Διαγώνισμα, Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου «Η γλώσσα καθρέφτης του πολιτισμού»
ΚΕΙΜΕΝΟ
Γλώσσα: Ο καθρέφτης του πολιτισμού
- Ο πολιτισμός και η γλώσσα είναι δύο αέναα1 εξελισσόμενα στοιχεία. Η γλώσσα είναι μία από τις ένυλες2 εκφράσεις κάθε πολιτισμού. Κάπου λέει ο Βίκτωρ Ουγκώ: «Η λέξη, να το ξέρετε, είναι μια ζωντανή ύπαρξη». Γι’ αυτό έχει κάθε λέξη την ιστορία της και σημαίνει την ιστορία της και είναι πλούσια από την ιστορία της. Όσο πιο προηγμένος είναι ο πολιτισμός ενός έθνους, τόσο πιο πλούσιες σε προϊστορία, και συνεπώς και σε ουσία, είναι οι λέξεις της γλώσσας.
- Η γλώσσα αποβλέπει στη συνεννόηση, όχι μόνο για τα καθημερινά της ζωής αλλά και για τη διατύπωση υψηλότερων διανοημάτων με αυστηρή ακριβολογία. Αυτό σημαίνει ότι η γλώσσα διαθέτει ικανότητα να εκφράζει καθαρά όλες τις λογικές μορφές της σκέψης. Αλλά η γλώσσα προκαλεί και συναισθήματα σ’ εκείνον που ακούει τα εκφραζόμενα. Με τη γλώσσα, επομένως, μεταδίδουμε λογικές σκέψεις και προκαλούμε συναισθήματα.
- Παράλληλα, η γλώσσα είναι ο καθρέφτης του πολιτισμού. Η γλώσσα είναι ό, τι το μάρμαρο ή ο χαλκός για το γλύπτη. Ενώ η γλώσσα είναι κάτι προσωπικό, είναι συγχρόνως και εθνικό. Στη γλώσσα, όπως και στα τραγούδια κάθε λαού, εναποθηκεύεται ο πολιτισμός του. […]
- Τη γλώσσα, αυτό το σπαρταριστό από ζωή δημιούργημα του ανθρώπινου πνεύματος, δεν την κατασκευάζουν οι γλωσσολόγοι ούτε οι δάσκαλοι στα σχολειά. Τη γλώσσα πλάθει πρώτα ο λαός και με την καθημερινή του ομιλία αλλά και με τις ευγενέστερες εκδηλώσεις του, όπως π.χ. το δημοτικό τραγούδι. Την πλάθουν, όμως, και κορυφαία πνεύματα. Κορυφαία, είτε στην έκφραση αυστηρά λογικών διανοημάτων (π.χ. μαθηματικοί, νομικοί) είτε στην έκφραση συναισθημάτων (π.χ. λογοτέχνες).
- Γι’ αυτό, όταν θέλουμε να καταλάβουμε το πνεύμα μιας γλώσσας, δε θα καταφύγουμε στις γραμματικές και στα συντακτικά, αλλά στα κείμενα των μεγάλων συγγραφέων. Αυτοί υπαγορεύουν στους γλωσσολόγους τους νόμους της γλώσσας και όχι οι γλωσσολόγοι στους δημιουργούς της γλώσσας. Δεν έμαθε ο Dante τα ιταλικά από τους γραμματικούς, αυτοί μάθανε τα ιταλικά από τον Dante.
Κωνσταντίνος Τσάτσος (ελαφρά διασκευή)
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ:
1 αιώνια, παντοτινά
2 που περιέχεται στην ύλη
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Στην 4η παράγραφο διατυπώνεται η άποψη: «Τη γλώσσα πλάθει πρώτα ο λαός και με την καθημερινή του ομιλία αλλά και με τις ευγενέστερες εκδηλώσεις του, όπως π.χ. το δημοτικό τραγούδι». Να την αναλύσετε και να την σχολιάσετε σε 50-60 λέξεις.
(μονάδες 15)
Β1. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη της 2ης παραγράφου του κειμένου.
(μονάδες 5)
Β2. Να εντοπίσετε και να αιτιολογήσετε τεκμηριωμένα τον τρόπο οργάνωσης των ιδεών της 3ης παραγράφου του κειμένου.
(μονάδες 5)
Β3. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω υπογραμμισμένες στο κείμενο λέξεις.
(μονάδες 5)
Β4. Γι’ αυτό, όχι μόνο…αλλά και, αυτό σημαίνει ότι, αλλά, επομένως, παράλληλα, όπως (3η §), όπως π.χ. (4η §), είτε, όταν: Με ποια νοηματική σχέση συνδέουν οι παραπάνω διαρθρωτικές λέξεις/φράσεις τα νοήματα;
(μονάδες 10)
Β5. Να δημιουργήσετε μία παράγραφο (50-60 λέξεις), στην οποία να χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω φράσεις/λέξεις με έντονη γραφή: αφομοιωτική ικανότητα της γλώσσας, ξένους όρους, μητρική γλώσσα, γλωσσική έκφραση.
(μονάδες 10)
Γ. Σε ένα κείμενο 350-400 λέξεων να αναφερθείτε
α. στη σημασία της σωστής γνώσης και χρήσης της γλώσσας και
β. στους τρόπους, με τους οποίους το σχολείο θα καλλιεργήσει το γλωσσικό κριτήριο των νέων.
(μονάδες 50)
Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου
50+ επιλεγμένα κριτήρια αξιολόγησης για την Έκφραση – Έκθεση A’ Λυκείου
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
