Νεοελληνική Γλώσσα/Έκθεση Λυκείου: Γλωσσομάθεια – Λακωνικότητα, αναπτυγμένα θέματα εκθέσεων
Εισαγωγικό σημείωμα: Σκοπός των αναπτυγμένων εκθέσεων δεν είναι σε καμία περίπτωση η αποστήθισή τους από τον μαθητή/τρια ούτε άλλωστε και η τυποποίηση της σκέψης τους. Αυτό δεν αποτελεί πρόθεσή μας, γιατί αν μη τι άλλο έτσι καταστρέφουμε, «δολοφονούμε» τη φαντασία τους. Σκοπός μας είναι να δώσουμε έναν τύπο έκθεσης που – μάλλον – προτιμά η πλειονότητα των βαθμολογητών, αν λάβουμε βέβαια υπόψη μας τις οδηγίες που λαμβάνουν τα τελευταία τουλάχιστον χρόνια από την ΚΕΕ, όσον αφορά στη βαθμολόγηση των γραπτών στην παραγωγή λόγου.
Γλωσσομάθεια
Θέμα 1o : «Σήμερα περισσότερο από ποτέ είναι απαραίτητη η εκμάθηση ξένων γλωσσών, προκειμένου να ανταποκριθεί ο νέος – α στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίηση. Σε μία επιστολή σας στον Υπουργό Παιδείας, εκπροσωπώντας τους συμμαθητές σας, επιχειρείτε να τον πείσετε για την αναγκαιότητα αναβάθμισης των ξένων γλωσσών στο σχολείο, παρακινώντας τον ταυτόχρονα να προχωρήσει στη λήψη όλων εκείνων των μέτρων προκειμένου αυτό να υλοποιηθεί».
21-8-2017
Προς κ. Υπουργό Παιδείας
Αξιότιμε κύριε Υπουργέ
Εκπροσωπώντας τους συμμαθητές μου, έλαβα το θάρρος να σας αποστείλω αυτή την επιστολή, προκειμένου να σας εκθέσω τους προβληματισμούς μου σχετικά με ένα θέμα που μας προβληματίζει έντονα εμάς τους νέους και το οποίο μάλλον θα επηρεάσει και την επαγγελματική μας σταδιοδρομία. Αυτό, βέβαια, δεν είναι άλλο από το ζήτημα της εκμάθησης ξένων γλωσσών. Θα μου επιτρέψετε να σας εκθέσω τους προβληματισμούς μου σχετικά με την αναγκαιότητα της σωστής εκμάθησής τους στο σχολείο, αλλά και να σας πείσω για την ανάγκη λήψης μέτρων, ώστε κάτι τέτοιο άμεσα να πραγματωθεί.
Η παγκοσμιοποίηση είναι πλέον γεγονός και οι απαιτήσεις έχουν αυξηθεί κατά πολύ. Ζούμε σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες, ενώ τα σύνορα έχουν πια καταργηθεί, με αποτέλεσμα να συμβιώνουμε με ανθρώπους διαφορετικών φυλών και εθνοτήτων. Όλα έχουν λάβει παγκόσμιο χαρακτήρα, μεταξύ των οποίων βέβαια το εμπόριο και η επιστήμη. Γνωρίζετε καλύτερα από τον καθένα μας πιστεύω πως οι πολυεθνικές εταιρείες κυριαρχούν και η ανάγκη της εκμάθησης δύο ή περισσότερων ξένων γλωσσών είναι κάτι περισσότερο από επιτακτική. Από την άλλη οι γνώσεις πλέον δεν έχουν σύνορα. Η ξένη βιβλιογραφία δεσπόζει και είναι απαραίτητη προϋπόθεση ανώτατης εκπαίδευσης. Ένα δυνατό μεταπτυχιακό άλλωστε στο εξωτερικό αποτελεί για τους περισσότερους από εμάς ένα όνειρο και συνάμα το διαβατήριο για τη μελλοντική μας επαγγελματική αποκατάσταση.
Οι λόγοι όμως εκμάθησης ξένων γλωσσών έχουν να κάνουν και με τη μορφή που έχει λάβει σήμερα η κοινωνία μας και ο πολιτισμός μας. Μιλάμε για έναν παγκόσμιο πολιτισμό, πανανθρώπινο, η γνώση του οποίου απαιτεί οπωσδήποτε και την καλή γνώση της κουλτούρας άλλων λαών. Είμαστε μια γενιά με ανοικτούς ορίζοντες και πολλές ανησυχίες. Τα σύνορα της χώρας μας δε φυλακίζουν τα όνειρά μας. Θέλουμε να ανοίξουμε τα φτερά μας και να γνωρίσουμε νέους πολιτισμούς, νέα ήθη, να ταξιδέψουμε, να σπουδάσουμε, ακόμη και να εργαστούμε – αν οι συνθήκες μας το επιτρέψουν – σε κάποια άλλη χώρα, μακριά από την πατρίδα μας. Πατρίδα μας άλλωστε είναι όλος ο κόσμος. Μέσα από τις ξένες γλώσσες θα γνωρίσουμε καλύτερα άλλους πολιτισμούς και θα γίνουμε ένα με αυτούς.
