Νεοελληνική Γλώσσα Γ’ Λυκείου – Κριτήριο Αξιολόγησης & Ενδεικτικές απαντήσεις: Διαφήμιση

Της Χαράς Ανδρονίδη

Κείμενο: [Διαφήμιση για γαριδάκια]

Αυτή τη φορά το ΕΣΡ (Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης) δε σηκώνει αστεία, γιατί το ίδιο το γεγονός δε σηκώνει ούτε καν τη διακωμώδησή του. Πώς να αστειευτείς όταν μια κατεξοχήν παιδική διαφήμιση που αφορά γαριδάκια ενημερώνει το κοινό της πως η ευχαρίστηση που νιώθεις όταν τρως αυτά τα γαριδάκια είναι ανάλογη με αυτήν του έρωτα; Και δεν το υπαινίσσεται καν. Το λέει και το (υπο)γράφει. Είναι μια νέα τηλεοπτική- αλλά όχι μόνον, μιας και έχει καταχωριστεί και σε έντυπα- διαφήμιση που απευθύνεται στους υποψήφιους πελάτες της, οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι νεαρής, νεαρότατης ηλικίας. Εμφανίζεται ένας άνδρας που δοκιμάζει τα γαριδάκια και ύστερα από διάφορες διαπιστώσεις ρίχνει και το βαρύ επιχείρημα της σεξουαλικής ικανοποίησης.

Το ΕΣΡ, που δέχτηκε και πολλές καταγγελίες, θεωρεί τη διαφήμιση «δεδομένα αρνητική», όπως ειπώθηκε χαρακτηριστικά. Θέση που αυτόματα σηματοδοτεί την έναρξη κυρωτικής διαδικασίας. Ήδη παρενέβη ζητώντας από όλα τα κανάλια εθνικής εμβέλειας να του γνωρίσουν εάν και πότε πρόβαλαν τη διαφήμιση, ενώ το αρμόδιο προσωπικό του συμβουλίου άρχισε κιόλας την παρακολούθηση και τον έλεγχο της ροής προγράμματος των καναλιών. Είναι σαφείς οι προθέσεις του Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου όχι μόνο για το μέλλον της διαφήμισης, αλλά και για τα ίδια τα κανάλια, τα μέσα προβολής αυτής. Τόσο σαφείς όσο και οι εμφανώς ριζοσπαστικές προθέσεις των εμπνευστών της έναντι ακόμα κι αυτού του γκρίζου, πλην όμως παραδοσιακού, διαφημιστικού κανόνα περί σεξουαλικού υπονοούμενου.

Απροκάλυπτο το μήνυμα, απροκάλυπτη σύμφωνα με το ΕΣΡ και η παραβίαση βασικών κανόνων δεοντολογίας. Έστω της διαφημιστικής, πλην όμως αυτής στην οποία υπόκεινται προγράμματα, τα οποία μεταδίδονται από την τηλεόραση, η οποία με τη σειρά της λειτουργεί σε τοπίο ρυθμιζόμενο από νόμους και κανόνες. Αυτό λαμβάνει υπόψη το ΕΣΡ, τα κανάλια είναι που εγκαλεί. Και θεωρεί προκλητική τη στάση τους με δεδομένο το βαρύ ιστορικό τους. Είναι η δεύτερη φορά που τα κανάλια «χωρίς έλεγχο και ανεύθυνα», όπως λένε μέλη του συμβουλίου, γίνονται δίαυλοι προβολής τέτοιων μηνυμάτων. Την πρώτη φορά δήλωσαν μετάνοια, ισχυριζόμενα ότι «δεν φαντάζονταν πως μια σοβαρή πολυεθνική θα προέβαινε σε τέτοια χυδαιότητα». Ήταν τότε που μετέδωσαν τη διαφήμιση ενός παγωτού, με το οποίο κάποιος κατάφερε να παραπλανήσει ένα μικρό κορίτσι και να το πείσει να μπει στο αυτοκίνητό του… Τώρα είναι η δεύτερη φορά που δεν ήλεγξαν, δεν επέδειξαν τη δέουσα υπευθυνότητα.

