Μια ακόμα «μεγάλη» ή, αν θέλετε, πρωτόγνωρη αλλαγή στην ιστορία των κλασικών μαθημάτων (από το Κλασικό σύστημα εισαγωγής έως και τον σύγχρονο Προσανατολισμό Ανθρωπιστικών Επιστημών), θέλει το περιβόητο μάθημα Λατινικών εκτός σχολικής διδασκαλίας με αντάλλαγμα ένα νέο μάθημα Κοινωνιολογίας.
Οι αντιδράσεις που επέφερε μια τέτοιου είδους ανακοίνωση πολλές, η αγανάκτηση ακόμα μεγαλύτερη, τα δε αρνητικά και απορριπτικά σχόλια μυριάδες. Το να προβάλλονται, όμως, διαρκώς κατά πλειοψηφία επιχειρήματα με αρνητικό πρόσημο, αποτελεί κάτι που όχι μόνο δεν επιλύει παρόντα προβλήματα, τουναντίον αποπροσανατολίζει περαιτέρω τον αναγνώστη από την αρχική θέση.
Κατάργηση των Λατινικών στο σχολείο, λοιπόν. Ας αναπτύξουμε, έναν απλό συλλογισμό προσπαθώντας αφενός να μην ψέξουμε τη νέα αυτή αλλαγή και αφετέρου να μην ορίσουμε κάτι ως άσπρο ή μαύρο παρά μόνο να θέσουμε μερικά ερωτήματα.
Πρόκειται ή δεν πρόκειται για μια γλώσσα στη βάση της οποίας συντέθηκαν κατ’ ευγενή πρόσληψη εξέχοντα λογοτεχνικά έργα (ποίηση τε και πρόζα); Πρόκειται ή δεν πρόκειται για μια γλώσσα που σήμερα έχει αντίκτυπο στην παγκόσμια επιστημονική ορολογία (ιατρική, βιολογία, φιλοσοφικά, νομικές επιστήμες κ. ο. κ); Πρόκειται ή όχι για μια γλώσσα, παρακλάδι της οποίας είναι οι σύγχρονες Ρομανικές γλώσσες που μελετάμε και χειριζόμαστε καθημερινά στη ζωή μας; Εκ πρώτης όψεως θα έλεγε κανείς ότι τα Λατινικά αποτέλεσαν θεμελιώδη λίθο για τη στήριξη πλήθους γνώσεων, γλωσσών και ορολογίας καθώς και ένα πολύ γοητευτικό «οπλοστάσιο» λογοτεχνικών κειμένων που μας διασώθηκαν μέσω της παράδοσης κειμένων από την αρχαιότητα.
Ας δούμε, όμως, τώρα το ζήτημα από μια πιο πρακτική σκοπιά. Παρά τα όσα λέχθηκαν για τα Λατινικά παραπάνω, δεν θα μπορούσε κανείς, θαρρώ, να φέρει αντίρρηση στο γεγονός ότι το μάθημα αυτό δεν έχει σχεδόν καμία οργανική σχέση με τις Σχολές προτίμησης του μηχανογραφικού δελτίου που επιλέγουν οι μαθητές των Ανθρωπιστικών Επιστημών, πλην βεβαίως των Φιλοσοφικών Σχολών και ακροθιγώς της Νομικής, όπου διδάσκονται μαθήματα ρωμαϊκού Δικαίου κ.λπ. Σχολές λογοθεραπείας, σχολές Αστυνομίας και Πυροσβεστών, σχολές Ψυχολογίας και Κοινωνικών Επιστημών ή Κοινωνικής Ανθρωπολογίας κ. λπ. Αν περάσουμε από ένα κόσκινο κάθε Τμήμα του πεδίου Ανθρωπιστικών Σπουδών, θα διαπιστώσουμε ολοφάνερα πως τα Λατινικά σε σχέση με το curriculum κάθε σχολής χάνουν έδαφος ποσοτικά και δεν έχουν άμεση σχέση με το αντικείμενο επιστημονικής μελέτης που διδάσκονται οι νεαροί φοιτητές.
