«Αραβικές λέξεις στην ποντιακή διάλεκτο» της Γιώτας Ιωακειμίδου

Η ποντιακή διάλεκτος έχει κατά βάση ιωνικό υπόβαθρο, αλλά και ένα αξιοσημείωτα μεγάλο ποσοστό ομηρικών λέξεων. Η τελική της διαμόρφωση έγινε κάτω από την επίδραση της ελληνιστικής κοινής. Η εισβολή των Αράβων στην περιοχή κατά τον 7^ο και 8^ο αιώνα μ.Χ. είχε σαν αποτέλεσμα την εισβολή αραβικών δανείων στη διάλεκτο.

Μέχρι τον 19^ο αιώνα δεν έχουμε γραπτά κείμενα, αν εξαιρέσουμε βέβαια τους κώδικες της μονής Βαζελώνα. Αυτός είναι ο λόγος που δεν μπορούμε να ανιχνεύσουμε με ακρίβεια τα στάδια και τις λεπτομέρειες της εξέλιξης της. Η ποντιακή ήταν ένας κώδικας προφορικής παράδοσης, μια και στα σχολεία του Πόντου η γλώσσα εκπαίδευσης ήταν η ελληνική γλώσσα. Η καταγραφή των διαλεκτικών κειμένων αρχίζει τον 19 ο αιώνα.

Οι Άραβες μιλούν μια σημιτική γλώσσα, συγγενική με την εβραϊκή. Με τους Άραβες είχαν επαφές και οι Έλληνες της μητροπολιτικής Ελλάδας από την εποχή των κατακτήσεων του Μ. Αλεξάνδρου. Στην περιοχή του σημερινού Κουβέιτ είχε ιδρυθεί μια μικρή ελληνική πόλη με το όνομα «Ίκαρος». Από την εποχή εκείνη περνούν στα αραβικά λέξεις, οι οποίες επιζούν ακόμα και σήμερα. Οι λέξεις qirtas (χάρτης), dirham (δραχμή), zawg (ζεύγος), sima (σήμα) υπάρχουν στα σημερινά αραβικά. Τον 8^ο αιώνα μ.Χ. μεταφράζονται στα αραβικά πάμπολλα ελληνικά φιλοσοφικά και επιστημονικά έργα, μάλιστα κάποια από αυτά έχουν σωθεί μόνο στις αραβικές μεταφράσεις τους.

Πολλές είναι οι λέξεις αραβικής προέλευσης που μαρτυρούνται και στην τουρκική. Θεωρείται πιθανότερη η προέλευση από την αραβική, γιατί συναντώνται στην ποντιακή πριν την έλευση των Τούρκων στην περιοχή.