Πέραν της έμφασης που δίνει το ΕΣΡ σε θέματα τα οποία αφορούν την προστασία ανηλίκων υπάρχει και το δεδομένο της αυτοδέσμευσης των διαφημιστικών εταιρειών. Με τη μορφή του «ελληνικού κώδικα διαφήμισης» έχει υιοθετηθεί ένα σύστημα αυτοπεριορισμού και αυτοέλεγχου– Μεταξύ των προβλεπόμενων και οι κανόνες για ευπρέπεια, για παιδιά και νέους κ.ά. Ο πρώτος αναφέρει ότι «οι διαφημίσεις δεν πρέπει να περιέχουν δηλώσεις ή οπτικές παραστάσεις που προσβάλλουν τα ήθη και τις επικρατούσες αντιλήψεις ευπρέπειας». Ο δεύτερος επισημαίνει ότι «δεν πρέπει να εκμεταλλεύονται τη φυσική ευπιστία των παιδιών ή την έλλειψη πείρας των νέων» και «οι διαφημίσεις που απευθύνονται σε παιδιά ή νέους ή που είναι πιθανό να επηρεάσουν παιδιά ή νέους δεν πρέπει να περιέχουν στοιχεία η οπτικές παραστάσεις που θα μπορούσαν να τους βλάψουν πνευματικά, ηθικά ή σωματικά». Αυτός ο τελευταίος παραπέμπει και στον προβληματισμό αν τα γαριδάκια καταναλώνονται μόνον από παιδιά ή νέους…

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να αποδοθεί περιληπτικά το κείμενο που σας δόθηκε (80-100 λέξεις).

(Μονάδες 25)

Β. Ασκήσεις

1. Σε ποιο γραμματειακό είδος εντάσσεται το παραπάνω κείμενο; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

(Μονάδες 10)

2. Η συγκεκριμένη διαφήμιση που αποτελεί το επίκεντρο του κειμένου είναι: α) αθέμιτη ή β) παραπλανητική; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας αναφερόμενοι και στα μέσα ή στις τεχνικές πειθούς της διαφήμισης αυτής.

(Μονάδες 10)

3. Σε ποια σημεία του κείμενου το ύφος είναι καυστικό και γιατί; Να δικαιολογήσετε και την επιλογή των σημείων αυτών από το συγγραφέα.

(Μονάδες 5)

4. α) Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις με συνώνυμες:

  • απροκάλυπτο μήνυμα
  • λαμβάνει υπόψη το ΕΣΡ
  • μια σοβαρή πολυεθνική εταιρία θα προέβαινε σε τέτοια χυδαιότητα
  • έχει υιοθετηθεί ένα σύστημα αυτοπεριορισμού και αυτοελέγχου.

(Μονάδες 5)

      β) Να αποδώσετε κυριολεκτικά τις μεταφορικές λέξεις ή φράσεις:

  • το ΕΣΡ δε σηκώνει αστεία…
  • η τηλεόραση λειτουργεί σε τοπίο ρυθμιζόμενο από νόμους…

(Μονάδες 5)

 

Γ. Παραγωγή κειμένου

Με αφορμή τις συγκεκριμένες διαφημίσεις που θίγει το παραπάνω κείμενο, αποφασίζετε να γράψετε μια ανοιχτή επιστολή ως σχολική κοινότητα προς το Υπουργείο Ανάπτυξης, με σκοπό τη δημοσίευσή της στον τύπο. Σ’ αυτήν αναφέρεστε στα μέτρα της πολιτείας για την προστασία γενικά του καταναλωτή τόσο από την παραπλανητική όσο και από την αθέμιτη διαφήμιση. Επίσης, τονίζετε και τη δική σας ευθύνη απέναντι στο φαινόμενο αυτό. Η επιστολή σας να μην υπερβαίνει τις 500 λέξεις.

(Μονάδες 40)

 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Α. Περίληψη:

Ο αρθρογράφος, με αφορμή μια παιδική διαφήμιση για γαριδάκια, προβληματίζεται για τις παραβιάσεις του διαφημιστικού κώδικα δεοντολογίας. Αρχικά, αναφέρει ότι η διαφήμιση για τα γαριδάκια, που παραλληλίζει τη γευστική τους ευχαρίστηση με τη σεξουαλική, προκάλεσε την παρέμβαση του ΕΣΡ, γιατί παραβιάστηκαν βασικοί κανόνες της διαφημιστικής δεοντολογίας. Επιπλέον, επισημαίνει ότι η στάση των καναλιών θεωρήθηκε προκλητική, γιατί ανέχθηκαν την προβολή τέτοιων χυδαίων μηνυμάτων. Τέλος, υπογραμμίζει ότι οι διαφημιστικές εταιρείες, αυτοδεσμεύονται από τον «ελληνικό κώδικα διαφήμισης», που προστατεύει τα παιδιά και τους νέους από παραστάσεις ή αναφορές άσεμνες και ανήθικες που θα μπορούσαν να βλάψουν την προσωπικότητά τους.

