Πρώτο είδος: Το πρώτο είδος δημοκρατίας που διακρίνει ο φιλόσοφος χαρακτηρίζεται από την έννοια της ισότητας[1]. Σε αυτό το είδος δημοκρατίας δεν γίνεται καμία διάκριση ανάμεσα στους άπορους και εύπορους πολίτες. Βασικό στοιχείο του συγκεκριμένου είδους, όπως αναφέρεται, θα πρέπει να είναι και η ελευθερία των πολιτών, ώστε να πραγματώνεται στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Στη συγκεκριμένη αναφορά πρέπει να αναφερθεί ότι καταδεικνύεται πασίδηλα η σχέση (σε ένα ευρύτερο διαλεκτικό πρότυπο αλληλοσυμπλήρωσης), ανάμεσα σε έννοιες όπως αυτές της ισότητας και της ελευθερίας των πολιτών στα πλαίσια της πολιτείας και της πόλης-κράτους.
Δεύτερο είδος: Το δεύτερο είδος δημοκρατίας είναι αυτό στο οποίο ορίζεται ως «minimum» στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, ένα χαμηλό εισόδημα. Βέβαια όποιος αποκτά αυτό το χαμηλό εισόδημα πρέπει να έχει την δυνατότητα της συμμετοχής στη νομή της εξουσίας, ενώ αντιθέτως όταν για κάποιους λόγους το χάσει θα πρέπει να απέχει.
Τρίτο είδος: Στο τρίτο κατά τον Αριστοτέλη είδος δημοκρατίας, δικαίωμα πολιτικής δραστηριότητας και μερίδιο στην άσκηση εξουσίας στα πλαίσια της πόλης έχουν όλοι όσοι δεν είναι υπόδικοι για ζητήματα καταγωγής. Σε αυτό το είδος δημοκρατίας ο νόμος είναι πάνω από όλα και από όλους ανεξαιρέτως.
Τέταρτο είδος: Στο τέταρτο είδος δημοκρατίας επιτρέπεται να έχουν συμμετοχή στα κοινά της πόλης όλοι όσοι είναι πολίτες[2].
Πέμπτο είδος: Στο πέμπτο και τελευταίο είδος δημοκρατίας ισχύουν όλα τα παραπάνω αλλά με μία πολύ σημαντική διαφορά, η οποία χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση. Η διαφορά σε αυτό το είδος δημοκρατίας σε σχέση με όλα τα παραπάνω είδη είναι ότι σε αυτό το είδος κυριαρχεί με απόλυτο τρόπο το πλήθος και όχι ο νόμος[3]. Κυρίαρχα σε αυτού του τύπου την δημοκρατία είναι τα ψηφίσματα και όχι ο ίδιος ο νόμος συνεπώς υπάρχει και η ύπαρξη δημαγωγών, οι οποίοι κατά το δοκούν επηρεάζουν την κοινή γνώμη και ίσως να παίρνονται αποφάσεις που δεν είναι ούτε υπέρ του συνόλου των πολιτών αλλά ούτε εκφράζουν την αληθινή συνολική βούληση της πόλης[4].
………………………………………………………………………………
[1] Πολιτικά, Δ, 1291b, 30-35.
[2] Πολιτικά, Δ, 1292a, 2-4.
[3] Πολιτικά, Δ, 1292a, 5-7.
[4] Tο αθροιστικό επιχείρημα των δημοκρατικών και κάτω από ποιες προϋποθέσεις ο Αριστοτέλης φαίνεται πρόθυμος να το υιοθετήσει. Ο εντοπισμός της πιθανής στρέβλωσης αποφάσεων από δημαγωγούς για διάφορους λόγους συμφεροντολογικής υφής, αποτελεί ιδιαίτερα εύστοχη παρατήρηση από τον φιλόσοφο. Ο Αριστοτέλης δεν στρέφεται καθόλου κατά των ψηφισμάτων αρκεί να υφίστανται οι κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε να μην παραγκωνίζεται από διάφορους επιτήδειους η αληθινή συνολική βούληση.
Μέρκατας Γιώργος*
Φιλόλογος, ΜSC Συστηματικής Φιλοσοφίας