Γαφά ή καφά ( στο ιδίωμα μας έχουμε γ αντί κάπα ) ,το κρανίο < cafa αραβικό, τουρκικό kafa. Π.χ. κρούω κα την γαφά = θα κοιμηθώ.
Αχμαχς ο ανόητος < αραβικό ahmak, επίσης ahmak. πολλά αχμαχς εν ο παιδάς.
Βασιάτ ,είναι η τελευταία επιθυμία κάποιου<.vessayet αραβική ,vasiyet η τουρκική. Η γιαγιά μου πεθαίνοντας μου είπε: διγω σε βασιάτ να εφτας με πάντα κοκκία.(σου ζητώ σαν υπόσχεση να μου κάνεις πάντα κόλλυβα).
Ζαιφλαύω ,αδυνατίζω από το ζαίφς ,ο αδύνατος. < από το αραβικό zayif , ίδιος είναι και ο τουρκικός τύπος. Πολλά ζαιφς εν και θα αρρωσταίν΄.
Ινατς ,ινάταινα , ινατινά ,ο πεισματάρης ,η πεισματάρα , πεισματικά< αραβικό inad, inat τουρκικό. Πολλά ιναταινα εισαι (πολύ πεισματάρα είσαι).
Ζαχρά, περιληπτικά όλα τα σιτηρά από την λέξη daxira<τουρκικα zaxra
Αζάπης, θηλυκό αζάπαινα από το azap,ο άγαμος .αραβική λέξη που πέρασε και στα τούρκικα
Ακρέπιν ,ο σκορπιός .Από το αραβικό akreb ,akrep το τουρκικό
Γάβουνος,ο τυφλοπόντικας ,από το αραβικό yarbu πέρασε στην ποντιακή διαμέσου του ιδιωματικού τουρκικού τύπου yarbu με απόρριψη του υγρού ρ.(καραποτόσογλου ΑΠ 43,270)
Γαζίλιν ,η τρίχα της γίδας αραβικό gazl,νήμα
Τα γαραμάτε,δημόσιοι φόροι,gharamat=φόρος
Γαρέζης,έχθρα,μίσος ,από το αραβικό garaz =μίσος
Τολάπ, η ντουλάπα από το dolap ερμάριο,ντουλάπι
Η ελεπή,πήχυς εμπορικός από την λέξη αραβική halabiyy ,halebi στα τουρκικά
Ζεμπίλ ,πλεγμένο καλάθι από το zenbil<zembil τουρκικό
Ζεπίλ ,σκουπίδι από το αραβικό zibil<αρμενικό zibil<τουρκικό zibil
Ζουμπούλ,το λουλούδι υάκινθος αραβικό soumboul<subul στα τουρκικά
Το καλούπ,καλούπι,μήτρα από το αραβικό calup<kalip τουρκικό
Καραφούλ,μοσχοκάρφι από το αραβικό caranfil<caranfil τουρκικό
Οι καραχανίες,λόγια ανυπόστατα ,κουτσομπολιά από το αραβικό hurafa<hurafe τουρκικό
Καρίπης –καρίπ΄ς –γαρίπ΄ς ,ο αλλοδαπός από το αραβικό garib<garip τουρκικό
Χασχάς -Κασκαούτα ,το φυτό παπαρούνα από το αραβικό Khashkhash<hashas τουρκικό
Κατιφες,το βελούδο, το λουλούδι κατιφές που μοιάζει με βελούδο από την αραβική catife<Kadife η τουρκική
Το γατράν,το κατράμι ,η πίσσα από την αραβική catran<katran η τουρκική
Η γαπχέ ,η εταίρα από το αραβικό cahbe<kahpe τουρκικά
Το κεφ, ο κεφλής και η κεφλήσα(κεφάτη) ,το κέφι, ο κεφάτος από την αραβική Keif<keyif η τουρκική
Κεπάπ,το κεμπάμπ στην νέα ελληνική από το αραβικό kebab<kebap τουρκικό, ψημένο κρέας
Κιαλπετή,η τανάλια από την αραβική kelbetan<kerpeten η τουρκική
Κιμιγιά, κιμιά από το αραβικό kimya,<kimya τουρκικό 1)η αλχημεία(η μετατροπή των ευτελών μετάλλων σε χρυσό), 2) φυτό μυθικο,3)ευώδες φυτό το οποίο όταν το έτρωγαν οι αγελάδες έδιναν πολύ γάλα
Η κιρά ,το αγώι,το μίσθωμα από την αραβική kira<kira και το τουρκικό,μίσθωμα,ενοίκιο
