Έκθεση Α’ Λυκείου – Όλη η επανάληψη σε ένα κείμενο

Έκθεση Α’ Λυκείου – Όλη η επανάληψη σε ένα κείμενο

ΚΕΙΜΕΝΟ

Η κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών μέσω της φιλίας

Ο ρόλος της οικογένειας και του σχολείου

Η πρώτη επίσημη ψυχολογική θεωρία που αναγράφεται έμμεσα στην παιδική φιλία είναι του Piaget (1965), όπου περιγράφεται πως οι από τη φύση τους ισότιμες κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους και όχι η άκριτη αποδοχή των κανόνων της γονεϊκής αυθεντίας προάγουν την ανάπτυξη της αυτόνομης ηθικότητας του παιδιού. Διατυπώθηκε ακόμη η άποψη ότι οι στενοί φίλοι βοηθούν τους εφήβους να αντιμετωπίσουν τις αφυπνιζόμενες παρορμήσεις τους και να διοχετεύσουν θετικά την ενέργειά τους μέσα στο πλαίσιο των συζητήσεων και των αμοιβαίων συμβουλών.Η φιλία αποτελεί μια μορφή σχέσης που εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνίες και εκδηλώνεται με μια ποικιλία τρόπων ανάλογα με το πολιτισμικό σύστημα. Ορίζεται κυρίως ως δυαδική σχέση, εθελοντική και αμοιβαία ρυθμιζόμενη και από τα δύο μέλη της, η οποία σκοπεύει στην ικανοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών αναγκών, όπως είναι η συντροφικότητα, η οικειότητα και η στοργή.

Τα παραπάνω δημιουργούν ρομαντική αντίληψη για τη φιλία, η οποία όμως απέχει από την πραγματικότητα. Ο Sullivan είχε τονίσει ότι οι φιλίες των παιδιών μπορούν να είναι εξίσου πολύ ανταγωνιστικές και να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους. Οι φιλίες εμπεριέχουν και αρνητικές διαστάσεις, όπως είναι οι συγκρούσεις.

[…] Ένα αγωνιώδες ερώτημα των γονέων είναι κατά πόσο μπορούν να επηρεάσουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους. Συχνά οι γονείς κυρίως των εφήβων παραπονιούνται ότι αυτοί επηρεάζονται κυρίως από τους φίλους τους, στους οποίους καταφεύγουν για την ανεύρεση συντροφικότητας και συμβουλών, ενώ είναι εντελώς απομακρυσμένοι από τη γονεϊκή επιρροή. Αποποιούνται έτσι έμμεσα οι γονείς τη δική τους ευθύνη για οποιοδήποτε παραστράτημα των παιδιών τους (“Φταίνε οι κακές παρέες”).

Σήμερα η ψυχολογία επισημαίνει ότι ο ενδιάμεσος κρίκος της σχέσης του παιδιού με τους συνομηλίκους του είναι η σχέση του με τους γονείς. Σύμφωνα με την ψυχολογική θεωρία της προσκόλλησης, η σχέση με τους γονείς από τη βρεφική ακόμη ηλικία και εφεξής παρέχει το αρχικό πλαίσιο μέσα στο οποίο τα παιδιά μαθαίνουν για τους εαυτούς τους, τους άλλους και τον κόσμο. Μέσα σ’ αυτή αποκτούν κάποια γενικευμένα σενάρια, ένα συμπύκνωμα εμπειριών και προσδοκιών για τις σχέσεις που εφαρμόζονται και στις επόμενες σχέσεις. Τα παιδιά που βίωσαν μια ασφαλή σχέση προσκόλλησης με τις γονεϊκές φιγούρες αναμένεται να επιδείξουν ενδιαφέρον για τη δημιουργία σχέσεων με τους συνομηλίκους και να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν στο μέλλον με τους άλλους εκείνο τον τύπο στενής σχέσης που ανέπτυξαν στο παρελθόν με τους γονείς. Επομένως, η συμμετοχή των γονέων στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού είναι ουσιαστική, αφού αυτοί διαμορφώνουν και επηρεάζουν με το πρότυπό τους κατά ένα μεγάλο ποσοστό τον τύπο των σχέσεων του παιδιού, του εφήβου και του ενηλίκου.

