Το 1941 ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ταλάνιζε την οικουμένη. Οι Σοβιετικοί οργανώνουν την αντεπίθεσή τους καθώς η προέλαση των Γερμανών στο ανατολικό μέτωπο ανακόπτεται. Στο μέτωπο της Βορείου Αφρικής, ο στρατάρχης Ρόμελ υπερτερεί και δυσκολεύει τις συμμαχικές δυνάμεις. Ο δύσκολος χειμώνας του ’41 άφησε τα σημάδια του και στην Ελλάδα. Στις 6 Απριλίου η χώρα δέχεται τη γερμανική επίθεση, με την κωδική ονομασία «επιχείρηση Μαρίτα», ενώ στα τέλη Μαΐου πέφτει και η Κρήτη και έτσι η Ελλάδα βρίσκεται υπό τριπλή κατοχή.
Παράλληλα στο μέτωπο του Ειρηνικού, οι Ιάπωνες επιθυμούν την εκκαθάριση των αμερικανικών δυνάμεων αλλά και την εξασφάλιση της πρόσβασης στις πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές των Ολλανδικών Ανατολικών Ινδιών (Ινδονησία). Έτσι ο πόλεμος πήρε νέα μορφή, μετά την επίθεση της Ιαπωνίας στον αμερικανικό στόλο που βρισκόταν στη βάση του Περλ Χάρμπορ (Λιμάνι του Μαργαριταριού) στη Χαβάη, με την κωδική ονομασία «επιχείρηση Ζ». Στις 7 Δεκεμβρίου 1941, ιαπωνικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν τα αμερικανικά πλοία και οδηγούν έτσι τις ΗΠΑ στον πόλεμο.
Βέβαια οι σχέσεις Ιαπωνίας – ΗΠΑ είχαν διαταραχτεί πολύ νωρίτερα, από τη δεκαετία του 1930 λόγω των επιθέσεων της Ιαπωνίας στην Κίνα, στην κινεζική επαρχία της Μαντζουρίας και στη γαλλική Ινδοκίνα. Οι Αμερικανοί προσπαθούσαν να εμποδίσουν την ιμπεριαλιστική ιαπωνική πολιτική στην Κίνα και από το καλοκαίρι του 1941 επέβαλαν εμπορικό αποκλεισμό στις εξαγωγές πετρελαίου. Ακόμη οι ΗΠΑ ενίσχυσαν φανερά την πολεμική προσπάθεια της Κίνας μετά το 1937, ακύρωσαν την αμερικανοϊαπωνική συνθήκη εμπορίου, μετακίνησαν το στόλο του Ειρηνικού στο Περλ Χάρμπορ, μείωσαν τις εξαγωγές προς την Ιαπωνία και ενίσχυσαν οικονομικά την Κίνα. Η Ιαπωνία υπέγραψε τον Σεπτέμβριο του 1940 το «τριμερές σύμφωνο» με τη Γερμανία και την Ιταλία, ενισχύοντας τους δεσμούς της με τις δυνάμεις του Άξονα.
Η απόφαση για την επίθεση πάρθηκε την 1η Δεκέμβρη. Στον αμερικανικό ναύσταθμο βρισκόταν 104 σκάφη και 390 αεροπλάνα. Η κύρια επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ της νήσου Ουάχου εκδηλώθηκε στις 7:48 π.μ. στις 7 Δεκεμβρίου, ημέρα Κυριακή. Παρόλο που τα αμερικανικά ραντάρ εντόπισαν τα ιαπωνικά αεροπλάνα, δεν έδωσαν την πρέπουσα σημασία καθώς θεωρήθηκαν Β-16. Αποτέλεσμα αυτής της απρονοησίας ήταν η εκδήλωση της πρώτης επίθεσης εντελώς αιφνιδιαστικά. Οι Αμερικανοί βρέθηκαν εντελώς απροετοίμαστοι με οδυνηρές συνέπειες. Τα αεροπλάνα καταστράφηκαν εντελώς ενώ τα πλοία δέχτηκαν τις τορπίλες των ιαπωνικών υποβρυχίων. Μάλιστα σχεδιάστηκαν ειδικές τορπίλες με ειδικά πτερύγια ανάσχεσης της βύθισης , καθώς το Περλ Χάρμπορ είχε μόνο 12 μέτρα βάθος ενώ οι τορπίλες κανονικά χρειάζονταν 20 μέτρα βύθιση και έπειτα ανέβαιναν στην επιφάνεια . Πάντως ο στόχος επετεύχθη καθώς 2.386 Αμερικανοί σκοτώθηκαν και πάρα πολλοί άλλοι τραυματίστηκαν. 188 αεροπλάνα καταστράφηκαν, 155 υπέστησαν ζημιές, 5 πλοία βυθίσθηκαν και 13 τέθηκαν εκτός μάχης. Τα περισσότερα πλοία του στόλου του Ειρηνικού θα βυθιστούν μέσα στο λιμάνι χωρίς καν να προλάβουν να αντιδράσουν. Όμως το χτύπημα για τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς δε χτυπήθηκαν τα αεροπλανοφόρα αντίθετα με το κοινό αίσθημα και το φιλότιμο του αμερικανικού λαού που δέχτηκε ισχυρό πλήγμα.
Την επόμενη ημέρα η Αμερική, παραμερίζοντας την ουδετερότητα, κήρυξε τον πόλεμο στις δυνάμεις του Άξονα μετά τη σύμφωνη γνώμη του Κογκρέσου. Ο πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ χαρακτήρισε τη μέρα της επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ ως «ημέρα ντροπής για το αμερικανικό έθνος».
Βέβαια η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ δεν είχε τις αναμενόμενες ευνοϊκές συνέπειες για την Ιαπωνία. Τουναντίον, σηματοδότησε την αρχή του τέλους για τις δυνάμεις του Άξονα και προοιώνισε τη νίκη των Συμμάχων.
Αντιγόνη Καρύτσα*
Φιλόλογος