Κομές,το βουβάλι από την αραβική gamus<gavmesh η περσική
Κουμάς΄,άνθρωπος ευτελής ,πανούργος/ύφασμα μεταξωτό από την αραβική coumach<kumas η τουρκική
Γουσούρ΄ή κουσούρ ,ελάττωμα σωματικό,ηθικό,τεχνικό ,σφάλμα,έλλειψη από το αραβικό coussour<kusur το τουρκικό ,στην νέα ελληνική κουσούρι
Μαγαρά ,τα μαγαράδας ,σπηλιά από το αραβικό magara<marara τούρκικό
Η μαχαλά,ο μαχαλάς στα νέα ελληνικά από την αραβική mahale<maxle στα τούρκικά
Μουντζούρ ,το μούτρο του ανθρώπου από το αραβικό manzu,κακή ψυχολογική κατάσταση
Ναμούς,υπόληψη,τιμή από το mamous<namus στα τουρκικά
Σαχλαεύε΄,αχνοφέγγει από το chefaq<safaklamak το τουρκικό
Σείρ,η θέα από το αραβικό seir<seyir τουρκικό
Σερπετ γλυκό από το cherbet<serbet τουρκικό
Σεφερ,το ταξίδι από το αραβικό sefer<sefer το τουρκικό
Σεφιλτς,ο ελεινος,ο δυστυχής από το sefil<zefil το τουρκικό
Σουράτ,η μορφή –όψη από το αραβικό sourat<surat το τουρκικό
Ταζίρ, επίπληξη από το αραβικό tazir<tazir και το τουρκικό
Ταϊφά,η ομάδα ,οικογένεια,γένος από το αραβικό tayfa<tayfa και το τουρκικό
Τακάτ ,δύναμη,αντοχή από το tacat<takat το τουρκικό
Ταλάγκ,το πηκτό αίμα της πληγής από το alak
Ταλασιά ή θαλασιά,υπόθεση ενοχλητική από το αραβικό telach<talas το τουρκικό
Ταμάχ,η απληστία ,φιλαργυρία από το tamach<tamah το τουρκικό
Ταπιέτ ,η συνήθεια χαρακτήρας κάποιου ,η έξις από το tabiat<tabiat και το τουρκικό
Τερτίπ,σχέδιο,σκοπός,τέχνασμα από το αραβικό tertib<tertip το τουρκικό
Τζαζού γυναίκα ραδιούργα από το djassous<cazu το τουρκικό
Τζάτζαλος, γυμνός ,κουρελιάρης από την djala με αναδίπλωση της πρώτης συλλαβής έδωσε την λέξη τζάτζαλος
Τζαχάλης, ο άπειρος,ο αδαής από djahil<cahal το τουρκικό
Τζεχερέμ ή τσεχερλέμ ,η κόλαση από το αραβικό djehennem<cehennem το τουρκικό
Φεσάτ, ραδιουργία από το αραβικό fessad<fesat το τουρκικό
Φοτά,η ποδιά από την λέξη futa<fita η τουρκική
Φουτούλτς,ο εγωιστής fotul<fodul η τουρκική
Φουρτζούγα,άνοιγμα σε τοίχο μάντρας από ο΄που έριχναν έξω την κοπριά από την αραβική furdza
Χαβάς ,ζήλος,έφεση ,κλίση από το heves
Χαβούζ, η δεξαμενή από το haouz<havuz το τουρκικό
Χασνά,το θησυαροφυλάκιο από το hazine<hazna το τουρκικό
Χαϊνης , άπονος ,προδότης από την λέξη hain
Χαλέ,αφοδευτήριο από την λέξη hale<hala η τουρκική
Χαπίς,η φυλακή από την λέξη habs<hapis το τουρκικό
Χαρκ και χαρούχ ,αυλάκι από την λέξη harq<hark το τουρκικό
Χάρτζ και χαρτζεύω,ξόδεμα,ξοδεύωα από την αραβική hardj<hark η τουρκική
Το χας,το ανόθευτο,το καθαρό από την λέξη has<has και η τουρκική
Χατιρ,χάρη από hatir<hatir και το τουρκικό
Χετιά ,δώρο,προσφορα από το hediye<hediye και το τουρκικό
Χιλέ,ο δόλος από την αραβική hile
Χουσμέτ,υπηρεσία από hizmet
Χουμάρ,το χαρτοπάιγνιο από το coumar<kumar το τουρκικό