Κύριε Υπουργέ,
Όπως θα καταλάβατε ενδεχομένως η αναγκαιότητα εκμάθησης ξένων γλωσσών μέσα από το ίδιο το σχολείο είναι ήδη κάτι περισσότερο από επιτακτική. Για να γίνει όμως κάτι τέτοιο οφείλετε εσείς με το αξίωμα που κατέχετε να δραστηριοποιηθείτε, προκειμένου άμεσα – αν είναι δυνατόν – να δρομολογηθούν κάποιες θετικές εξελίξεις.
Τι πρέπει να γίνει λοιπόν; Πρώτα από όλα απαραίτητη προϋπόθεση είναι να αποκτήσει το μάθημα της ξένης γλώσσας τη δέουσα σοβαρότητα που θα έπρεπε να έχει. Σε καμία περίπτωση βέβαια δεν το υποτιμώ, ούτε άλλωστε και την προσπάθεια των καθηγητών, αλλά πιστεύω ότι κάποια στιγμή πρέπει να παρέχονται μέσω του δημόσιου σχολείου όλα εκείνα τα πτυχία που σήμερα μόνο ο ιδιωτικός τομέας έχει τη δυνατότητα να παράσχει. Ας αυξηθούν οι ώρες διδασκαλίας των ξένων γλωσσών και ας δοθούν τα κίνητρα προκειμένου να τραβήξουν το ενδιαφέρον όλων των μαθητών και των γονιών μας, που δυσπιστούν ως προς τις ικανότητες και τις προθέσεις του σχολείου. Δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα και μόνο εσείς μπορείτε να την αλλάξετε.
Έχετε αναλογιστεί πόσο πιο αποδοτικό θα ήταν το μάθημα της ξένης γλώσσας αν υπήρχαν ολιγομελή και ομοιογενή τμήματα, ώστε να μπορέσει το σχολείο να ανταγωνιστεί τη δουλειά που γίνεται στο φροντιστήριο; Κάτι τέτοιο, βέβαια, θα απαιτούσε και εκσυγχρονισμό των μεθόδων και των μέσων διδασκαλίας. Βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα. Στον αιώνα τις επιστήμης και της τεχνολογίας. Πόσο οξύμωρο είναι το γεγονός ότι κάθε μαθητής δεν έχει τον προσωπικό του υπολογιστή στο σχολείο; Γιατί άλλωστε να μην εξετάζονται οι ξένες γλώσσες και σε πανελλαδικό επίπεδο και όχι μόνο για συγκεκριμένες σχολές αλλά για όλες; Γιατί να μην αποτελεί η ξένη γλώσσα απαραίτητο εφόδιο και όπλο κάθε μελλοντικού επιστήμονα;
Κύριε Υπουργέ
Τα ερωτήματα πολλά και πιστεύω ότι είστε ο μόνος αρμόδιος να δώσετε κάποιες απαντήσεις. Όλοι μας έχουμε δικαίωμα στη μόρφωση. Οι ξένες γλώσσες πλέον δεν είναι πολυτέλεια, αλλά ανάγκη. Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω εκ των προτέρων, γιατί έχω την πεποίθηση ότι θα δώσετε τις απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα με πράξεις και όχι με λόγια, όπως οι προκάτοχοί σας. Το μέλλον όλων μας είναι στα χέρια σας.
Με εκτίμηση
Λακωνικότητα
Θέμα 2o: « Η λακωνικότητα αποτελεί ένα πολύτιμο αγαθό, ιδιαίτερα σήμερα στην εποχή της υπερβολής. Δυστυχώς, όμως, πολλοί αδικαιολογήτως τη συγχέουν με την αδυναμία συγκρότησης ολοκληρωμένου λόγου και την αλόγιστη συντόμευσή του. Σε μια ομιλία σας, που εκφωνείτε ενώπιον των συμμαθητών σας, καλείστε να τονίσετε τις αρετές που διακρίνουν τη λακωνικότητα, προσπαθώντας παράλληλα να ξεδιαλύνετε οποιαδήποτε σύγχυση υπάρχει ανάμεσα σε αυτή και το φαινόμενο της άκριτης και παράλογης συντόμευσης του λόγου».
