Δε θα ξεχάσω ποτέ την ατάκα ενός αγαπημένου συναδέλφου, τέως καθηγητή μου, τη στιγμή που πρωτο-πάτησα το κουμπί οριστικοποίησης του μηχανογραφικού μου δελτίου: «καλώς ήρθες στο κλαμπ των φυλακισμένων!», μου είπε. Εγώ απόρησα, τον κοίταξα, χαμογέλασα αμήχανα και τον ρώτησα τι εννοούσε. Χωρίς καθόλου σκέψη μού απαντά «είμαστε σαν τους φυλακισμένους, δηλαδή έχουμε παρελθόν και καθόλου μέλλον!». Αρκετά βαρύγδουπη δήλωση, ειδικά όταν ξεκινάει μια νέα αρχή στον εκπαιδευτικό στίβο ενός δεκαοχτάχρονου παιδιού που μόλις άνοιξε πανιά για νέες θάλασσες και για νέους γνωσιακούς ορίζοντες. Το στοίχημα τότε ήταν να διαψεύσω την πολύ εύστοχα διατυπωμένη, κατ’ εκείνον, αλληγορική ρήση και να αποδείξω πως μέλλον έχει ο κάθε νέος, φτάνει να επενδύσει στην επιλογή του με μοναδικό κεφάλαιο την αφοσίωσή του.
Εντάξει, προφανώς ο εν λόγω κύριος είχε κατά νου, συζητώντας μαζί μου, την κρατούσα οικονομικοπολιτική κρίση της χώρας, συνθήκες μεστής ιδιωτικής απασχόλησης στην αγορά εργασίας, ελάχιστες στατιστικά –σε σχέση με παλιότερα- εργασιακές θέσεις και μια γενικότερη πεσσιμιστική εικόνα που διαχέεται -καθόλου συχνά- από τους προγενεστέρους στους επιγόνους. Αν, όμως, όλα αυτά ισχύουν, ισχύουν μόνο για τον επίδοξο φιλόλογο; Ο γιατρός; Ο δικηγόρος και ο οικονομολόγος; Ο ηλεκτρολόγος και ο χημικός; Κάθε νέος εισερχόμενος στα χωράφια της τριτοβάθμιας, είτε αυτά λέγονται ΤΕΙ είτε ΑΕΙ θα διαπιστώσει πως τα πράγματα γενικώς δεν είναι όπως ακριβώς τα ονειρεύτηκε, όταν διέβη τις πόρτες του τμήματος επιλογής του. Τι γίνεται, όμως, με τους φιλολόγους; Είναι τόσο ανέφικτα τα πράγματα όσο θέλουν πολλοί να πιστεύουν;
Ναι, δε λέω, τώρα πια οι πάλαι ποτέ «χρυσές» εποχές της επετηρίδας και των δημοσίων διαγωνισμών του ΑΣΕΠ είτε έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί είτε έχουν μεστώσει σε σημείο ασφυξίας και απελπισίας, αφήνοντας πίσω άτομα που πάλεψαν να διοριστούν με μια πικρία και ένα μεγάλο «γιατί όχι εγώ;». Εκεί είναι, όμως, το ζητούμενο; Γι’ αυτό ένας νέος διάλεξε να μυηθεί στις γνώσεις μιας τόσο ενδιαφέρουσας επιστήμης; Το μόνο που μας νοιάζει είναι μια θέση στο Δημόσιο κι από ‘κει και πέρα τέλος; Εκεί βασικά εδρεύει το λάθος! Μόνο Δημόσιο;
Τότε προκύπτει το ερώτημα: «και πώς θα βγω στην αγορά εργασίας;», «είμαι έτοιμος για κάτι τέτοιο;». Σαφώς και ένα πρόγραμμα σπουδών φιλολογίας προπτυχιακού επιπέδου δε σε καθιστά σοφό, δε σου δίνει κάθε γνώση ως κεραυνός εν αιθρία ώστε ξαφνικά το επόμενο πρωί να είσαι έτοιμος για κάθε εμπόδιο. Η δουλειά ενός φιλολόγου δε «χτίζεται» –όπως και πλείστες άλλες θαρρώ- εντός αμφιθεάτρου, χτίζεται με αναζήτηση, με διαρκή ανανέωση και τριβή επί τω έργω. Ψευδο-επιστημοσύνες και βιβλιογραφίες όλοι μπορούν να επικαλούνται. Όλοι μπορούν να έρθουν και να πουν πως γνωρίζουν άπταιστα αρχαία και λατινικά, επειδή είναι κλασικοί φιλόλογοι. Τα λόγια από τα έργα, φυσικά, απέχουν παρασάγγας. Έμπρακτα, απλώς, θα θέσω κάποια ερωτήματα: πώς δεν έχει μέλλον ένας φιλόλογος που γεμίζει μια αίθουσα ενός φροντιστηρίου και μεταδίδει τις γνώσεις του σε νέα παιδιά που διψάνε να ακούσουν και να πάρουν ερεθίσματα; Πώς «πέθανε» ένας φιλόλογος, όταν σε κάθε εφημερίδα μεγάλο μέρος του δυναμικού είναι καταρτισμένο από φιλολόγους; Πώς λειτουργούν περιοδικά, εκδοτικοί οίκοι, μεταπτυχιακά και διδακτορικά προγράμματα σε όλη τη γη, αν ζούμε το παρόν χωρίς να διαθέτουμε μέλλον ως επιστήμονες; Είναι πολύ εύκολο ένας φιλόλογος που ανήκει σε διαφορετική γενιά να βλέπει από διαφορετικό πρίσμα το «τώρα» και το «μετά» από τα παιδιά που μόλις βγήκαν στην αγορά εργασίας ως νέοι επιστήμονες, όμως αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να τα εξοβελίσουμε όλα. Δε θα αναφερθώ καν εκτενώς στις «Ψηφιακές Ανθρωπιστικές Επιστήμες», σε έναν κλάδο μοντέρνο, άρτι εισαχθέντα στην επιστημονική πραγματικότητα της Φιλολογίας, όπου η επιστήμη των ηλεκτρονικών υπολογιστών έχει πολυμεριστεί και έχει γίνει ένα με τους κειμενικούς θησαυρούς της γραμματείας μας (και όχι μόνο της δικής μας).
Πριν, λοιπόν, θέσουμε στο πεδίο βολής κάθε αξία και κάθε επάγγελμα, ας το δούμε ως συνάρτηση με την εκάστοτε χρονική περίοδο που πραγματώνεται και με δεύτερο άξονα τις δυνατότητες κάτω από τις οποίες επιβιώνει. Μέλλον στη φιλολογία, όπως και σε κάθε επάγγελμα συλλήβδην, θα υπάρχει πάντα, φτάνει αυτοί που το ψάχνουν, να το επιδιώκουν. Από γκουρού που χρησμοδοτούν σαν άλλη Πυθία βρίθει η κοινωνία μας καλώς ή κακώς! Από πράξεις, όμως, υπάρχει λειψυδρία. Ας προτείνω και γω, εν κατακλείδι, μια ρήση που ταιριάζει στην περίσταση…Non verba! Acta!
Φίλιππος Ξυράφας*
Φιλόλογος – μεταπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών στον τομέα Κλασικής Φιλολογίας.