Βεβαίως, η μη διδασκαλία τους θα μπορούσε να επιφέρει μεγάλα προβλήματα σε υποψήφιους Φιλολογικών Σχολών, όπου τα Λατινικά όχι μόνο θεωρούνται υψίστης δυσκολίας μαθήματα αλλά εξετάζονται και από Αδίδακτο Κείμενο, το οποίο ως τώρα δεν ήταν εντός σχολικών αρμοδιοτήτων. Το πρόβλημα θα λυνόταν στην περίπτωση αυτή μόνο αν τα εκάστοτε φιλολογικά τμήματα ενεργοποιούσαν τη διδασκαλία της Λατινικής υπό το πρίσμα της εκ του μηδενός διδασκαλίας. Πολλά τμήματα Κλασικών Σπουδών του εξωτερικού έχουν ήδη ενεργοποιήσει τέτοια μαθήματα για αρχάριους γνώστες της Αρχαίας και της Λατινικής. Γιατί δυστυχώς δεν πρέπει να λησμονούμε τον τρόπο εξέτασης και βαθμολόγησης του μαθήματος αυτού στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Οκτώ από τις είκοσι μονάδες χάριζε η τυποποιημένη μετάφραση που «φωτοτυπούσαν» με το μυαλό τους οι μαθητές δίχως να υπάρχει η δυνατότητα δημιουργικής παρέμβασης, όπως συμβαίνει με το Αδίδακτο Κείμενο στο μάθημα βαρύτητας των Αρχαίων.
Κατ’ ουσίαν, θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε πως το μάθημα των Λατινικών σε σχέση με άλλα μαθήματα πολύ περισσότερο ομοιάζει με ένα βαθμολογικό πριμ, όπου οι μαθητές «ποντάρουν όλες τις μάρκες τους» για να αυξήσουν τον μέσο όρο εισαγωγής τους, μιας και το μάθημα βασίζεται σε τυποποιημένη και χειρουργικά ελεγχόμενη ύλη, εφόσον κάθε ζητούμενο προκύπτει από διδαγμένα χωρία που περιέχει η ύλη. Βέβαια σε κάθε λόγο υπάρχει και ο σεβαστός αντίλογος και κάτι τέτοιο θα μπορούσε να το ισχυριστεί κανείς και για τα υπόλοιπα μαθήματα του ίδιου Προσανατολισμού καθώς, είτε λιγότερο είτε περισσότερο, τα μαθήματα που δεν περιλαμβάνουν Μαθηματικά ή Φυσική είναι λογικό να είναι περισσότερο ελεγχόμενα λόγω της πεπερασμένης ύλης τους.
Δεν θα ήταν συνετό να αναπτύξουμε θέσεις για το αν είναι ή όχι ορθόν το μέτρο αντικατάστασης του εν λόγω μαθήματος από την Κοινωνιολογία. Σκοπός μας δεν είναι να δαιμονοποιήσουμε έναν στόχο ή να «ευλογήσουμε τα γένια μας»! Στόχος της συλλογιστικής μας πορείας θα έπρεπε να είναι να προσπαθήσουμε «να δούμε το δάσος» και όχι μονάχα το δέντρο, υπό την έννοια ότι πρέπει να εστιάσουμε περισσότερο στη βελτίωση μιας μεθόδου εισαγωγής στο Πανεπιστήμιο και όχι να «κηρύσσουμε Σταυροφορίες» αφορμώμενοι από το πάλαι ποτέ «πατροπαράδοτο» παρελθόν μας. Προκειμένου το εδώ και το τώρα να είναι συνεχές, πρέπει να διατηρήσει φυσικά την επαφή με το παρελθόν, πρέπει και οφείλει, όμως, να αναπλάσει τον προκάτοχό του, ούτως ώστε να μην έχει στο μέλλον «βήχα» η διάδοχη γενιά. Κάθε επιστημονική πρόοδος έγινε μέσα από την αναίρεση, την παραδοχή σφαλμάτων και την αμφισβήτηση και όλα αυτά εν συνόψει θα μπορέσουν να δομήσουν την αλλαγή του αύριο. Ας μην θεοποιείται η χρήση μιας γλώσσας σε σημείο άτοπο. Κανείς δεν θα αναιρέσει μια γλώσσα της οποίας κειμενικά δείγματα φτάνουν στα χέρια μας αιώνες μετά τη συγγραφή τους, όπως συμβαίνει και με τα ελληνικά και πλείστες άλλες επίσημες γλώσσες του παγκόσμιου γλωσσικού χάρτη. Το ζήτημα, όμως, θα έπρεπε να ρέπει περισσότερο στην πρακτικότητα, όχι απαρέγκλιτα στο «ρομαντικά» και «αισθητικά» ορθόν. Ίσως τότε για τα «καθ’ ημάς» ζητήματα ο Καίσαρ να μην φαίνεται πια υπεράνω όλων!
Φίλιππος Ξυράφας*
Φιλόλογος – μεταπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών στον τομέα Κλασικής Φιλολογίας.
