Έκθεση Α’ Λυκείου: Διάλογος – Σχεδιαγράμματα 2 θεμάτων
Θέμα 1
«Να προσδιορίσετε με ακρίβεια τις υποκειμενικές προϋποθέσεις και να δείξετε πώς αυτές συμβάλλουν στην επιτυχία ενός διαλόγου με στόχο την αναζήτηση της αλήθειας».
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ορισμός: Διάλογος είναι η συζήτηση που γίνεται μεταξύ τουλάχιστον δύο ατόμων όπου ο καθένας εκθέτει τις απόψεις του πάνω σε ένα ζήτημα με όρους και προϋποθέσεις την ειλικρινή και καλόπιστη ανταλλαγή σκέψεων και απόψεων, ώστε να προσεγγίσουν την αλήθεια από περισσότερες πλευρές.
ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Τι επιδιώκουμε από το διάλογο;
≈ την αναζήτηση της αλήθειας
≈ τη φώτιση από διάφορες πλευρές της αλήθειας για ένα συγκεκριμένο ζήτημα.
≈ να πεισθεί ο συνομιλητής, όταν το άτομο θεωρεί ότι γνωρίζει την αλήθεια και προσπαθεί να τη μεταδώσει στο συνομιλητή του.
Προϋποθέσεις για σωστό διάλογο
• Το άτομο να θεωρεί ότι δεν ελέγχει τις απόψεις των άλλων, αλλά δοκιμάζει την ευστάθεια των επιχειρημάτων τους και την πιστότητα της δικής του άποψης.
• Το άτομο πρέπει να προσέρχεται στο διάλογο με τόση προθυμία να πειστεί όση και να πείσει. Να είναι καταδεκτικό ότι δεν κατέχει μόνο αυτός τη δύναμη της αλήθειας, αλλά ότι μπορεί να τη μάθει ή έστω ένα τμήμα της από τους συνομιλητές του.
• Ο συνομιλητής δεν πρέπει να βιάζεται, αλλά οφείλει να περιμένει να ολοκληρώσουν την άποψή τους και τις σκέψεις του και οι υπόλοιποι. Παρατηρώντας τις σκέψεις των άλλων, ωριμάζει τη δική του άποψη. Προσφέρει πιο πολλά με την προσεκτική ακρόαση ή ερευνητικό του βλέμμα για ένα γόνιμο διάλογο.
• Να είναι οι συνομιλητές ήρεμοι και να μην εκρήγνυται ή μιλούν απότομα, βρίζουν κλπ. Σε ένα διάλογο οι σκέψεις δεν εκφράζονται αγοραία, αλλά κατόπιν οργανωμένου νοητικού σχεδίου και με τρόπου ήπιο.
• Να μην υπάρχει άλλο κίνητρο πέρα από την πειθώ και την εξακρίβωση της αλήθειας (εξυπηρέτηση φίλων, κολακεία ισχυρότερων, προσωπικό όφελος κλπ).
• Να μην υπάρχουν είδωλα, προκαταλήψεις, ρατσισμός. Η προσωπική απελευθέρωση του ατόμου από το δογματισμό ευνοεί τη λειτουργία του διαλόγου.
• Απαιτείται ελευθερία σκέψης και έκφρασης. Δεν μπορεί να υπάρχει γόνιμος διάλογος σε καθεστώτα καταπιεστικά ή σε μια κοινωνία σκλαβωμένων ανθρώπων. Να δίνεται το δικαίωμα στον κάθε ένα συνομιλητή να εκφραστεί ελεύθερα χωρίς να διακόπτεται ή να παρεμποδίζεται με όποιο τρόπο.
• Να μην χρησιμοποιούνται στοιχεία ανεξακρίβωτα ή ανεπιβεβαίωτα, γιατί τότε απομακρύνεται από την αλήθεια και κινδυνεύει να φανεί αστείος στον περίγυρο και δεν μπορεί να πείσει
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Συμπερασματικά, ο διάλογος δεν είναι τίποτε άλλο από την προσέγγιση της αλήθειας και πειθούς. Ωστόσο, ένας πετυχημένος διάλογος δεν μπορεί παρά να στηρίζεται στην ελευθερία, την ηρεμία των ομιλητών και την υπομονή με σωστή κι οργανωμένη επιχειρηματολογία.