Β. Ασκήσεις:

1. Το συγκεκριμένο κείμενο είναι δημοσιογραφικό άρθρο, γιατί ασχολείται με ένα θέμα επίκαιρο και σύγχρονο, τη συγκεκριμένη διαφήμιση για τα γαριδάκια. Ο αρθρογράφος εκφράζει τον έντονο προβληματισμό του για τη διαφήμιση αυτή αλλά και γενικά για τις παραβιάσεις του διαφημιστικού κώδικα δεοντολογίας ασκώντας αποδοκιμαστική κριτική.

2. Η συγκεκριμένη διαφήμιση που θίγει το άρθρο είναι αθέμιτη, γιατί είναι αντίθετη προς τα χρηστά ήθη. Συγκεκριμένα, με τις σεξουαλικές αναφορές της εκμεταλλεύεται τη φυσική ευπιστία και την απειρία των παιδιών. Η τεχνική της είναι η επίκληση στο συναίσθημα και ειδικότερα σ’ αυτό της σεξουαλικής ευχαρίστησης, της ερωτικής ηδονής. Επίσης, τεχνική της είναι ο λανθάνων αξιολογικός χαρακτηρισμός του προϊόντος, ώστε να λειτουργήσει δεσμευτικά για το δέκτη: «οι ερωτικοί νέοι αγοράζουν και δοκιμάζουν μόνο αυτά τα γαριδάκια».

3. Το ύφος του συγγραφέα είναι καυστικό στην πρώτη παράγραφο. Με τρόπο ειρωνικό αλλά και δηκτικό καυτηριάζει τη διαφήμιση κυρίως στην ερωτηματική φράση: «Πώς να αστειευτείς… με αυτήν του έρωτα», αλλά και στις φράσεις: «Και δεν το υπαινίσσεται… το (υπο)γράφει», «ρίχνει και το βαρύ επιχείρημα…». Ο συγγραφέας δημιουργεί αυτό το οξύ ύφος στον πρόλογο του άρθρου, ώστε να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και να τον ευαισθητοποιήσει πάνω στο θέμα της αθέμιτης διαφήμισης, προκαλώντας του ακόμη και αγανάκτηση για το μήνυμα της συγκεκριμένης διαφήμισης.

4. α) Συνώνυμες λέξεις ή φράσεις:

  • απροσχημάτιστο / ανοιχτό μήνυμα
  • αυτό υπολογίζει / κρίνει / αξιολογεί το ΕΣΡ
  • μια σοβαρή πολυεθνική εταιρεία θα προχωρούσε σε τέτοιο χυδαϊσμό / τέτοια αναξιοπρέπεια
  • έχει υιοθετηθεί ένα σύστημα αυτοπεριορισμού και αυτοσυγκράτησης / αυτοκριτικής 

β) Κυριολεκτική απόδοση λέξεων ή φράσεων

  • το ΕΣΡ δεν αστειεύεται / Το ΕΣΡ σοβαρολογεί
  • η τηλεόραση λειτουργεί με βάση ένα ρυθμιστικό νομικό πλαίσιο

 

Γ. Παραγωγή κειμένου

Τόπος & Ημερομηνία

Προσφώνηση: Κύριοι αρμόδιοι,

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

Είναι γενικά παραδεκτό ότι στη σύγχρονη εποχή της ελεύθερης αγοράς και της κυριαρχίας της ελεύθερης οικονομίας, η διαφήμιση διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο. Ο καταναλωτής βομβαρδίζεται από διαφημιστικά μηνύματα με στόχο τον εντυπωσιασμό του που θα τον οδηγήσει στην αγορά ποικίλων προϊόντων. Είναι όμως γνωστό ότι μέσα σ’ αυτό το καταναλωτικό-πνεύμα η διαφήμιση, που αποσκοπεί στο μέγιστο κέρδος, δε λειτουργεί πάντα με ορθό τρόπο αλλά αντίθετα με αθέμιτο-και παραπλανητικό.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ

Για την αθέμιτη, λοιπόν; και την παραπλανητική διαφήμιση εσείς, οι εκπρόσωποι της πολιτείας, είστε υποχρεωμένοι να λάβετε τα κατάλληλα μέτρα, ώστε εμείς οι καταναλωτές να μην πέφτουμε θύματα ανήθικων και ψευδών μηνυμάτων. Ειδικότερα:

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ

Ως προς την αθέμιτη διαφήμιση, δηλαδή αυτή που έρχεται σε αντίθεση προς τα χρηστά ήθη:

