Ο Βασίλειος Α′ ο Μεγαλοκομνηνός βασίλεψε από το 1332-1340. Πρώτη του σύζυγος υπήρξε η Ειρήνη Παλαιολογίνα καταγόμενη από τη μεγάλη οικογένεια των Παλαιολόγων. Ήταν ένας γάμος πολιτικής σκοπιμότητας.
Πολύ σύντομα όμως το ζεύγος δεν ευτύχισε και είχε συνεχείς έριδες. Ο γάμος αυτός ήταν αποτέλεσμα συνδιαλλαγής και διπλωματικών σχέσεων με την αυλή της Κωνσταντινουπόλεως.
Ο Βασίλειος ανέβηκε στον θρόνο με βοήθεια της Βυζαντινής αυλής εκθρονίζοντας τον ανεψιό του Μανουήλ Β΄. Πρώτη συνέπεια ήταν ο γάμος του με την Ειρήνη Παλαιολογίνα, νόθο κόρη του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ανδρόνικου Γ΄ Παλαιολόγου. Η Παλαιολογίνα αποδείχτηκε στείρα.
Σύντομα την έδιωξε από την αυλή και παντρεύτηκε την Τραπεζούντια Ειρήνη. Οι λόγοι του διαζυγίου ήταν λόγοι κυρίως πολιτικοί. Λέγεται ότι, αν ο Βασίλειος δεν φοβόταν τον λαό της Τραπεζούντας, θα την είχε δολοφονήσει. Ο λαός ήταν εναντίον του θεωρώντας τον δίγαμο. Στις 3 Μαρτίου του 1337 γίνεται μια έκλειψη ηλίου και ο αγράμματος λαός το εξέλαβε ως κακό οιωνό και στράφηκε εναντίον του Αυτοκράτορα λιθοβολώντας τον.
Όσοι πρόσκεινται στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως αποκαλούν τη νέα του σύζυγο, την Ειρήνη την Τραπεζούντια, μοιχαλίδα και εταιρίδα, ενώ ο Μιχαήλ Πανάρετος την αποκαλεί Δέσποινα και μας πληροφορεί «Ευλογήθη ο βασιλεύς ο κυρ Βασίλειος την εκ Τραπεζούντος δέσποιναν κυράν Ειρήνην μηνί Ιουλίου η΄ έτους,ςωμζ (1339 μ.Χ.)
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωάννης Καλέκας με επιστολές του καυτηριάζει την συμπεριφορά του Βασιλείου, τον οποίο θεωρεί δίγαμο και υποδεικνύει ως υπεύθυνο τον μητροπολίτη Τραπεζούντας Ακάκιο.
Τον Απρίλιο του 1340 πεθαίνει ο Βασίλειος. Είναι πιθανόν να δηλητηριάστηκε από τους οπαδούς της Παλαιολογίνας, η οποία σφετερίστηκε την εξουσία.
Η Ειρήνη Παλαιολογίνα βρίσκει την ευκαιρία να δείξει τον πραγματικό της χαρακτήρα. Μπαίνει στο παλάτι και διώχνει από αυτό τη νόμιμη σύζυγο με τα δυο παιδιά της. Τους εξορίζει και τους στέλνει στο Βυζάντιο στον πατέρα της.
Συγχρόνως στέλνει πρεσβεία στον πατέρα της ζητώντας να της επιλέξει σύζυγο, ο οποίος θα ανέβει στον θρόνο των Κομνηνών. Οι αυλικοί εξανέστησαν και αρνούνταν να περάσει ο θρόνος σε ξένο αυλικό. Η Ειρήνη για να προλάβει τυχόν στάση στέλνει μια γρήγορη τριήρη για την εκτέλεση της εντολής της. Για κακή της τύχη ο πατέρας της έλειπε σε εκστρατεία και αργούσε να απαντήσει.
Η Ειρήνη μεθυσμένη από την εξουσία έχασε κάθε έλεγχο και έδωσε λαβές για κουτσομπολιά περί ερωτικής της σχέσης με τον υπουργό των εξωτερικών. Η κατάσταση έφτασε στα όρια του εμφυλίου. Η Τραπεζούντα χωρίστηκε στα δύο και ακολούθησαν εμφύλιες
Ενώ αυτά συμβαίνουν στους κόλπους της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος, βρίσκουν ευκαιρία οι Ασπροπροβατάδες το 1341 και εισβάλουν στην Τραπεζούντα. Πυρπολούν την πόλη και δεκάδες γυναικόπαιδα, άλογα και άλλα ζώα χάθηκαν από την πυρκαγιά. Ακολουθούν επιδημίες, λιμός και ανομβρία. Η πυρκαγιά και η αποσύνθεση πτωμάτων προκάλεσαν πανώλη, που επιδεινώθηκε από το λιμό, λόγω της ξηρασίας και της κακής σοδειάς εκείνο τον χρόνο.
Ο Ανδρόνικος επέστρεψε μεν, δεν πρόλαβε όμως να ικανοποιήσει το αίτημα της θυγατέρας του, γιατί πέθανε. Ο διάδοχός του Ιωάννης Καντακουζηνός έστειλε τον Μιχαήλ Κομνηνό, αδελφό του Αλεξίου Β’, 56 ετών, να γίνει σύζυγός της και να σταματήσουν πια οι εμφύλιες διαμάχες. Δεν πρόλαβε όμως, ο λαός στασίασε και την έδιωξε.
Την ευκαιρία άδραξε, μια άλλη γυναίκα η Άννα Κομνηνή η Αναχουτλού,κόρη του Αλεξίου Β΄ και αδελφή του Βασιλείου. Η Άννα είχε γίνει μοναχή, αλλά όταν άρχισαν οι ταραχές και οι εμφύλιες διαμάχες πέταξε τα ράσα θεωρώντας ότι ήταν η ευκαιρία που περίμενε. Έτσι η εύνοια των τοπικών αρχόντων την ανακήρυξε βασίλισσα στις 17 Ιουλίου 1341,αφού μπήκε στη πόλη ακολουθούμενη από Λαζικά στρατεύματα.
Σε λίγες μέρες καταφθάνει ο Μανουήλ με πλοία και συνοδεία να καταλάβει τον θρόνο. Ο μητροπολίτης Ακάκιος και οι άρχοντες τον υποδέχτηκαν και τον οδήγησαν στο παλάτι. Την ίδια νύχτα τον συνέλαβαν και τον εξόρισαν στο Οινόη, ενώ την Ειρήνη Παλαιολογίνα την έστειλαν στην Πόλη.
Η Αναχαντλού δολοφονήθηκε με στραγγαλισμό τον Σεπτέμβριο του 1342. Οι εμφύλιες διαμάχες συνέχισαν να ταλαιπωρούν το κράτος των Μεγαλοκομνηνών του Πόντου για πολύ καιρό ακόμα.
Γιώτα Ιωακειμίδου*
Φιλόλογος