Θέμα 2
«“Είπα και πιστεύω στον αληθινό διάλογο. Στο διάλογο δεν πάμε να σώσουμε τις ιδέες μας, πάμε να σώσουμε την αλήθεια”. Με βάση την παραπάνω άποψη του Ε. Π. Παπανούτσου αναπτύξτε τη σημασία του διαλόγου για την ατομική και κοινωνική ζωή».
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ο άνθρωπος πλάστηκε για να μην είναι μόνος του. Ασταμάτητα αναζητούμε καθημερινά την επικοινωνία με τους συνανθρώπους μας. Χωρίς το διάλογο η ζωή θα ήταν άδεια και δίκαια θα φάνταζε έρημη. Ο διάλογος και το μέσο του, η γλώσσα, αποτελούν το μεγάλο πλεονέκτημα του ανθρώπου που τον έθεσε στην ανώτερη βαθμίδα της φύσης. Η επικοινωνία με τους γύρω ήταν πάντοτε αναγκαία για τη βελτίωση της καθημερινής ζωής μέσα από τη συνεργασία, αλλά και την ανταλλαγή απόψεων για διάφορα θέματα που τελικά οδήγησαν στην ανάπτυξη των επιστημών.
ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ
Τι είναι διάλογος
Είναι η συζήτηση, η συνομιλία μεταξύ δύο ή περισσοτέρων προσώπων όπου ο καθένας εκθέτει τις απόψεις για ένα ζήτημα.
Είναι μια προσπάθεια προσέγγισης από δύο ή περισσότερους ανθρώπους. Αποτελεί μορφή επικοινωνίας και ανταλλαγής γνωμών, απόψεων, σκέψεων με στόχο την αναζήτηση της αλήθειας.
Είναι μία προσπάθεια αλληλογνωριμίας, αλληλοκατανόησης, αλληλοπροσέγγισης μέσω του λόγου
Μορφές διαλόγου
√ Εσωτερικός διάλογος • μονόλογος με τον ίδιο του τον εαυτό το άτομο, αυτοκριτική και ίσως αυτοδιόρθωση • κρίνει τα βιώματά του, τις σκέψεις και τις πράξεις του • αναζητά την ορθότητά τους και τα επιδοκιμάζει ή τα αποδοκιμάζει. • Διάλογος του συγγραφέα με το κείμενό του • συνδιαλέγεται με το κείμενό του, το δοκίμιό του • ταξινομεί καλύτερα το υλικό του
√ Διάλογος του αναγνώστη με το βιβλίο και έμμεσα επικοινωνία με το συγγραφέα. • ο αναγνώστης «συζητά» με το βιβλίο κρίνει τις σκέψεις του συγγραφέα και οικοδομεί παράλληλα τη δική του γνώμη • ο αναγνώστης μετέχει στη δημιουργική σκέψη του συγγραφέα
√ Διδακτικός – μαιευτικός – παιδαγωγικός (ως μέσο παιδαγωγικό για τη διδασκαλία) • στόχος δεν είναι η αναζήτηση της αλήθειας, αλλά η μετάδοση της • ο δάσκαλος γνωρίζει ήδη την αλήθεια και προσπαθεί με διάφορες μεθόδους να τη μεταφέρει στο συνομιλητή του • πρόκειται είτε για εκπαιδευτικές είτε για φιλοσοφικές συζητήσεις (Σωκράτης).
√ Διάλογος ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα άτομα για ένα θέμα (κλασσική μορφή)
√ Διάλογος βουβός • είναι όλες εκείνες οι κινήσεις του σώματος που εκδηλώνουν τις απόψεις και τις σκέ- ψεις μας (γλώσσα του σώματος).
√ Συνεδριακός διάλογος (επιστημονικός)· με την παράθεση απόψεων πολλών ατόμων ενημερώνοντας ουσιαστικά για τις νέες ανακαλύψεις ή θέσεις τους.
Αρχές/προϋποθέσεις του διαλόγου (για να έχει θετικά αποτελέσματα)
• Ο διάλογος γίνεται με στόχο να πείσουμε κάποιον όταν εκτιμούμε ότι σφάλλει σε κάποια θέση στηριγμένος σε λάθος επιχειρήματα ή δεν βλέπει κάποιες παραμέτρους που τελικά οδηγούν σε άλλη θέση και στάση. Στο διάλογο δεν πάμε να σώσουμε τις ιδέες μας, αλλά την αλήθεια (Παπανούτσος)
• Οφείλουμε να μένουμε αμερόληπτοι και όχι φανατισμένοι με μοναδικό στόχο να πείσουμε με κάθε κόστος και τρόπο το συνομιλητή (για λόγους εγωισμού ή άλλα οφέλη). Ο διάλογος στόχο έχει την ενημέρωση και την αλήθεια. Ο φανατισμός, λοιπόν, και η μισαλλοδοξία δεν έχουν θέση σε αυτόν. Κάθε πονηρό κίνητρο (κολακεία, προσωπικά οφέλη, εξυπηρέτηση φίλων κλπ) πρέπει να απομακρυνθεί. Μέθοδος του διαλόγου είναι η πειθώ ούτε η γοητεία ούτε η απάτη (Παπανούτσος).
• Απαιτείται η απαλλαγή από είδωλα ή αυθεντίες (για να πλησιάσουμε την αλήθεια με τρόπο αμερόληπτο).
• Μπαίνουμε στο διάλογο όχι με στόχο μόνο να πείσουμε, αλλά και με προθυμία να πειστούμε.
• Στόχος πρέπει να είναι η βελτίωση των απόψεων και η ετοιμότητα να τροποποιούμε τη γνώμη μας.
• Δεν ελέγχουμε τις αρχές του άλλου, αλλά δοκιμάζουμε την ευστάθεια των επιχειρημάτων του και την πληρότητά τους.
• Να μη βιαζόμαστε να μιλήσουμε, αλλά να παρακολουθούμε με προσοχή όσα λέγονται κάθε φορά. Η δημοκρατία επιβάλλει πρώτα να ακούμε κάποιον και έπειτα να εκθέτουμε τις δικές μας απόψεις ή να διαφωνήσουμε με τις θέσεις του άλλου.
• Σημαντική είναι η απαιτούμενη ηρεμία κατά το διάλογο και όχι ο καυστικός σχολιασμός και η ανύψωση της φωνής γιατί τότε απομακρυνόμαστε από τους στόχους του και τη δημοκρατία (καυγάς).
• Απαιτείται να υπάρχουν έτοιμα αποδεικτικά στοιχεία (επιχειρήματα) και όχι ανεξακρίβωτα ή σοφιστείες που δεν είναι καθολικά αποδεκτές (τεχνάσματα ή απλά αληθοφανή στοιχεία)
• Σημαντική είναι η αρχή της απομάκρυνσης όταν αντιλαμβανόμαστε ότι δεν υπάρχει κλίμα κατάλληλο από την πλευρά των συνομιλητών.
Η αξία του διαλόγου
≈ Ο διάλογος καλλιεργεί τη δημοκρατία και την ελευθερία έκφρασης των απόψεών μας.
≈ Αναπτύσσεται ο πολιτισμός. Καλλιεργούνται οι Τέχνες και οι επιστήμες. Παράγεται επιστημονικό και παιδαγωγικό ήθος.
≈ Καλλιεργεί δημιουργικά την κριτική σκέψη και την ανεξαρτησία της σκέψης.
≈ Βοηθάει στη διατήρηση της ειρήνης (διάλογος διαφωνούντων κρατών).
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η κοινωνία της αλήθειας προϋποθέτει πάντα διάλογο. Ο μονόλογος είναι ακοινώνητος και αποτελεί εκτροπή από τη φυσική πορεία. Δυστυχώς σήμερα, ο μονόλογος χρησιμοποιείται στις περισσότερες μορφές του στην παιδεία, την κρατική διοίκηση και σχεδόν σε κάθε έκφραση της καθημερινότητας. Ο πραγματικός διάλογος θα έλυνε πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας, αν γινόταν με γνώμονα την αλήθεια και τη δημοκρατία
Από το βιβλίο του Δήμου Χλωπτσιούδη:«Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου: Σχεδιαγράμματα – Κριτήρια αξιολόγησης», Εκδόσεις schooltime.gr
Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση Λυκείου
50 σημεία θεωρίας για μία ολοκληρωμένη επανάληψη στη Νεοελληνική Γλώσσα – Έκφραση / Έκθεση
1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό
