Ο Αριστοτέλης γεννήθηκε το 384 π.Χ. σε μια μικρή πόλη της Χαλκιδικής ,τα Στάγειρα. Ο πατέρας του, ο Νικόμαχος ήταν γιατρός της αυλής του βασιλιά Αμύντα Γ, πατέρα του Φιλίππου. Σαφές είναι το γεγονός ότι ο Αριστοτέλης επηρεάστηκε από το επάγγελμα του πατέρα του αφού ασχολήθηκε έντονα με τις φυσικές επιστήμες[1]. Ο Αριστοτέλης σε αντίθεση με τον Πλάτωνα δεν είχε την δυνατότητα να συμμετάσχει με άμεσο τρόπο στην πολιτική .Στην Αθήνα ως ξένος δεν είχε πολιτικά δικαιώματα ενώ στην πατρίδα του δεν μπορούσε να συμμετέχει λόγω του μοναρχικού μακεδονικού πολιτεύματος. Το 367 π.X. σε ηλικία δεκαεπτά χρονών ο Αριστοτέλης γίνεται μέλος της Ακαδημίας του Πλάτωνα[2]. Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για τις λογικές και επιστημονικές έρευνες, οι οποίες διεξάγονταν στο πλαίσιο της Ακαδημίας.
Στην Ακαδημία ο Αριστοτέλης παραμένει για είκοσι ολόκληρα χρόνια μέχρι τον θάνατο του Πλάτωνα. Στο πλαίσιο της δεύτερης δεκαετίας παραμονής του στην Ακαδημία ο Αριστοτέλης γράφει εκτός από κάποιους διαλόγους πλατωνικού μοτίβου, κάποια από τα πιο σημαντικά έργα του σε επίπεδο λογικής, θεωρία της γλώσσας και φυσικά την ρητορική. Σε αυτή την δημιουργική περίοδο πιθανότατα ανήκουν και τα Φυσικά, ένα από τα πρώτα επιστημονικά του έργα[3]. Τα είκοσι αυτά χρόνια στην ακαδημία του Πλάτωνα είναι δεδομένο ότι επηρέασαν τον φιλοσοφικό στοχασμό του Αριστοτέλη εμπλουτίζοντάς τον με ένα περιρρέοντα πλατωνισμό στην σκέψη του χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει φθορά του προσωπικού ύφους και της ιδιοσυστασίας του μεγάλου φιλοσόφου.
Το 347 π.X., μετά το θάνατο του Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης τριάντα επτά χρονών πλέον και έχοντας δημιουργήσει μια μεστή σκέψη, φεύγει από την Ακαδημία και πηγαίνει στην αυλή του Ερμεία ηγεμόνα της Άσσου και του Ατάρνεου στη Μικρά Ασία .Η φιλολογία ότι ο Αριστοτέλης φεύγει από την Αθήνα λόγω της απογοήτευσής του για την εκλογή του Σπεύσιππου[4] (ανιψιός του Πλάτωνα) ως διευθυντή της Ακαδημίας πιθανότατα ισχύει λιγότερο από την άποψη ότι ο Αριστοτέλης φεύγει από την Αθήνα λόγω της γενικότερης πολιτικής κατάστασης και του γενικότερου αντιμακεδονικού κλίματος που είχε δημιουργηθεί την εποχή εκείνη. Στην Άσσο, ο Σταγειρίτης γνωρίζει τον πρώτο μαθητή του, τον νεαρό τότε Θεόφραστο μαζί με τον οποίο θα ασχοληθούν με βιολογικές έρευνες.
Ο Φίλιππος, βασιλιάς της Μακεδονίας και πατέρας του Μεγάλου Αλέξανδρου, προσκαλεί τον Αριστοτέλη να αναλάβει το ρόλο του δασκάλου του νεαρού διαδόχου. Η φήμη του μεγάλου φιλοσόφου αλλά και η γενικότερη γνωριμία του Αριστοτέλη με την βασιλική οικογένεια της Μακεδονίας οδήγησε τον Φίλιππο σε αυτή την απόφαση. Ο Αριστοτέλης μένει κάποια χρόνια στην Μακεδονία διδάσκοντας τον Αλέξανδρο[5]. Η γενικότερη αντίληψη ότι ο μεγάλος φιλόσοφος επηρέασε σε βάθος το νεαρό διάδοχο του θρόνου ίσως να είναι σε μεγάλο βαθμό υπερτονισμένη. Παρόλα αυτά πρέπει να ειπωθεί ότι η συνεχής επικοινωνία με μία φυσιογνωμία του βεληνεκούς του Σταγειρίτη, είναι σίγουρο ότι θα επηρέασε σε κάποιο σημαντικό βαθμό τον νεαρό μαθητή του έστω σε παιδαγωγικό επίπεδο και σε επίπεδο τρόπου σκέψης.
Ολόκληρος ο ελλαδικός χώρος επικρατείται οριστικά από την Μακεδονία μετά την νίκη του βασιλιά Φιλίππου το 338 π.Χ. στη Χαιρώνεια .Δύο χρόνια αργότερα ο Αλέξανδρος αναλαμβάνει την βασιλεία από τον πατέρα του και ο Αριστοτέλης είναι πια ελεύθερος να γυρίσει στην Αθήνα. Στην Αθήνα ο Αριστοτέλης ιδρύει το Λύκειο. Το Λύκειο αποτελεί μία οργανωμένη σχολή της οποίας τα χαρακτηριστικά διαφέρουν από την Ακαδημία του Πλάτωνα. Στην σχολή αυτή συμμετείχαν και μαθητές εκτός Αθήνας (μέτοικοι)[6], τους οποίους δεν συνέδεε κάποιος θρησκευτικός δεσμός ούτε κάποιος απαράβατος κώδικας τρόπου ζωής. Στο Αριστοτελικό Λύκειο έπαιρναν μέρος διάφορες επιστημονικές έρευνες, οι οποίες διεξάγονταν υπό την εποπτεία του Σταγειρίτη. Κατά την διάρκεια της παρουσίας του Αριστοτέλη στο Λύκειο ο φιλόσοφος γράφει τα πιο σημαντικά φιλοσοφικά, βιολογικά, ηθικά και ψυχολογικά συγγράμματά του.
Δυστυχώς, το 323 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος πεθαίνει, το αντιμακεδονικό κλίμα θερμαίνεται ξανά και όπως ήταν φυσικό η αντιπάθεια προς το πρόσωπο του φιλοσόφου ήταν εμφανής[7]. Ο Αριστοτέλης αναγκάζεται να καταφύγει στην Χαλκίδα της Εύβοιας[8], όπου και πέθανε τον Οκτώβριο του 322 π.Χ. Την διαθήκη του διεκπεραιώνει ο φίλος του ο Αντίπατρος, ενώ την σχολή αναλαμβάνει ο μαθητής του ο Θεόφραστος[9].
____________________
[1] W.D. ROSS, Αριστοτέλης, μτφ. Μαριλίζα Μήτσου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1993, σ.13.
[2] P.E.Easterling-B.M.W.Knox, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Εκδόσεις ΔΗΜ.Ν.ΠΑΠΑΔΗΜΑ, 7η, Αθήνα 2005, σελ 695.
[3] Mario Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, ΤΡΑΥΛΟΣ, 10η Έκδοση, σελ.209-210.
[4] W.D. ROSS, Αριστοτέλης, μτφ. Μαριλίζα Μήτσου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1993, σ.15.
[5] Τσέλλερ-Νεστλέ, Ιστορία της Ελληνικής Φιλοσοφίας, μτφ. Χ. Θεοδωρίδης, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, 13η, Αθήνα 1990, σελ.199.
[6] Μέτοικοι ονομάζονταν οι πολίτες των ελληνικών πόλεων που είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα, προσελκυόμενοι από την ιδιαίτερη οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της πόλης. Οι μέτοικοι συνήθως είχαν ως κύρια ασχολία το εμπόριο ενώ πλήρωναν έναν ειδικό φόρο, το «μετοίκιον» ώστε να διαμένουν νόμιμα στην Αθήνα.
[7] W.D. ROSS, Αριστοτέλης, μτφ. Μαριλίζα Μήτσου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1993, σ.20.
[8] P.E.Easterling-B.M.W.Knox, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Εκδόσεις ΔΗΜ.Ν.ΠΑΠΑΔΗΜΑ, 7η, Αθήνα 2005, σελ 696.
[9] Mario Vegetti, Ιστορία της Αρχαίας Φιλοσοφίας, ΤΡΑΥΛΟΣ, 10η Έκδοση, σ.209.
Μέρκατας Γιώργος*
Φιλόλογος, ΜSC Συστηματικής Φιλοσοφίας