Αγαπητοί συμμαθητές,
Θα έχουμε όλοι παρατηρήσει στις καθημερινές μας συζητήσεις ότι πολύ συχνά φλυαρούμε άσκοπα, ξεφεύγοντας κατά πολύ από τον αρχικό στόχο της συζήτησής μας. Όταν, βέβαια, αποφασίζουμε να συζητήσουμε και να αφήσουμε από τα χέρια μας το κινητό μας. Με αφορμή, λοιπόν, το γεγονός αυτό θα ήθελα να σας μιλήσω για τις αρετές της λακωνικότητας – που δυστυχώς λίγους από εμάς διακρίνει – και να προσπαθήσω να θέσω κάποια όρια ανάμεσα στην ίδια και το φαινόμενα της αλόγιστης συντόμευσης του λόγου, κάτι που δεν μας τιμά ιδιαιτέρως, αν λάβουμε υπόψη ότι θεωρούμαστε έλλογα και νοήμονα όντα.
Μας διακρίνει, λοιπόν, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, που αποτελεί συνάμα και τη βασική ειδοποιό διαφορά μας από κάθε άλλο έμβιο ον, η λογική. Ένα όπλο στα χέρια μας, που μας παρέχει τη δυνατότητα της επικοινωνίας και της έκφρασης κάθε μορφής συναισθήματος. Απαιτείται όμως μέτρο. Λακωνικότητα. Σύντομη, εύστοχη, μεστή και λιτή έκφραση, απαλλαγμένη από κάθε στοιχείο φλυαρίας και πλατειασμού. Αν το καταφέρουμε στις καθημερινές μας συζητήσεις, φανταστείτε πόσο απλούστερα και καλύτερα θα είναι όλα. Θα εστιάζουμε στην ουσία του θέματος, αποφεύγοντας κάθε περιττό και επουσιώδες, που ενδεχομένως αποπροσανατολίζει τη συζήτηση. Θα προσεγγίζουμε ευκολότερα την αλήθεια και θα οδηγούμαστε σε ασφαλέστερα συμπεράσματα. Θα οξύνουμε διαρκώς την αντιληπτική μας ικανότητα, καθώς καθημερινά θα ασκούμε το πνεύμα μας, ενώ ο λόγος μας θα αποκτήσει κύρος. Θα εξοικονομούμε χρόνο, πράγμα πολύτιμο στην εποχή της ταχύτητας και της υπερβολής. Το βασικότερο είναι ότι θα ενισχύουμε διαρκώς την κριτική και αφαιρετική μας ικανότητα, που αποτελούν απαραίτητα συστατικά της φύσης μας. Θα μας βοηθήσει, όμως, και στον γραπτό μας λόγο, καθώς μην ξεχνάμε ότι η Έκθεση αποτελεί διαβατήριο για την εισαγωγή μας στο πανεπιστήμιο.
Σε κάθε τομέα της καθημερινότητάς μας, άλλωστε, η λακωνικότητα έχει τη δυνατότητα να κάνει αισθητή την παρουσία της, αφήνοντας το στίγμα της. Σκεφτείτε πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή όλων μας, αν οι πολιτικοί μας διακρίνονταν από το χάρισμα της απλής, περιεκτικής, λιτής, εύστοχης και μετρημένης έκφρασης. Απλώς να απαντούν σε ό,τι τους ρωτούν. Γνωρίζω ότι κάτι τέτοιο, βέβαια, φαντάζει ουτοπικό. Πόσο πιο συνεπείς και μετρημένοι θα ήμασταν στις επαγγελματικές μας υποχρεώσεις, αν «φιλτράραμε» καθετί που λέγαμε στο πιο τέλειο μηχάνημα που ανακάλυψε η φύση, το ανθρώπινο μυαλό. Θέλω, ακόμη, να φανταστείτε μια κοινωνία όπου οι επιστήμονες, οι διανοούμενοι και γενικότερα οι πνευματικοί της άνθρωποι επικοινωνούν με τον απλό πολίτη με γνώμονα τη λακωνικότητα, τη σαφήνεια και την ακρίβεια, χωρίς να απαιτείται πρώτα «μετάφραση» και αποκωδικοποίηση όσων έχουν πει. Πόσο μπροστά θα ήταν αυτή η κοινωνία. Και μάλιστα αν η ενημέρωση περιοριζόταν στα πλέον απαραίτητα, χωρίς άσκοπη φλυαρία, ιδιαίτερα σήμερα που οι ειδήσεις τρέχουν με ξέφρενους ρυθμούς.
Φίλες και φίλοι. Κανείς μας πιστεύω δεν μπορεί να αμφισβητήσει τον θεμελιώδη ρόλο της λακωνικότητας στην εποχή της πληροφόρησης. Από την άλλη, όμως, κάποιοι τη συγχέουν με κάθε μορφή περικοπής και συντόμευσης του λόγου, που ενδέχεται να οφείλεται σε αδυναμίες και σε καμία περίπτωση σε ικανότητες του ομιλούντος.
Τέτοια περιστατικά άκριτης συντόμευσης του λόγου κάθε άλλο παρά προάγουν την επικοινωνία μεταξύ των μελών μιας γλωσσικής κοινότητας. Αντίθετα, τίθεται φραγμός, καθώς ο λόγος τυποποιείται και πολλές φορές μάλιστα απλοποιείται επικίνδυνα. Αποτέλεσμα είναι να κυριαρχεί η ασάφεια, η ανακρίβεια, με αποτέλεσμα μία απρόσωπη και επιδερμική επικοινωνία, απαλλαγμένη από κάθε συναίσθημα. Η ομορφιά κάθε γλώσσας δεν είναι άλλη από το λεξιλόγιό της, το οποίο σε αυτές τις περιπτώσεις συρρικνώνεται, περιορίζοντας κατά πολύ τις λεκτικές επιλογές μας. Συνέπεια όλων αυτών είναι να ατροφεί ολοένα και περισσότερο το πνεύμα μας, να μειώνεται επικίνδυνα η αντιληπτική μας ικανότητα και να περιορίζεται στο ελάχιστο η δυνατότητα έκφρασης σωστών και δομημένων προτάσεων τόσο στον γραπτό, όσο και στον προφορικό μας λόγο.
Και που οφείλεται βέβαια αυτή η κατάσταση; Έχουμε αναρωτηθεί άραγε τι είναι αυτό που μας ωθεί ολοένα και περισσότερο να περιορίζουμε τις λεκτικές μας – και όχι μόνο – επιλογές; Αν κοιτάξουμε γύρω μας, θα πάρουμε τις απαντήσεις. Ζούμε σε μια κοινωνία που οι μηχανές κυριαρχούν, εξοβελίζοντας για τα καλά τις αληθινές σχέσεις. Μιλάμε και σκεφτόμαστε σαν μηχανές. Όλα πλέον τα έχουμε έτοιμα μπροστά μας. Δε χρειάζεται καν να κουράσουμε το μυαλό μας. Οι αληθινοί φίλοι, από την άλλη, έχουν αντικατασταθεί από εικονικούς. Η γλώσσα δεν είναι παρά το μέσο για την ανταλλαγή άψυχων και τυποποιημένων μηνυμάτων. Άλλωστε και η ίδια εκπαίδευση μας ωθεί σε έναν τυποποιημένο και μηχανιστικό τρόπο σκέψης, με απώτερο στόχο απλώς την εισαγωγή μας στο πανεπιστήμιο. Ο ελεύθερος χρόνος ελάχιστος έως ανύπαρκτος. Ακόμη και οι συζητήσεις θυσιάστηκαν, προκειμένου να προλάβουμε τη μονότονη, τις περισσότερες φορές, καθημερινότητά μας.
Πλέον, αγαπημένοι μου συμμαθητές και συμμαθήτριες, είναι κάτι περισσότερο από επιτακτικό να επαναπροσδιορίσουμε κάπως τον τρόπο σκέψης μας και ιδιαίτερα τον τρόπο έκφρασής μας. Η κοινωνία μας έχει αλλάξει και οι νέες ανάγκες επιβάλλουν έναν υγιή τρόπο σκέψης και έκφρασης, σε κάθε πτυχή της ζωής μας, που θα διακρίνεται από λιτότητα, σαφήνεια, ακρίβεια, μέτρο και πάνω από όλα πειθαρχία και οργάνωση. Μέσα σε όλα αυτά όμως οφείλουμε να διασώσουμε και όσο συναίσθημα έχει απομείνει και να φροντίσουμε να το εκφράζουμε καθημερινά στους γύρω μας.
Σας ευχαριστώ πολύ…
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου
Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε
- Έκφραση – Έκθεση: Η Αξιολόγηση της Έκθεσης (από το ΚΕΕ)
- 50 σημεία θεωρίας για μία ολοκληρωμένη επανάληψη στη Νεοελληνική Γλώσσα – Έκφραση / Έκθεση
- 80+ επιλεγμένα κριτήρια αξιολόγησης για τη Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Λυκείου
- Χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό για την περίληψη γραπτού λόγου
- Το επικοινωνιακό πλαίσιο στη Νεοελληνική Γλώσσα: Δοκίμιο, άρθρο, ομιλία
- 250 Σχεδιαγράμματα Εκθέσεων για την Α’ τη Β’ και τη Γ’ Λυκείου
- Κατεβάστε δωρεάν 200+ σχολικά βοηθήματα από το schooltime.gr
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
