους, λέξεις, πριν και μετά την κλητική προσφώνηση, πριν και μετά τις δευτερεύουσες προτάσεις, εκτός από τις ειδικές, τις πλάγιες ερωτηματικές, τις ενδοιαστικές (διστακτικές) και τις βουλητικές. Η σωστή χρήση του βοηθά στην ανάγνωση και στην κατανόηση του κειμένου.
π.χ.: Ταξίδεψε, είδε και έμαθε πολλά.
- Ερωτηματικό (; ): Το βάζουμε στο τέλος μιας φράσης με την οποία ρωτάμε κάτι και αποτελεί σχολιαστικό σημείο στίξης. Με τη χρήση του ο συγγραφέας εκφράζει συνήθως προβληματισμό ή απορία και επιδιώκει να αφυπνίσει, να κινητοποιήσει, να προκαλέσει το ενδιαφέρον του δέκτη και να διεγείρει συναισθήματα, προσδίδοντας στον λόγο έμφαση, ζωντάνια και παραστατικότητα. Μετά το ερωτηματικό. όταν κλείνει η ερώτηση, αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα.
- θαυμαστικό ( ! ): Βάζουμε στο τέλος μιας λέξης ή πρότασης, όταν θέλουμε να εκφράσουμε θαυμασμό, χαρά, έκπληξη, λύπη, φόβο, συγκίνηση, ενθουσιασμό, καθώς και για να δηλωθεί η υπερβολή. Και αυτό αποτελεί σχολιαστικό σημείο στίξης. Μετά το θαυμαστικό αρχίζουμε με κεφαλαίο γράμμα αρκεί η πρόταση που ακολουθεί να μην αποτελεί συνέχεια της επιφωνηματικής.
π.χ. Πώς να το πιστέψω!
Μακάρι να προκόψει!
- Παρένθεση ( ): Μέσα στην παρένθεση κλείνουμε μια λέξη ή μια φράση, που επεξηγεί ή συμπληρώνει ένα νόημα.
π.χ. Καλοί αγωγοί της θερμότητας είναι τα μέταλλα (σίδερο, χαλκός, άργυρος…)
Οι γονείς μου πήγαν διακοπές στο νησί της Αφροδίτης (Κύπρο).
- Διπλή τελεία ( : ): Είναι δύο τελείες η μια επάνω στην άλλη. Σημειώνεται:
- πριν από φράσεις που αποδίδονται αυτούσιες, όπως ειπώθηκαν,
- πριν από ρήσεις, γνωμικά και παροιμίες,
- πριν από απαρίθμηση,
- όταν παρουσιάζουμε τα αποτελέσματα μιας πράξης, ενός φαινομένου ή ενός προβλήματος.
- Αποσιωπητικά (…): Τα βάζουμε στο τέλος μιας πρότασης ή μιας λέξης, όταν θέλουμε να γράψουμε κάτι ακόμη, αλλά το παραλείπουμε, το αποσιωπούμε είτε γιατί διακόπηκε η ομιλία είτε για διάφορους λόγους (από συγκίνηση, σεβασμό, περιφρόνηση, συμπάθεια, προβληματισμό, αμφισβήτηση, ειρωνεία, υπαινιγμό…). Αποτελούν σχολιαστικό σημείο στίξης
π.χ. Ποιος ξέρει, τι κάνει…
- Εισαγωγικά ( « » ): Τα χρησιμοποιούμε για να δηλώσουν:
- επανάληψη αυτούσιων των λόγων άλλων, π.χ.: Η μητέρα μου μάς είπε αυστηρά: «Μην κάνετε φασαρία».
- ειρωνική/απαξιωτική αναφορά σε κάτι,
- μεταφορική χρήση μιας έννοιας.
- Παύλα (-): Η παύλα σημειώνεται στον διάλογο, για να δηλώσει την αλλαγή του προσώπου που μιλάει.
- Διπλή παύλα (- -): Ανάμεσα σε δύο παύλες εμπεριέχεται μια φράση, η οποία επεξηγεί ή συμπληρώνει τα γραφόμενα και αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την κατανόηση του λόγου.
12.Κάθετη γραμμή (/): Η κάθετη γραμμή χρησιμοποιείται συνήθως ανάμεσα σε λέξεις συνώνυμες ή με παραπλήσιο σημασιολογικό περιεχόμενο, προσδίδοντας έμφαση στον λόγο.
Από το βιβλίο της Χαράς Ανδρονίδη και των Εκδόσεων schooltime.gr «Έκφραση – Έκθεση Γ’ Λυκείου: Θεωρία & Διαγράμματα Θεμάτων»
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου
- Νεοελληνική Γλώσσα Λυκείου: Μεθοδολογία ανάπτυξης θέσης, ιδέας σε μικροκείμενο – παράγραφο
- Έκθεση Λυκείου – Παραγωγή Κειμένου: Τρόποι μετάβασης από ζητούμενο σε ζητούμενο
- Περίληψη γραπτού λόγου: Τεχνικές πύκνωσης – Νεοελληνική Γλώσσα/Έκθεση Λυκείου
- Έκφραση-Έκθεση Λυκείου: Το ρήμα και η σημασία του/Η Γλώσσα του κειμένου
- Έκθεση Λυκείου: Ενεργητική – παθητική σύνταξη, Ευθύς και πλάγιος λόγος/Μορφοσυντακτική δομή του κειμένου
- Έκθεση Λυκείου – Παραγωγή Κειμένου: Ο επίλογος και τα είδη του/Εφαρμογές
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr