Κριτήρια αξιολόγησης Νεοελληνικής Γλώσσας/Έκφρασης – Έκθεσης Γ’ Λυκείου: Τέχνη
Κείμενο: Η τέχνη είναι η βάση της παιδείας
Έχει επανειλημμένα τονισθεί από κορυφαίους παιδαγωγούς, και είναι πια b διεθνώς αναγνωρισμένο, ότι ο αποκλειστικά νοοκρατικός προσανατολισμός της γενικής παιδείας αφήνει ανεξέλικτες ορισμένες πλευρές του αναπτυσσόμενου ανθρώπου, όπως είναι η φαντασία, η δημιουργικότητα, η αισθητική ευαισθησία.
Για να πληρωθεί το κενό αυτό και να έρχονται τα παιδιά σ’ επαφή με τις αισθητικές μορφές, με τον Κόσμο των Μουσών, εφαρμόζουν διάφορα κράτη σε μεγαλύτερη ή μικρότερη κλίμακα, ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει επισκέψεις σε μουσεία, παρακολούθηση θεατρικών παραστάσεων και συναυλιών, ανάλυση έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας κ.ά. Τα παιδιά όμως είναι τις περισσότερες φορές απροετοίμαστα και δεν έχουν αναπτυγμένη την απαιτούμενη δεκτικότητα για να αφομοιώσουν αυτά τα ερεθίσματα και έτσι η όλη προσπάθεια μένει τελικά ατελέσφορη.
Μόνο αν δώσουμε στο παιδί τα μέσα να αυτενεργεί, να συμμετέχει έμπρακτα και βιωματικά σε διαδικασίες που αφορούν τον «Κόσμο των Μουσών», θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ένα αντιστάθμισμα στη μονόπλευρη γνωσεοκρατική παιδεία και μια βάση για μια γενικότερη ολοκληρωμένη καλλιέργεια.
Υπάρχουν βέβαια σκόρπια παραδείγματα τέτοιων προσπαθειών (παιδικές χορωδίες, παιδικά θέατρα, παιδική ζωγραφική κ.ά), εκδηλώσεις όπως το πολύ αξιοσημείωτο «Συνέδριο Θεατρικής Παιδείας» που έγινε το 1983 στους Δελφούς, αλλά το θέμα δεν έχει αντιμετωπισθεί σαν βασικό πρόβλημα. Δηλαδή δεν έχει ξεκαθαρισθεί τι αυριανούς ανθρώπους επιζητεί να δημιουργήσει η παιδεία, άτομα προσανατολισμένα μόνο χρησιμοθηρικά, που θα ζουν συμβιβασμένα σε μια αποχαυνωτική απάνθρωπη καταναλωτική κοινωνία, ή ολοκληρωμένους ανθρώπους με ευαισθησία για τις αισθητικές μορφές, γι’ αυτά που τρέφουν την ψυχή και προσφέρουν μιαν άλλη ποιότητα ζωής. Αν θέλουμε το δεύτερο, δεν πρέπει να βλέπουμε το παιδί σαν άδειο σακί που οφείλουμε να το γεμίσουμε γνώσεις, αλλά σαν ένα σωματικό, πνευματικό, ψυχικό σύνολο που ζητάει τη σύμμετρη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη του.
Για να το πετύχουμε αυτό, θα έπρεπε από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού να δώσουμε σε ό,τι έχει σχέση με τις Μούσες (μουσική, χορό, ζωγραφική, γλυπτική, ποίηση, θέατρο) ίδια βαρύτητα με τα μαθήματα γνώσης, με πυξίδα πάντα την αυτενέργεια του παιδιού, την καλλιέργεια της φαντασίας, της δημιουργικότητας του. Και θα έπρεπε ακόμα να συνεχίζεται μια τέτοια παιδεία, παράλληλα με τη γνωσεολογική, σε όλη τη μέση εκπαίδευση.
Πολλοί αναγνώστες θα σκεφθούν τι ουτοπίες είναι αυτές. Σε μια εποχή που η τεχνολογία προχωρεί τόσο ταχύρρυθμα, που κάθε χώρα έχει ανάγκη από στρατιές επιστημόνων και τεχνοκρατών για να συμβαδίσει με τα διεθνή στάνταρτ, έχουν τα παιδιά καιρό για τέτοια περιττά πράγματα;
Απαντώ ακριβώς επειδή η τεχνολογία εξελίσσεται τόσο ιλιγγιωδώς και τείνει να μας κατακυριεύσει και να μας αλλοτριώσει εντελώς. Πρέπει να βρούμε ένα αντίδοτο.
Έχω υπόψη μου μελέτες που έγιναν τελευταία στη Δυτική Γερμανία και Αυστρία που βεβαιώνουν ότι τα παιδιά δημοτικών σχολείων, στα οποία προσφέρθηκε μια συστηματική «μουσική» παιδεία (με την έννοια που δώσαμε στον όρο παραπάνω) είχαν ανώτερη βαθμολογία στα τεστ αντίληψης, ικανότητας συγκέντρωσης, ζωτικότητας και κοινωνικότητας και ακόμα παρουσίαζαν λιγότερα συ-μπλέγματα και νευρώσεις από τα παιδιά των τάξεων που χρησίμευαν για παραβολή. Και το σπουδαιότερο, είχαν βρει έναν τρόπο να εκτονώνουν την έμφυτη επιθετικότητα τους, που η σημερινή ζωή, αντί να την καταστέλλει, την τροφοδοτεί, και να την μεταβάλλουν σε δημιουργική δράση.
Σ’ αυτό το τελευταίο θα έπρεπε να σταθούμε. Θυμίζω τα θλιβερά γεγονότα που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια. Είδαμε ομάδες ανθρώπων στα γήπεδα ποδοσφαίρου να εξαπολύουν πράξεις βάρβαρης βίας εναντίον αγνώστων τους, που απλώς είχαν άλλο είδωλο από το δικό τους. Κι αν λάβουμε υπόψη τα άλλα κοινωνικά αίτια που μπορεί να συμβάλλουν σε τέτοια φαινόμενα, δεν μπορούμε ν’ αμφισβητήσουμε ότι, αν οι άνθρωποι αυτοί είχαν μάθει από παιδιά πως υπάρχει κάτι στη ζωή που αξίζει να μας ενθουσιάζει πιο πολύ από το αν θα νικήσει «η ομάδα μας», αν είχαν γευτεί μιαν αληθινή ψυχική τροφή, δεν θα έφταναν ποτέ σε τέτοιες αποτρόπαιες πράξεις βίας. Η μονόπλευρα αναπτυγμένη προσωπικότητα τους και η ατροφία μιας σημαντικής πλευράς του ανθρώπινου «είναι» εκβαρβάρωσε την ψυχή τους και τους έσπρωξε να εκτονώσουν την επιθετικότητα τους με την τυφλή βία.
Εξαιρετικά σημαντικό για την αντιμετώπιση του προβλήματος που μας απασχολεί εδώ είναι το έργο του Herbert Read “Education through art” (3η έκδοση, Λονδίνο 1956) που αρχίζει με τις εξής φράσεις: «Η θέση που υποστηρίζω στο βιβλίο αυτό δεν είναι καινούρια. Την πρωτοδιατύπωσε πριν δυόμισι χιλιάδες χρόνια ο Πλάτων. Εγώ θα προσπαθήσω μόνο να εκφράσω την άποψη του Πλάτωνα για το τι ρόλο θα πρέπει να παίζει η Τέχνη στην Παιδεία έτσι, ώστε να γίνει άμεσα κατανοητή για τις σημερινές ανάγκες και εφαρμόσιμη στις σημερινές συνθήκες. Η θέση είναι: Η Τέχνη θα έπρεπε να είναι η βάση της Παιδείας».
Ας μου επιτραπεί τελειώνοντας να φέρω ένα παράδειγμα από τη φύση. Αν ένα αρχικά γόνιμο έδαφος δεν καλλιεργηθεί και μείνει εκτεθειμένο σε βροχές και ανέμους, παρασύρεται το χώμα, επέρχεται διάβρωση και δημιουργείται βράχος, όπου δύσκολα πια φυτρώνει κάτι. Έτσι, αν αφεθεί ακαλλιέργητη η ψυχή του μικρού παιδιού, αν δεν της δοθεί η σωστή τροφή, η τροφή που θα το κάνει ευαίσθητο στο «Ωραίο και το Αληθινό», αργότερα η ψυχή αυτή χάνει τη δεκτικότητα της. «Διαβρώνεται, καταντάει άγονη γη, εκβαρβαρώνεται».
Δ. Παπαθεοδώρου
Παρατηρήσεις:
Α. Να γράψετε περίληψη του κειμένου (90-100 λέξεις).
(25μονάδες)
Β. Ασκήσεις
1. Πώς εξασφαλίζεται η συνοχή του κειμένου;
(5μονάδες)
2.Ποιοι τρόποι πειθούς χρησιμοποιούνται στο κείμενο; Να δώσετε ένα παράδειγμα για τον καθένα.
(10μονάδες)
3.Να αναγνωρίσετε τη συλλογιστική πορεία της τελευταίας παραγράφου.
(5 μονάδες)
4.Να ετυμολογήσετε τις παρακάτω λέξεις: «προσανατολισμός», «αποτρόπαιες», «αντιστάθμισμα», «συμβαδίσει», «εκβαρβαρώνεται».
(5 μονάδες)
5.Κατά την άποψη της συγγραφέα, η καλλιτεχνική παιδεία μπορεί να περιορίσει τη βίαιη συμπεριφορά. Πώς τεκμηριώνεται στο κείμενο; (70-80λέξεις)
(10 μονάδες)
Γ. Παραγωγή κειμένου
Το άρθρο 1 (δ) του νόμου 1566, που αφορά τη δομή και τη λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ορίζει ως έναν από τους ειδικότερους σκοπούς της εκπαίδευσης να υποβοηθεί τους μαθητές, «να κατανοούν τη σημασία της τέχνης, της επιστήμης και της τεχνολογίας, να σέβονται τις ανθρώπινες αξίες και να διαφυλάσσουν και προάγουν τον πολιτισμό». Αν πιστεύετε ότι η εξοικείωση των μαθητών με την τέχνη αποτελεί ένα βασικό σκοπό της εκπαίδευσης, να τεκμηριώσετε την άποψη σας και να διατυπώσετε τις σκέψεις σας για μια ουσιαστικότερη συμβολή του σχολείου στο θέμα αυτό. Υποβάλετε γραπτά τις προτάσεις σας στο υπουργείο Παιδείας σε μια επιστολή 500-600 λέξεων.
(40 μονάδες)
Χαρά Ανδρονίδη*
φιλόλογος, ΜΑ
Από το βιβλίο της Χαράς Ανδρονίδη και των Εκδόσεων schooltime.gr «Έκφραση – Έκθεση Γ’ Λυκείου: Θεωρία & Διαγράμματα Θεμάτων»
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου
Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
- Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)
- 50 σημεία θεωρίας για μία ολοκληρωμένη επανάληψη στη Νεοελληνική Γλώσσα – Έκφραση / Έκθεση
- 80+ επιλεγμένα κριτήρια αξιολόγησης για τη Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Λυκείου
- Χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό για την περίληψη γραπτού λόγου
- Το επικοινωνιακό πλαίσιο στη Νεοελληνική Γλώσσα: Δοκίμιο, άρθρο, ομιλία
- 250 Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ τη Β’ και τη Γ’ Λυκείου
- Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