Σήμερα όμως συνηθίζεται οι γονείς να θυσιάζουν στο βωμό της γνωστικής τους ανάπτυξης την ισότιμη, ισορροπημένη κοινωνική τους ανάπτυξη, με τη δικαιολογία ότι ως “προνοητικοί γονείς” επενδύουν στη μελλοντική τους εξέλιξη ως επιτυχημένων “παραγωγικών” πολιτών – “καταναλωτών”. Ενδιαφέρονται μόνο για την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο και την έμπρακτη απόδειξή της, τη βαθμολογία, υπερφορτώνοντας τον ελεύθερο χρόνο τους με εξωσχολικά καθήκοντα. Στερούν την ευκαιρία από τα παιδιά τους στον ελεύθερο χρόνο τους να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους ικανότητες μέσα από τη συμμετοχή τους σε πολύτιμες κοινωνικές συναναστροφές με τους συνομηλίκους τους και σε δραστηριότητες, όπως είναι τα παιδικά πάρτι ή τα ομαδικά παιχνίδια.

Πρακτικά οι γονείς μπορούν ενεργητικά να κατευθύνουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους και τις φιλικές τους σχέσεις κατά την κρίσιμη ηλικία των 7-12 ετών παρέχοντας στα παιδιά τους πρότυπα και διαρκή ενθάρρυνση της κοινωνικής τους συμπεριφοράς. Με τέτοιες φαινομενικά απλές ενέργειες μπορούν να κατευθύνουν την ανάπτυξη ακόμη και των πιο αδρανοποιημένων κοινωνικών ικανοτήτων των παιδιών τους.

Ένα εύλογο ερώτημα είναι πώς μπορεί ο εκπαιδευτικός και το σχολείο ως θεσμός να συμβάλει στη βελτίωση των σχέσεων των παιδιών μέσα στην τάξη. Πώς μπορούν να καλλιεργηθούν οι κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών που απορρίπτονται στη σχολική τάξη και πως μπορεί να τονωθεί το αίσθημα της υποστήριξης που αυτά τα παιδιά λαμβάνουν από τις σχέσεις τους; Μπορεί να αλλάξει η πεσιμιστική αντίληψη αυτών των παιδιών για τις σχέσεις και να αξιοποιηθούν αυτές στην καθημερινή διδακτική πράξη; Μπορεί να βελτιωθεί ο βαθμός αποδοχής αυτών των παιδιών που φαίνεται πως βρίσκονται στο “περιθώριο” της τάξης;

Η καλύτερη κατανόηση της κοινωνικής δυναμικής της τάξης μέσω των ψυχολογικών ερευνών, των πορισμάτων και της βοήθειας των σχολικών ψυχολόγων μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς στην αποτελεσματικότερη χρησιμοποίηση των ομαδικών διδακτικών τρόπων. Με αυτόν τον τρόπο θα ομαδοποιούνται τα παιδιά όχι με βάση κάποια ακαδημαϊκά κριτήρια αλλά με βάση τα κριτήρια των σχέσεων που τα ίδια θέτουν, ώστε και τα παιδιά με χαμηλό βαθμό αποδοχής να εντάσσονται ομαλά. Η χρήση ομάδων εργασίας, που σήμερα παρά τις διακηρύξεις για την ωφελιμότητά τους παραμελείται, ομαδικών παιχνιδιών, δραματοποιήσεων, ακόμη και η απλή αλλαγή της διευθέτησης του χώρου της τάξης για τη δημιουργία γωνιών εργασίας, μπορεί να κινητοποιήσει τη βελτίωση των σχέσεων και την ένταξη όλων των παιδιών στην ομάδα της τάξης.

Δεν αρκεί όμως μόνο η ευελιξία και η προσωπική ευαισθησία των εκπαιδευτικών στη χρήση των ομαδικών μεθόδων διδασκαλίας και των υλικών. Χρειάζεται και στο επίπεδο του εκπαιδευτικού σχεδιασμού η εκπόνηση Αναλυτικών Προγραμμάτων που να αφιερώνουν σε εβδομαδιαία βάση κάποιες ώρες για την εξάσκηση των κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών. Δραστηριότητες όπως είναι τα ομαδικά παιχνίδια και τα θεατρικά παιχνίδια, όπου τα παιδιά μπορούν ελεύθερα να εκφράσουν, να αναλύσουν τα βιώματά τους και να μάθουν εναλλακτικούς τρόπους σκέψης και δράσης, ίσως θα πρέπει να μην επαφίενται μόνο στη δημιουργική φαντασία του εκπαιδευτικού αλλά και να εντάσσονται στο πρόγραμμα ως αυτοτελείς διδακτικές ώρες.