  • καταρχήν, εφαρμογή του ήδη υπάρχοντος διαφημιστικού κώδικα δεοντολογίας με ένα όμως νομικό πλαίσιο πιο ξεκάθαρο, που δεν επιδέχεται παρερμηνείες και δεν είναι ευάλωτο σε παραβιάσεις. Αυτό το νομικό πλαίσιο πρέπει να διασφαλίζει το σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και κυρίως ευπαθών ατόμων, όπως των παιδιών και των γυναικών. Η γνώμη ψυχολόγων και κοινωνιολόγοι στη σύνταξη αυτού του πλαισίου είναι αναγκαία.
  • αυστηρά πρόστιμα, περιοριστικοί κανόνες, ακόμη και απαγόρευση προβολής ο’ αυτές τις διαφημίσεις που:
  • εκμεταλλεύονται αρνητικά την ευπιστία και την απειρία των παιδιών.
  • προβάλλουν άσεμνα το ανθρώπινο σώμα που εμπορευματοποιείται και προσβάλλει κυρίως τη γυναίκα αλλά και τα παιδιά που βλάπτονται ηθικά.
  • προκαλούν μειωτικές διακρίσεις σε βάρος ατόμων ανάλογα με το φύλο, τη φυλή, το θρήσκευμά τους, ενισχύοντας φαινόμενα κοινωνικού ρατσισμού.

Ως προς την παραπλανητική διαφήμιση, δηλαδή αυτή που δημιουργεί πλάνη στον καταναλωτή:

  • επιβολή υποχρέωσης στις επιχειρήσεις να τοποθετούν στα προϊόντά τους ενδείξεις για τη σύνθεσή τους, τους κανονισμούς ασφαλείας τους, το μέγιστο χρόνο κατανάλωσής τους. Στόχος η προστασία της υγείας και της ασφάλειας των καταναλωτών.
  • επιβολή προστίμων στις επιχειρήσεις που αποδεδειγμένα προκάλεσαν βλάβη στην υγεία ή την ασφάλεια των καταναλωτών ή έβλαψαν τα οικονομικά τους συμφέροντα.
  • υποχρέωση των επιχειρήσεων να αποζημιώνουν τον καταναλωτή για επικίνδυνα ή ελαττωματικά προϊόντα.
  • απαγόρευση εκείνων των διαφημίσεων που επικαλούνται ανύπαρκτες επιστημονικές έρευνες και ανακοινώσεις ή γνώμες δήθεν ειδικών.

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ ΠΑ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ

Πέρα όμως από τις ευθύνες της πολιτείας χρειάζεται και εμείς οι ίδιοι να προσπαθήσουμε, ώστε να αμβλύνουμε τουλάχιστον τις αρνητικές συνέπειες της αθέμιτης και παραπλανητικής διαφήμισης.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ

  • ένταξη σε καταναλωτικές οργανώσεις που πιέζουν τόσο την πολιτεία προς την τήρηση των παραπάνω κανόνων όσο και τις επιχειρήσεις, καταγγέλλοντας περιπτώσεις που βλάπτουν ηθικά τον καταναλωτή ή προξενούν ζημιά στα συμφέροντα του. Η συλλογική δράση είναι πιο αποτελεσματική απέναντι στην ασυδοσία των επιχειρήσεων και τη δύναμη της ελεύθερης οικονομίας.
  • ενημέρωση σχετικά με τα προϊόντα και τους κανονισμούς ασφαλείας και από τον τύπο αλλά και από τους αρμόδιους φορείς, όπως το Υπουργείο, το εθνικό συμβούλιο καταναλωτών, οι καταναλωτικές οργανώσεις.
  • καλλιέργεια κριτικής ικανότητας που ενισχύει τους μηχανισμούς άμυνας του ατόμου και γενικότερα αγωγή και παιδεία, ώστε να αποκτήσουμε αυτογνωσία, αυτοέλεγχο και εγκράτεια αξιολογώντας ορθά τα μηνύματα και ιεραρχώντας τις πραγματικές ανάγκες και προτεραιότητές μας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Επειδή η διαφήμιση αποτελεί βασικό μοχλό της σύγχρονης οικονομίας και επομένως η αναγκαιότητά της δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, πρέπει όλοι να συμβάλλουμε στην εφαρμογή εκείνων των κανόνων που θα’ προστατεύουν τον καταναλωτή και τα συμφέροντά του, χωρίς ταυτόχρονα να αναιρείται ο κερδοσκοπικός χαρακτήρας της διαφήμισης

Χαρά Ανδρονίδη*
φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου

Ο Πρόλογος, το Κύριο Θέμα και ο Επίλογος στην Έκθεση: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό

Ακολουθήστε την επίσημη σελίδα μας στο facebook schooltime για να βλέπετε τις σημαντικότερες ειδήσεις στη ροή του schooltime.gr

Ακολουθήστε μας στο facebook