Γραμματική Λατινικών – Γ’ Κλίση Ουσιαστικών

Γραμματική Λατινικών – Γ’ Κλίση Ουσιαστικών

Tα τριτόκλιτα ουσιαστικά διακρίνονται σε: α) φωνηεντόληκτα ( όλα ισοσύλλαβα ), β) συμφωνόληκτα ( όλα περιττοσύλλαβα ), γ) ισοσύλλαβα, δ) περιττοσύλλαβα (όσα δηλ. εκτός από την ονομαστική και κλητική ενικού έχουν μια συλλαβή παραπάνω), ε) μονόθεμα ( ίδιο θέμα παντού ), στ) διπλόθεμα ( όσα έχουν ένα θέμα για ονομαστική και κλητική κι ένα άλλο για τις άλλες πτώσεις ), ζ) i. καταληκτικά ( όσα στην ονομαστική ενικού έχουν κατάληξη σε –s, ii. ακατάληκτα (όσα δεν έχουν στην ονομαστική ενικού την κατάληξη – s)

Α. ΓΕΝΟΣ

ΑΡΣΕΝΙΚΑ: όσα λήγουν σε :
– or/oris ΕΚΤΟΣ: arbor/oris=δέντρο, soror/oris=αδερφή, uxor/oris=σύζυγος à ΘΗΛΥΚΑ & marmor/oris=μάρμαρο à ΟΥΔΕΤΕΡΟ
– o/onis
– os/oris
– er/eris
– is/eris
ΘΗΛΥΚΑ: όσα λήγουν σε:
– io/ionis
– do/dinis ΕΚΤΟΣ: ordo/inis à ΑΡΣΕΝΙΚΟ
– go/ginis
– tas/tatis
– us/ubis ή utis
– os/otis
– es/is ( ισοσύλλαβα )
– is/is ( ισοσύλλαβα ) ΕΚΤΟΣ: civis/is=πολίτης, collis/is=λόφος, hostis/is=εχθρός, finis/is=τέλος, mensis/is=μήνας, postis/is=δοκάρια à ΑΡΣΕΝΙΚΑ
Μονοσύλλαβα σε –x/cis ή gis ΕΚΤΟΣ: lex/gis=νόμος, grex/gis=κοπάδι, dux/cis= ηγεμόνας à AΡΣΕΝΙΚΑ
Μονοσύλλαβα σε –s με σύμφωνο πριν το s ΕΚΤΟΣ: fons/ntis=πηγή, mons/ntis= βουνό à ΑΡΣΕΝΙΚΑ
ΟΥΔΕΤΕΡΑ: όσα λήγουν σε: -c, -a, -l, -e, -n, -t, -ar, -ur, -us. ΕΚΤΟΣ: consul/lis=ύπατος, exul/ulis=εξόριστος, augur/guris=μάντης à ΑΡΣΕΝΙΚΑ

Β. ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ

ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ / ΠΕΡΙΤΤΟΣΥΛΛΑΒΑ

ΑΡΣΕΝΙΚΑ+ΘΗΛΥΚΑ

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Ον. lex leg – es

Γεν. leg – is leg – um

Δοτ. leg – I leg – ibus

Αιτ. leg – em leg – es

Κλ. lex leg – es

Αφ. leg – e leg – ibus

ΟΥΔΕΤΕΡΑ

Eνικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Oν. corpus corpor – a

Γεν. corpor – is corpor – um

Δοτ. corpor – i corpor – ibus

Αιτ. corpus corpor – a

Κλ. corpus corpor – a

Αφ. corpor – e corpor – ibus

ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ / ΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ

ΑΡΣΕΝΙΚΑ+ΘΗΛΥΚΑ ΣΕ –is/ is

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Ον. host – is host – es

Γεν. host – is host – ium

Δοτ. host – i host – ibus

Αιτ. host – em host – es

Κλ. . host – is host – es

Αφ. host – e host – ibus

ΘΗΛΥΚΑ ΣΕ –es/ is

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Ον. nub – es nub – es

Γεν. nub – is nub – ium

Δοτ. nub –i nub – ibus

Αιτ. nub – em nub – es

Κλ. nub – es nub – es

Αφ. nub – e nub – ibus

ΟΥΔΕΤΕΡΑ ΣΕ –e, –al, –ar/ is

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Ον. mar – e mar – ia

Γεν. mar – is mar – ium

Δοτ. mar – i mar – ibus

Αιτ. mar – e mar – ia

Κλ. mar – e mar –ia

Αφ. mar – i mar – ibus

Γ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Γ1.ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ / ΠΕΡΙΤΤΟΣΥΛΛΑΒΑ

à Σχηματίζουν την γενική πληθυντικού σε –ium:

α) όσα έχουν θέμα* που λήγει σε δύο ή περισσότερα σύμφωνα πχ mons/montis. ΕΚΤΟΣ: pater/patrum= πατέρας, mater/matrum= μητέρα, frater/fratum=αδερφός.

β) οι λέξεις: dos/dotis= πρoίκα, vires/virium= δυνάμεις, penates/penatium= προγονικοί θεοί, samnis/samnitis.

γ) Όσα αφηρημένα θηλυκά σε –tas/tatis, διαθέτουν πληθυντικό αριθμό. Πέρα δηλ. από τον τύπο σε –um διαθέτουν και τον τύπο σε – ium. πχ. civitates/civitatium & civitatum.

Γ2. ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ / ΙΣΟΣΥΛΛΑΒΑ

àΣχηματίζουν την γενική πληθυντικού σε – um οι λέξεις: sedes= έδρα, iuvenis= νέος, suboles= γενιά

àΣχηματίζουν την αιτιατική ενικού σε – im οι λέξεις: turris= πύργος, Tiberis, Neapolis.

àΣχηματίζουν την αφαιρετική ενικού σε – i : α) τα ουδέτερα φωνηεντόληκτα που λήγουν σε – e, – al, – ar, β) όσα σχηματίζουν την αιτιατική ενικού σε – im .

àΣχηματίζουν την αφαιρετική ενικού ΚΑΙ σε – i ΚΑΙ σε – e τα : civis= πολίτης,

avis= πουλί, navis= πλοίο, vete= δίχτυ, unquis= νύχι, familiaris= φίλος

Γ3. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ Γ’ ΚΛΙΣΗΣ

àΟι λέξεις: caedes= σφαγή, clades= καταστροφή, mensis= μήνας, adulescens= έφηβος, virtus= αρετή σχηματίζουν την γενική πληθυντικού ΚΑΙ σε – um ΚΑΙ σε – ium.

àΌσα αρσενικά και θηλυκά σχηματίζουν την γενική πληθυντικού σε – ium, σχηματίζουν την αιτιατική πληθυντικού ΚΑΙ σε – es ΚΑΙ σε –is.

*το θέμα το εντοπίζουμε από την γενική ενικού αφαιρώντας την κατάληξη

Δ. ΤΟ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ vis=δύναμη

Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός

Ον. vis vires

Γεν. – virium

Δοτ. – viribus

Αιτ. vim vires

Κλ. – vires

Αφ. vi viribus

Παναγιώτα Κόττα*
Φιλόλογος

Πλήρες εκπαιδευτικό υλικό για τα Λατινικά του Λυκείου