Η ελληνική γλώσσα είναι μία και ενιαία είτε το θέλουμε είτε όχι. Μπορεί να διακρίνεται σε διάφορες φάσεις, αλλά η ουσία είναι ότι λέξεις που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοί μας συνεχίζουμε αναλλοίωτες (στη γραφή τουλάχιστον) να τις χρησιμοποιούμε ακόμη και σήμερα. Ευτυχώς που υπάρχει και κάτι που μας συνδέει μαζί τους…
Ας πάρουμε, λοιπόν, μία εικόνα μερικών λόγιων επιρρημάτων με κατάληξη σε –θεν, που διατηρούνται μέχρι και σήμερα στο λόγο μας, δίνοντάς του ένα κάπως πιο επίσημο θα λέγαμε ύφος.
- ανέκαθεν (από παλιά) (και όχι «από ανέκαθεν» βέβαια)
- άνωθεν (από πάνω)
- εκατέρωθεν (και από τις δύο πλευρές)
- εκείθεν (από εκεί)
- έμπροσθεν (από μπροστά)
- ένδοθεν (από μέσα)
- ένθεν και ένθεν / ένθεν κακείθεν (από εδώ και από εκεί)
- εντεύθεν (από εδώ)
- έξωθεν (από έξω)
- θύραθεν (από έξω, κάτι που έχει κοσμικό και όχι εκκλησιαστικό χαρακτήρα. Το χρησιμοποιούμε συνήθως στη φράση «θύραθεν παιδεία», εννοώντας την κλασική δηλαδή παιδεία)
- κάτωθεν (από κάτω)
- μακρόθεν (από μακριά)
- μετόπισθεν (το πίσω μέρος)
- όπισθεν (από πίσω)
- παιδιόθεν (από την παιδική ηλικία)
- πανταχόθεν (=από παντού)
- πόθεν (=από πού;)
- πόρρωθεν (από μακριά)
Άρης Ιωαννίδης*
Φιλόλογος
