«Έκθεση Γ’ Λυκείου – Κριτήριο αξιολόγησης: Τεχνολογία και Ελευθερία

«Έκθεση Γ’ Λυκείου – Κριτήριο αξιολόγησης: Τεχνολογία και Ελευθερία

Κ ε ί μ ε ν ο

Η τεχνολογική ανάπτυξη και η επιστημονική πρόοδος είναι αποτελέσματα της προόδου της ανθρώπινης σκέψης και συνάμα της τάσης του ανθρώπου να κυριαρχήσει πάνω στη φύση.

Ούτε όμως η επιστήμη ούτε η τεχνολογία μπορεί να θεωρηθούν απαλλαγμένες από τις απρόβλεπτες συνέπειες. «Λύσεις» σε κάποια προβλήματα, εν γένει επιθυμητές, συχνά γεννούν ή οξύνουν άλλα. Οι νέες τεχνολογίες μπορεί κάλλιστα να οδηγήσουν σε σοβαρές κοινωνικές στρεβλώσεις. Αν κάποιες από αυτές είναι προβλέψιμες, οι περισσότερες δεν είναι. Μια απλοϊκή πίστη στην υποτίθεται εγγενή τάση της κοινωνίας να επιλύει αυτόματα τα πιο επείγοντα προβλήματά της με ορθολογισμό είναι η μεγαλύτερη ιστορική πλάνη. Εξ ορισμού, κάποιες λύσεις δεν μπορεί παρά να είναι «περισσότερο ίσες από άλλες». Με αυτή την έννοια, η ανεπανάληπτη επανάσταση στην πληροφορική και επικοινωνιακή τεχνολογία δεν θα πρέπει να ιδωθεί μόνον σαν μια απόλυτη ευλογία. Η ταχεία μεταβολή των κοινωνικών σχέσεων σε όλους τους τομείς του ανθρώπινου βίου βρίσκεται ακόμη στο εμβρυϊκό της στάδιο και, εν τέλει, όλες οι κοινωνικές δομές και αναπαραστάσεις πρέπει να είναι ανοιχτές σε επανεξέταση. Δεν είναι μόνο η οργάνωση της παραγωγής που γνωρίζει κυριολεκτικά επαναστατικές μεταβολές, αλλά και οι πιο θεμελιώδεις έννοιες, όπως εργασία, επάγγελμα, ασφάλεια επαγγέλματος, προσωπικά δεδομένα, ανθρώπινες σχέσεις, Τρίτη γενιά δικαιωμάτων, ακόμα και η ίδια η δημοκρατία, ο εθνικός πολιτισμός, τίθενται σε ολοένα μεγαλύτερη αμφισβήτηση.

Ο άνθρωπος σημείωσε τεράστια πρόοδο στον τομέα της τεχνολογίας την οποία χρησιμοποίησε για να υποτάξει τη φύση. Υπερτίμησε όμως τις γνώσεις και τις δυνατότητές του, γιατί στην πραγματικότητα δεν κυριάρχησε πάνω στη φύση, παρά μόνο φαινομενικά. Στην ουσία βρίσκεται κάτω από την κυριαρχία της και αυτό διαπιστώνεται από το γεγονός ότι είναι ανήμπορος να αντιμετωπίσει ή να αποφύγει τους ανυπολόγιστους κινδύνους για τη συνέχιση της ύπαρξης του πλανήτη και της ζωής της δικής του.

Η τακτική αυτή του ανθρώπου να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία με σκοπό να επιβληθεί, επεκτάθηκε και στον τομέα των ανθρωπίνων σχέσεων. Είναι αναμφισβήτητο ότι το δίκαιο του ισχυροτέρου επικρατεί και στις ανθρώπινες σχέσεις, αφού η έννοια της δικαιοσύνης εκλείπει.

Το πρόβλημα μοιάζει να επικεντρώνεται και στην ασυμμετρία της ιδιωτικότητας. Στο παρελθόν, όταν οι κοινότητες ήταν ακόμη πιο εξωστρεφείς (στο παραδοσιακό χωριό ή στη μικρή πόλη), μάθαινες εκ των πραγμάτων τα πάντα για τους πάντες. Και εκείνοι για σένα. Σήμερα δεν είσαι σε θέση να ελέγξεις ποιοι και τι γνωρίζουν για σένα. Είσαι έρμαιο της ψηφιακής τεχνολογίας, της ανελέητης γραφειοκρατίας, των απανταχού «πλασιέ» των ιδιωτικών σου στιγμών που χτυπούν πόρτες, κουρνιάζουν στο προσκεφάλι σου, μηρυκάζουν το όνομα, το τηλέφωνο και τη διεύθυνσή σου όπου εκείνοι κρίνουν αναγκαίο. Η ζωή μετουσιώνεται σε ένα αυτοτελές «reality show», στο οποίο και βέβαια δεν είμαστε ο οικοδεσπότες. Αρκεί να σημειώσει κανείς ότι ο μέσος Νεοϋορκέζος απαθανατίζεται από τις κάμερες κλειστού κυκλώματος (πολυκαταστημάτων, τραπεζών κλπ.) κατά μέσον όρο 20 φορές την ημέρα.

Ένας κίνδυνος πάλι που κρύβεται μέσα στην τεχνική γενικά πρόοδο είναι η ύβρις. Σπουδαίοι και φωτισμένοι τεχνικοί άρχισαν από νωρίς να προσπαθούν να διαγνώσουν το ενωτικό σημείο ανάμεσα στους τεχνικούς, ηθικούς, και καλλιτεχνικούς και φιλοσοφικούς σκοπούς και πάσκιζαν να βρουν έναν τρόπο σύνθεσης τέτοιας που να δικαιώνει την κοινωνική και ανθρώπινη αξία της τεχνικής και να δαμάζει την ύβρη (με το αρχαίο ελληνικό νόημα) γιατί γνωρίζουν, ότι στην αγκαλιά, στον κόλπο κάθε δύναμης φωλιάζει ο πειρασμός για απώλεια του μέτρου, για απώλεια ισορροπίας. Η τεχνολογία είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου όχι όμως και επαρκής“.

Η ανθρώπινη λοιπόν πρόοδος μέσω της τεχνολογίας και η κατάκτηση της ευτυχίας είναι μια ψευδαίσθηση και το ερώτημα που γεννάται στο νου μας είναι πού οφείλεται το γεγονός ότι οι ανακαλύψεις του ανθρώπου στρέφονται ενάντια στη ζωή και την υπόστασή του;

[Για τη διασκευή του παραπάνω κειμένου χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα από τα άρθρα Η Δημοκρατία της Τεχνολογίας του Κ. Τσουκαλά, εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ και Η αρχή του τέλους της ιδιωτικής ζωής, της Λ. Παπαδημητρίου, εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ]

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να συντάξετε την περίληψη του παραπάνω κειμένου σε 100 – 120 λέξεις.

(25 μονάδες)

Β 1. Σε μια παράγραφο 80 – 90 λέξεων να αποδείξετε ότι “η τεχνολογία είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου όχι όμως και επαρκής“. (Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε επικουρικά και τις γνώσεις σας από την αντίστοιχη θεωρία της Πειθούς)

(10 μονάδες)

2. κυριαρχήσει, εγγενή, μεταβολές, έρμαιο, ανελέητης: Να δοθεί από ένα συνώνυμο για καθεμιά υπογραμμισμένη λέξη του κειμένου.

(μονάδες 5)

3. τεχνολογίας, διαπιστώνεται, εκλείπει, εξωστρεφείς, ψευδαίσθηση: Αφού αναλύσετε τις παραπάνω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη, να σχηματίσετε μια νέα σύνθετη λέξη χρησιμοποιώντας το β΄ συνθετικό τους ως α΄ .

(μονάδες 5)

4. Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο παραδείγματα συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.

(μονάδες 2)

5. Ποια συλλογιστική πορεία ακολουθεί σε όλο το κείμενο ο συγγραφέας;

(μονάδες 3)

6. Ποιος είναι ο ρόλος των παρενθέσεων που χρησιμοποίησε ο συγγραφέας (στο παραδοσιακό χωριό ή στη μικρή πόλη), (πολυκαταστημάτων, τραπεζών κλπ.);

(μονάδες 2)

7. Ποιος ο ρόλος του ερωτήματος που χρησιμοποιείται στο τέλος του παραπάνω κειμένου;

(μονάδες 3)

8. «Το πρόβλημα μοιάζει να επικεντρώνεται και στην ασυμμετρία της ιδιωτικότητας…κατά μέσον όρο 20 φορές την ημέρα»: Να αναφέρετε και να τεκμηριώσετε έναν τρόπο ανάπτυξης της παραπάνω παραγράφου του κειμένου.

(μονάδες 5)

Γ. Παραγωγή λόγου

Με αφορμή το κείμενο που διαβάσατε συζητάτε στην τάξη σας τις επιδράσεις της τεχνικής ανάπτυξης στην ανθρώπινη ζωή. Εσείς παρεμβαίνετε στη συζήτηση με ομιλία σας, προκειμένου να επισημάνετε τους τρόπους με τους οποίους οι γενικότερα οι τεχνολογικές κατακτήσεις περιστέλλουν την ελευθερία του σύγχρονου ανθρώπου και να προτείνετε τρόπους προστασίας του ανθρώπου απέναντι στον κίνδυνο του εξανδραποδισμού (500 – 600 λέξεις)

(40 μονάδες)

Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για την Έκφραση – Έκθεση του Λυκείου

1. Έκφραση-Έκθεση Α’ Λυκείου, 2. Έκφραση-Έκθεση Β’ Λυκείου, 3. Έκφραση-Έκθεση Γ’ Λυκείου, 4. Υποστηρικτικό υλικό, 5. Σχεδιαγράμματα, 6. Γραμματική-Συντακτικό