Αν κάτι τέτοιο εφαρμοστεί με συνέπεια, η διακήρυξη για την κεντρική θέση που έχει η κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών μέσα στο σχολείο, θα πάψει να είναι μια απλή σύσταση στα εκπαιδευτικά εγχειρίδια ή ένας βερμπαλισμός κατά την οριοθέτηση των στόχων του κάθε μαθήματος να γίνει πράξη.

(Κείμενο από το διαδίκτυο Ημ/νία: 3/6/2003)

ΘΕΜΑΤΑ

1. α. Ποια μορφή φιλικής σχέσης αναπτύσσουν οι νέοι σύμφωνα με τις θεωρίες των ψυχολόγων;

β. Πώς μπορεί το σχολείο να συμβάλει στη σφυρηλάτηση υγιών κοινωνικών σχέσεων στα παιδιά;

2. «Σήμερα η ψυχολογία… του εφήβου και του ενηλίκου»: Να βρεθούν τα δομικά μέρη της παραγράφου.

3. «Η φιλία αποτελεί ..και η στοργή»: Με ποιον τρόπο αναπτύσσονται οι ιδέες της παραγράφου αυτής; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα.

4.Να χαρακτηρίσετε τον παρακάτω συλλογισμό ως προς το είδος του, με βάση τις προκείμενές του και τη συλλογιστική του πορεία:

-Οι νέοι επηρεάζονται ήδη από την προσχολική τους ηλικία από την οικογένειά τους για το είδος των σχέσεων που θα αναπτύξουν ως ενήλικες.

-Η σχέση που έχουν ως παιδιά με τους γονείς αντικατοπτρίζεται στις φιλικές σχέσεις που συνάπτουν στο μέλλον.

Άρα η οικογένεια παίζει τον σοβαρότερο ρόλο στην κοινωνικοποίηση των νέων

5. «Σήμερα η ψυχολογία…του εφήβου και του ενηλίκου»: Να εντοπίσετε και να γράψετε το επιχείρημα που υπάρχει στην παράγραφο αυτή και να σχηματίσετε τη δομή του.

6. Να βρεθούν στο κείμενο και να γραφούν πέντε όροι που αποτελούν ειδικό λεξιλόγιο.

7. Να εντοπίσετε μέσα στο κείμενο και να γράψετε τρία σημεία, όπου η γλώσσα χρησιμοποιείται συνυποδηλωτικά.

8. Με ποια νοηματική σχέση συνδέουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις τα νοήματα;

ακόμη:
όμως:
ενώ:
έτσι:
και:
επομένως:
αφού:
όπως:
ή:
ώστε:
ίσως:
αλλά και:
αν:

9. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

άκριτη=
προάγουν=
ανάπτυξη=
αυτόνομης=
άποψη=
συμβουλών=
αποποιούνται=
επισημαίνει=
εμπειριών=
προσδοκιών=
διαμορφώσουν=
ουσιαστική=
επηρεάζουν=
συνηθίζεται=
ενδιαφέρονται=
απόδειξή=
ικανότητες=
διαρκή=
φαινομενικά=
ικανοτήτων=
εύλογο=
να συμβάλει=
βελτίωση=
δεξιότητες=
τονωθεί=
βοήθειας=
ωφελιμότητα=
αλλαγή=
επαφίενται=
εντάσσονται=
αυτοτελείς=
εφαρμοστεί=
βερμπαλισμός=

10. Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

επίσημη=
έμμεσα=
ισότιμες=
κοινωνικές=
αποδοχή=
ηθικότητας=
έμμεσα=
ασφαλή=
συμμετοχή=
ισορροπημένη=
ομαδικά=
ενεργητικά=
ενθάρρυνση=
παραμελείται=
ομαδικών=
ευαισθησία=
συνέπεια=

11. Να μετατρέψετε στα παρακάτω αποσπάσματα τη σύνταξη στην αντίθετή της:

Πώς μπορούν να καλλιεργηθούν οι κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών που απορρίπτονται στη σχολική τάξη και πως μπορεί να τονωθεί το αίσθημα της υποστήριξης που αυτά τα παιδιά λαμβάνουν από τις σχέσεις τους;
Με αυτόν τον τρόπο θα ομαδοποιούνται τα παιδιά όχι με βάση κάποια ακαδημαϊκά κριτήρια αλλά με βάση τα κριτήρια των σχέσεων που τα ίδια θέτουν

12. Να χαρακτηρίσετε τεκμηριωμένα το ύφος του κειμένου

Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου